ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі Светлана Жақыпова Қостанай облысына жұмыс сапарымен келді. ЕХӘҚМ басшысы екі күн ішінде су тасқынынан зардап шеккен азаматтарды қоныстандыру пункттеріне барады, сондай-ақ облыс орталығы мен Рудный қаласының бірқатар әлеуметтік нысандарының қызметімен танысады.
Аймаққа келгеннен кейін Светлана Жақыпова Қостанай облысының әкімі Құмар Ақсақаловпен кездесті. Кездесу барысында тараптар су тасқынынан зардап шеккендерге қолдау көрсету және Мемлекет басшысының әлеуметтік-еңбек саласына байланысты тапсырмаларын іске асыру мәселелерін талқылады. Атап айтқанда, халықты жұмыспен қамту және әлеуметтік қолдау, кәсіпорындарда еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау, мүгедектігі бар адамдар үшін кедергісіз орта құру мен басқа да мәселелер қаралды.
Ақмола облысында су тасқынынан зардап шеккендерге eGov Mobile қосымшасы арқылы көмек алуға өтінім беру бойынша пилоттық жоба іске қосылды. Жаңа функционалды Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігімен бірлесіп әзірледі.
Өтінім беру үшін мобильді қосымшаға кіріп, басты бетте «Су тасқынынан зардап шеккендер бойынша жаңа сауалнама» қызметін табу қажет. Ашылған терезеде зардап шеккендер туралы барлық қажетті деректер мен ақпаратты, соның ішінде банктік шотты, байланыс телефонын, оқиғаның мекенжайын, уақытша тұрғын үй мен зардап шеккен мүліктің болуын немесе болмауын, келтірілген залалдың сипаттамасын көрсету қажет. Барлық деректерді толтырғаннан кейін сауалнамаға ЭЦҚ көмегімен қол қою қажет.
«Әлеуметтік көмек» автоматты ақпараттық жүйесі арқылы өтінім оқиға орын алған ауданы бойынша жергілікті атқарушы органдарға (бұдан әрі – ЖАО) түседі. Өңделген өтінімдер бойынша зардап шеккен мүлікке көшпелі бағалау жүргізіледі және қажетті қолдау көрсетіледі.
Бағалауды жүргізуді бақылау фото және бейнетүсірілім, сондай-ақ FSM social арнайы мобильді қосымшасы арқылы геофиксациялау арқылы тіркелетін болады.
Енгізілген тетік барлық мәліметтерді цифрландыра отырып, төтенше жағдайлар кезінде көмек көрсету процесін толық мониторингілеуге және бақылауға мүмкіндік береді.
Үшінші тұлғалардың азаматтардың жеке деректерін алып қоюын болдырмау үшін тек eGOV Mobile ресми қосымшасын пайдаланудың қажет екенін еске саламыз.
2024 жылғы 1 сәуірдегі жағдай бойынша 59,8 мың отбасындағы 317 мың адамға атаулы әлеуметтік көмек (бұдан әрі – АӘК) тағайындалды. Биыл осы мақсатқа бюджеттен 75,9 млрд теңге қарастырылған.
Бұрын хабарланғандай, АӘК-нің негізгі мақсаты – ақшалай төлем түрінде қолдауды жүзеге асыру және отбасының еңбекке қабілетті мүшелерін жұмыспен қамтуға жәрдемдесудің белсенді шараларына тарту арқылы отбасын қиын өмірлік жағдайдан шығару.
АӘК мыналарды көздейді:
- табысы өңірлік ең төмен күнкөріс деңгейінің 70% - нан аспайтын азаматтарға тоқсан сайын әлеуметтік көмек тағайындау;
- табысы аз отбасылардағы 1 жас пен 6 жас аралығындағы әр балаға 1,5 АЕК (5 538 теңге) мөлшерінде ай сайынғы қосымша төлем беру. 2024 жылғы 1 сәуірге АӘК алушылар қатарынан мектеп жасына дейінгі 96,2 мың балаға 1,6 млрд теңге сомасына қосымша төлем тағайындалды;
- жұмысқа орналастыру, өз ісін ашуға ниетті отбасыларға гранттар беру, біліктілікті арттыру курстарына жіберу (қажет болған жағдайда) және басқалар арқылы жұмыспен қамтуға жәрдемдесу.
Қазіргі уақытта қазақстандықтар АӘК тағайындауға өтінішті тұрғылықты жері бойынша мансап орталығында, ауыл округінің әкіміне сондай-ақ Электрондық үкімет порталы (egov.kz) арқылы бере алады.
Бұған дейін хабарланғандай, су тасқынына байланысты ТЖ режимі жарияланған қалалар мен аудандарда осы жылдың II тоқсанына 5 мың отбасына атаулы әлеуметтік көмекті автоматты түрде тағайындау жүзеге асырылды.
2024 жылғы 1 сәуірдегі жағдай бойынша Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорынан (бұдан әрі – МӘСҚ) жұмысынан айырылуына байланысты әлеуметтік төлем алушылардың саны 122,6 мың адамды құрады. Бұл ретте биыл 66,8 мың адамға төлем алғаш рет тағайындалды. Төлемдердің жалпы сомасы 18,3 млрд теңге болды.
Қолданыстағы заңнамаға сәйкес жұмыстан босатылған жұмыскерлер міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесіне қатысу өтіліне және соңғы 24 айдағы табысына байланысты 1 айдан 6 айға дейін жұмысынан айырылуы бойынша әлеуметтік төлемдер алады. Төлем жоғалған кірістің 45%-ына дейінгі мөлшерде МӘСҚ қаражаты есебінен жүзеге асырылады.
Төлем тағайындау үшін жұмыстан босатылған жұмыскерге:
- eGov.kz порталында авторизациялану;
- «Жұмысқа орналастыру және жұмыспен қамту» бөлімінде «Жұмыс іздеуші адамдарды тіркеу» қызметін таңдау;
- онлайн-қызметке тапсырыс беріп, барлық жолдарды толтыру және оған ЭЦҚ-мен қол қойып, өтінімді жіберу қажет;
- бір күн ішінде тұрғылықты жеріңіздегі мансап орталығы (бұдан әрі – МО) бос жұмыс орындарын ұсынады;
- егер жұмыс табылмаса, 3 жұмыс күні ішінде қашықтықтан жұмыссыз мәртебесі беріледі (қажет болған жағдайда сізге МО қызметкері қосымша ақпарат жинау үшін хабарласады);
Бұл қызметті онлайн режимінде Электрондық еңбек биржасы (enbek.kz) арқылы да алуға болады.
Жұмыссыз ретінде тіркелу туралы мәліметтер болған кезде Еңбекминінің ақпараттық жүйесі проактивті форматта МӘСҚ-тан төлемді тағайындау бойынша қызмет көрсетуге келісу үшін мобильді телефонға SMS-хабарлама жібереді. Келіскен жағдайда SMS-хабарламаға жауап беру қажет. Төлем автоматты түрде тағайындалады.
Естеріңізге сала кетейік, МӘСҚ қаражаты есебінен жұмыстан айырылған жағдайда төленетін әлеуметтік төлем жұмыстан шығу себептеріне қарамастан жүзеге асырылады және жұмыссыз адамды ол жұмыс іздеген кезеңде қолдауға арналған.
«Еңбек ресурстарын дамыту орталығы» АҚ (бұдан әрі – ЕРДО) сарапшылары 2024 жылдың II-IV тоқсандарына Enbek.kz электрондық еңбек биржасының (бұдан әрі – ЭЕБ) деректер базасында бос жұмыс орындарының қысқа мерзімді болжамын дайындады. Құжатқа сәйкес, 2024 жылы ең көп сұранысқа ие білікті мамандықтар мұғалімдер мен орта медициналық қызметкерлер болады.
Биылғы жылы болжамға байланысты ЭЕБ-да жарияланатын бос жұмыс орындарының саны 1,15-тен 1,3 млн бірлікке дейін болады деп күтілуде. Базалық сценарийге сәйкес осы жылы ЭЕБ-дағы бос жұмыс орындарының саны 1,2 млн-ды құрайды, бұл 2023 жылғы деңгейден 8% - ға жоғары.
Сондай-ақ базалық сценарий шеңберінде биыл бос жұмыс орындарының ең көп саны Алматы қаласында (125 мың), Қостанай облысында (117 мың), Астана қаласында (97 мың), Қарағанды (88 мың) және Түркістан (87 мың) өңірлерінде болады деп күтілуде.
Сонымен қатар негізгі және оптимистік сценарийлердегі бос жұмыс орындарының ең көп саны кәсіби мамандарға тиесілі. Аталған сценарийлерде 2024 жылы осы санат үшін бос орындар саны 311 мыңнан 409 мың бірлікке дейін, ал олардың жалпы бос орындар санындағы үлесі 26%-дан 31%-ға дейін болады деп күтілуде.
Оптимистік сценарийде пессимистік сценариймен салыстырғанда келесі негізгі кәсіп топтарының үлесі жоғары: басшылар мен мемлекеттік қызметкерлер (4,7% қарсы 4,2%); кәсіби мамандар (31% қарсы 23%); техниктер мен көмекші кәсіби қызметкерлер (10,4% қарсы 8,1%); өнеркәсіп, құрылыс, көлік және басқа да байланысты кәсіптердің жұмысшылары (12% қарсы 9,9%); өндірістік жабдықтардың операторлары, құрастырушылар мен жүргізушілер (10,5% қарсы 8,6%).
Пессимистік сценарийде кәсіптің басқа негізгі топтарының үлесі жоғары. Бұл әкімшілік қызметшілер (3,9% қарсы 3,5%); қызмет көрсету және сату саласының қызметкерлері (11,5% қарсы 8%); ауыл шаруашылығы және орман шаруашылығы, балық шаруашылығы және балық шаруашылығы фермерлері мен жұмыскерлері (1,2% қарсы 1,1%); біліктілігі жоқ жұмысшылар (30% қарсы 19%).
Пессимистік сценарийде бос жұмыс орындарының ең көп саны біліктілігі жоқ жұмысшыларға тиесілі: 344 мың (барлық бос жұмыс орындарының 30%).
Базалық сценарийде 2024 жылы жалдамалы қызметкерлерге ең үлкен жиынтық сұраныс білім беру (364 мың бос жұмыс орны), денсаулық сақтау (105 мың бос жұмыс орны), басқа да жеке қызметтер көрсету (91 мың бос жұмыс орны), өңдеу өнеркәсібі (89 мың бос жұмыс орны), сауда және ауыл шаруашылығы (86 мың бос жұмыс орны) салаларында қалыптасады. Білім беру саласының кадрларға деген жоғары қажеттілігі елде 2000-шы жылдардың басынан бері байқалып келе жатқан «бэби бумға» байланысты.
Болжамға сәйкес, 2024 жылы ең көп сұранысқа ие 10 білікті мамандық келесідей:
Мәселен, білім беру және денсаулық сақтау салаларының білікті мамандары, сондай-ақ бухгалтерлер мен аспаздар ең көп сұранысқа ие болады.
2024 жылғы 1 сәуірдегі жағдай бойынша жұмыспен қамтуға жәрдемдесу шараларына 173,3 мың адам қатысты. 142,3 мың адам жұмыспен қамтылды, оның 50,3 мыңы тұрақты жұмысқа орналасты.
Субсидияланатын жұмыс орындарына 92 мың адам орналастырылды. Оның ішінде әлеуметтік жұмыс орындарында 8,1 мың адам, жастар практикасында 4,9 мың адам, қоғамдық жұмыстарда 66,3 мың адам, «Алғашқы жұмыс орны» жобасы аясында 2,8 мың адам, «Ұрпақтар келісімшарты» жобасы аясында 51 адам, «Күміс жас» жобасы аясында 9,9 мың адам жұмыспен қамтылды.
Еңбек нарығында сұранысқа ие дағдылар бойынша онлайн оқытумен 17,1 мың жұмыссыз қамтылды, оның ішінде 15,1 мыңы оқуды аяқтады.
Сондай-ақ, «Бастау Бизнес» жобасы бойынша кәсіпкерлік негіздеріне оқытумен 13,6 мың адам қамтылды, оның ішінде 8,1 мың адам оқуды аяқтап, сертификаттар алды.
Қызмет саласын таңдау мақсатында 58,2 мың адам әлеуметтік кәсіптік бағдарлаудан өтті.
Бұдан басқа, жаңа бизнес-бастамаларды іске асыру үшін 2024 жылы халықтың әлеуметтік осал санаттарына 400 АЕК (1 476 800 теңге) мөлшерінде 9 мың грант және жастарға жылдық мөлшерлемесі 2,5%-дық, сомасы 5 млн теңгеге дейінгі 5 796 жеңілдетілген микрокредит беру көзделген.
Еске сала кетейік, еліміздегі күрделі су тасқыны жағдайына байланысты үміткерлерден гранттар алуға өтінімдерді қабылдаудың бірінші легінің мерзімін уақытша ауыстыру туралы шешім қабылданғанын атап өтеміз. Өтінімдерді қабылдаудың басталуы туралы халыққа қосымша хабарланатын болады.
ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі су тасқыны салдарынан зардап шеккен қазақстандықтарға кешенді қолдау шараларын көрсетуде. Атаулы әлеуметтік көмек тағайындау мен мүгедектік тобын қайта куәландыру мерзімдері ұзартылды, Электрондық үкіметтің мобильді қосымшасында келтірілген залалды өтеуге өтініш беру функционалы іске асырылды. Жергілікті атқарушы органдар барлық қажетті көмекті көрсетуде.
ТЖ режимі жарияланған қалалар мен аудандарда тұратын 5 мың отбасына атаулы әлеуметтік көмек мемлекеттік органдарға жүгінуді болдырмастан автоматты түрде тағайындалды.
Сондай-ақ, ТЖ режимінің қолданылу кезеңінде балаларды қоса алғанда, 4 мыңға жуық адамға мүгедектікті қайта куәландыру мерзімдері автоматты түрде ұзартылды. Мүгедектігі бойынша жәрдемақы төлеу бұрын белгіленген топ бойынша жүзеге асырылады.
Сәуір айындағы зейнетақылар мен жәрдемақылар оларды алушылардың екінші деңгейдегі банктердегі шоттарына және «Қазпошта» АҚ-ға кідіріссіз және толық көлемде аударылды.
Жергілікті атқарушы органдар өз қаражаты есебінен су тасқынынан зардап шеккен 2,3 мың отбасына 555,4 млн теңгеге әлеуметтік көмек көрсетті.
Су басқан аймақтардан 96 мүгедектігі бар адам эвакуацияланды. Жергілікті жерлерде оларға барлық қажетті көмек көрсетілді.
Республика бойынша қарттар мен мүгедектігі бар азаматтарға арнаулы әлеуметтік қызмет көрсететін барлық 118 орталық штаттық режимде жұмыс істеуде.
Кәсіподақтар федерациясы әлеуметтік осал санаттарға жататын азаматтарды сауықтыру үшін республиканың 7 санаторийінде 164 орын бөлді.
Электрондық үкіметтің мобильді қосымшасында су тасқыны салдарынан келтірілген залалды өтеуге өтініш беру функционалы іске асырылды. Қосымшаны апробациялау Ақмола облысында басталады.
2023 жылы Қызылорда облысында мүгедектігі бар адамдардың заңды құқықтарын қамтамасыз ету және олар үшін қолжетімді ортаны қалыптастыру мақсатында 366 әлеуметтік инфрақұрылым нысаны толық бейімделді.
Қазіргі уақытта елімізде 2025 жылға дейін Қазақстан Республикасында мүгедектігі бар адамдардың құқықтарын қамтамасыз ету және өмір сүру сапасын жақсарту жөніндегі ұлттық жоспар, «Аманат» партиясының 2023 – 2027 жылдардағы жол картасы және Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша әзірленген «Халықпен бірге» жобасы іске асырылуда.
Жобада қолжетімділіктің интерактивті картасы сайтына енгізілген ел бойынша бейімделуге тиіс 35 мыңнан астам басым объектілер айқындалды. 2021 – 2022 жылдары 8 мыңнан астам нысан бейімделді. 2023 – 2027 жылдар кезеңінде жыл сайын кемінде 5 мың объект (5 жылда 27 мың) бейімделуі тиіс. 2021 – 2022 жылдарды қоса алғанда, 2023 жылдың қорытындысы бойынша 13 857 объект осы талапқа сәйкестендірілді.
Қызылорда облысында 2023 жылы жергілікті атқарушы органдар 366 нысанда мүгедектігі бар адамдардың барлық санаттары үшін бейімдеу жұмыстарын жүргізді:
- білім беру – 141 (мектептер, балабақшалар);
- денсаулық сақтау – 19 (аудандық/қалалық ауруханалар, фельдшерлік-акушерлік пункттер, амбулаториялар);
- мемлекеттік мекемелер – 99 (қалалық, аудандық, ауылдық әкімдіктер мен бөлімдер);
- мәдениет объектілері – 25 (мәдениет үйлері, театрлар және т. б.);
- спорт нысандары – 7 (спорт залдары, спорт сарайлары және т. б.);
- әлеуметтік қорғау объектілері – 7 (арнаулы әлеуметтік қызметтер көрсету орталықтары, қалалық, аудандық еңбек мобильділігі орталықтары);
- қызмет көрсету саласының объектілері – 68.
«Соңғы уақытта мемлекеттік мекемелер, әлеуметтік нысандар жиі кері байланыс орнатып, мүгедектігі бар адамдардың қозғалысын жеңілдетуге арналған пандустардың, стандартқа сәйкес кең есіктің, арнайы тұрақтың және т.б. бар болуына айрықша назар аударуда. Басқа адамдар үшін де жағдай жасау қажеттігін ескеретін және оны бірінші орынға қоятындар баршылық. Мысалы, өткен жылы Отбасы банкі арнайы көтергіш орнатты. Қалада арнайы пандустары бар автобустардың саны артты», – деді «Қызылорда облыстық мүгедектер қоғамы» қоғамдық бірлестігінің төрағасы Сағатбек Сиюов.
Бұдан басқа, мемлекеттік бақылау шеңберінде ҚР ЕХӘҚМ Еңбек және әлеуметтік қорғау комитетінің Қызылорда облысы бойынша аумақтық департаменті 2024 жылдың 1 тоқсанында мемлекеттік басқару, денсаулық сақтау, әлеуметтік қорғау, мәдениет және т. б. салалардағы әлеуметтік инфрақұрылым объектілеріне 47 тексеру жүргізді, оның ішінде: жоспардан тыс 1 тексеру, 32 – профилактикалық бақылау шеңберінде және прокуратураның талабы бойынша 14 тексеру жүргізді.
Тексеру қорытындысы бойынша анықталған бұзушылықтарды жою туралы 22 ұйғарым берілді, 3,6 млн теңгеден астам сомаға 40 әкімшілік айыппұл салынды.
Мысалы ретінде, мүгедектігі бар баланы тәрбиелеп отырған ата-ананың өтініші бойынша Қызылорда қаласы әкімдігінің жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар бөлімінің қызметіне мүгедектігі бар адамдарды оңалту және оңалтудың жеке бағдарламасының әлеуметтік бөлігіне сәйкес баланы протездік-ортопедиялық көмекпен (корсетпен) қамтамасыз ету тұрғысынан жоспардан тыс тексеру жүргізілгенін айтуға болады. Тексеру қорытындысы бойынша мүгедектігі бар баланы корсетпен қамтамасыз етпеу фактісі расталды, ұйым басшылығына қатысты анықталған бұзушылықтарды жою туралы нұсқама берілді, сондай-ақ әкімшілік айыппұл салынды.
Объектілердің меншік иелеріне профилактикалық бақылау жүргізу кезінде бұзушылықтар алғаш рет анықталған кезде оларды әкімшілік жауапкершілікке тартпай жою туралы нұсқамалар ғана берілетінін атап өту қажет. Нұсқама белгіленген мерзімде орындалмаған жағдайда ғана айыппұл салынады.
ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі Светлана Жақыпова Халықаралық еңбек ұйымының (бұдан әрі – ХЕҰ) еңбекшілер қызметі жөніндегі директоры Мария-Хелена Андремен кездесті. Диалог барысында тараптар еңбек саласындағы ынтымақтастықтың одан әрі бағыттарын талқылады.
Іс-шараға Еңбекмині мен ХЕҰ-ның басқа қызметкерлері, сондай-ақ ҚР Кәсіподақтар федерациясы төрағасының орынбасары Гүлнар Жұмагелдиева қатысты.
Светлана Жақыпова өз сөзінде ХЕҰ-мен ұзақ және жемісті ынтымақтастықты, оның ішінде міндеттемелері ел заңнамасына имплементацияланған 25 конвенцияны ратификациялауды еске салды.
Министр ХЕҰ-ның тағы да бірқатар конвенцияларын ратификациялауды көздейтін 2024-2026 жылдарға арналған бас келісім шеңберінде өткізілетін жұмыскерлер үшін қолайлы еңбек жағдайларын, жұмыспен қамтуды және әлеуметтік кепілдіктерді жасау жөніндегі жұмыс туралы; тау-кен секторындағы еңбек қауіпсіздігі мен гигиенасын нығайту, еңбек инспекциясы, ұжымдық келіссөздер жүргізу, әлеуметтік қамсыздандырудың ең төменгі стандарттары мәселелері бойынша; ХЕҰ стандарттарын және басқа да бағыттарды қолдануды ескере отырып, ұлттық заңнаманы жетілдіру бойынша хабардар етті.
Сондай-ақ, кездесуге қатысушылар ынтымақтастықтың қолда бар әлеуетін дамытуды жалғастыруға мүмкіндік беретін және еліміздің жұмыспен қамту және халықты лайықты еңбекпен қамтамасыз ету саласындағы алға қойған мақсаттарына қол жеткізуге ықпал ететін «Лайықты еңбек» бағдарламасы бойынша өзара іс-қимыл мүмкіндіктерін талқылады.
ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі «Ашық НҚА» порталында ведомство басшысының «2024 жылы демалыс күнін ауыстыру туралы» бұйрығының жобасын дайындап, орналастырды. Құжат демалыс күнін 4 мамыр сенбіден осы жылғы 8 мамыр сәрсенбіге ауыстыруды көздейді. Осылайша, мамыр мерекелерінде қазақстандықтар үш күн қатарынан, яғни 7, 8 және 9 мамырда демалады.
2024 жылы демалыс күнін ауыстыру туралы ұсыныс Еңбек кодексінің 85-бабының 3-тармағына сәйкес әзірленді. Мереке күндері, сондай-ақ демалыс күндері жұмыс уақытын ұтымды пайдалану мақсатында еңбек жөніндегі уәкілетті орган демалыс күндерін басқа жұмыс күндеріне ауыстыруға құқылы.
ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің «2024 жылы демалыс күнін ауыстыру туралы» бұйрығының жобасымен https://legalacts.egov.kz/npa/view?id=15013006 сілтемесі бойынша танысуға болады.