ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінде әлеуметтік-еңбек саласын дамыту мәселелері жөніндегі Сараптамалық кеңестің (бұдан әрі – СК) бірінші отырысы өтті, оның мүшелері ведомствоның жұмысын жетілдіру жөнінде ұсыныстар береді, сондай-ақ жаңа бастамаларға баға береді.
СК құрамына денсаулық сақтау, білім беру және әлеуметтік қорғау салаларынан еңбек сіңірген мамандар, сондай-ақ жұмыс берушілер қауымдастықтары мен кәсіптік одақтардың өкілдері кірді. БҰҰ жанындағы Астана мемлекеттік қызмет хабы Басқарушы комитетінің басшысы Әлихан Байменов тұрақты төраға болып белгіленді.
СК бірінші отырысын ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі Светлана Жақыпова ашты. Ол өзінің кіріспе сөзінде сарапшылардың пікірі ведомство реформаларының тиімділігін едәуір арттыра алатынын атап өтті.
«Бүгін Сараптамалық кеңестің бірінші отырысы өтуде. Оны құру идеясы Әлихан Байменовке тиесілі және біз оны толықтай қолдауға дайынбыз. Негізгі мақсат – жаңа бастамаларға сараптамалық баға беру, кәсіби пікірлер мен ұсыныстарды тыңдау. Бұл бізге әзірленетін шешімдердің сапасын арттыруға, сондай-ақ қоғамға сеніммен шығуға және азаматтардың өмірін қалай жақсартуға ниет білдіргенімізді түсіндіруге көмектеседі. Әрбір отырыста біз сарапшыларға аналитикалық материалдардың толық пакетін ұсынатын боламыз және әлеуметтік-еңбек саясатының барлық негізгі бағыттары бойынша мазмұнды ұсыныстарға сенеміз», – деп атап өтті Еңбек министрлігінің басшысы.
Министр отбасылардың әл-ауқатын бағалаудың скорингтік үлгісін көрсетті, сондай-ақ Бірыңғай цифрлық платформа арқылы мемлекеттік қызметтер көрсету жөніндегі пилоттық жобаны іске асыру туралы ақпаратпен бөлісті.
Әлеуметтік-еңбек саласын дамыту мәселелері жөніндегі Сараптамалық кеңестің отырыстары ай сайын өткізілетін болады.
ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау бірінші вице-министрі Асқарбек Ертаев Біріккен Ұлттар Ұйымының Босқындар істері жөніндегі Жоғарғы комиссары басқармасының (бұдан әрі – БҰҰ БЖКБ) өкілі міндетін атқарушы Думитру Липканумен кездесті.
Асқарбек Ертаев Қазақстанда босқындарға қатысты заңнамалық нормаларды, оның ішінде тиісті мәртебені алу және қайта қарау тәртібін, оларға қолжетімді әлеуметтік қорғау шараларын және т.б. жетілдіру бойынша жүргізіліп жатқан жұмыстарға тоқталды.
Өз кезегінде Думитру Липкану БҰҰ БЖКБ жүргізген қайта құрылымдау туралы хабардар етті, бұл ұйымның бүкіл әлем бойынша, оның ішінде Астана қаласындағы 18 кеңсесінің жабылуына алып келді.
Бірінші вице-министр астаналық кеңсенің сарапшыларына департаментпен бірлескен жұмысы үшін алғыс айтты, сондай-ақ Алматыдағы кеңсе арқылы БҰҰ БЖКБ-мен одан әрі ынтымақтастық шарттарын талқылады.
2025 жылда 5 496 этникалық қазақ тарихи отанымен табысып, қандас мәртебесін алды. Жалпы 1991 жылдан бері республикаға 1 млн 153 мың этникалық қазақ оралды.
Жыл басынан Қазақстанға келген қандастардың 45,8% Қытайдан, 41,2% – Өзбекстаннан, 5,5% – Түрікменстаннан, 2,6% – Монғолиядан 2,4% – Ресейден және 2,5 басқа елдерден.
Осы жылғы 1 маусымдағы жағдай бойынша еңбекке қабілетті жастағы этникалық қоныс аударушылар саны 60,1%-ды, еңбекке қабілетті жастан кіші 31%-ды және зейнеткерлер 8,9%-ды құрайды.
Еңбекке қабілетті жастағы қандастардың ішінен білім деңгейі бойынша 17%-ы жоғары білімді, 27,4%-ы орта кәсіби білімді, 53,2%-ы жалпы орта білімді, және 2,4% білім жоқ.
Қоныс аударған этникалық қазақтар республиканың түрлі өңірлеріне қоныстанды.
Сонымен бірге, қандастарды қоныстандыру үшін келесідей еңбек күші тапшы өңірлер анықталды: Ақмола, Абай, Қостанай, Павлодар, Атырау, Батыс, Шығыс және Солтүстік Қазақстан облыстары.
Қоныстандыру өңірлерінде 2025 жылға арналған қандастарды қабылдау квотасы 2 309 адамды құрайды. 2025 жылғы 1 маусымдағы жағдай бойынша қоныстандыру өңірлеріне 917 қандас қоныс аударды.
Жоғарыда аталған өңірлерде қоныстанған қандастарға көшуге субсидия түрінде мемлекеттік қолдау шаралары ұсынылады – бір мезгілде отағасына және отбасының әрбір мүшесіне 70 АЕК (275,2 мың теңге) мөлшерінде; тұрғын үй жалдауға және коммуналдық қызметтерге ақы төлеуге – бір жыл ішінде 15-тен 30 АЕК (59-дан 118 мың теңгеге дейін) мөлшерінде.
Жыл басынан бері 340 қандасқа түрлі қолдау шаралары көрсетілді. Атап айтқанда, 163 адам тұрақты жұмысқа орналастырылды.
Сонымен қатар ерікті қоныс аударудың тиімділігін арттыру мақсатында азаматтарды солтүстік өңірлерге қоныс аударуға қатысатын жұмыс берушілерді қолдау бойынша институционалдық шаралар қабылданды. Тұрғын үй сатып алу, салу үшін немесе ипотекалық тұрғын үй қарыздары бойынша бастапқы жарнаның бір бөлігін жабу үшін экономикалық ұтқырлық сертификаты тұрғын үй құнының 50%-ы немесе бір отбасына 4,56 млн теңгеге дейін мөлшерінде біржолғы өтеусіз және қайтарымсыз негізде енгізілді.
ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі Светлана Жақыпова БҰҰ Балалар қорының (ЮНИСЕФ) Қазақстандағы өкілі Рашед Мұстафа Сарвармен жұмыс бабымен кездесу өткізді. Еңбек министрлігінің басшысы отбасылардың мемлекеттік қолдау шараларын қажет етуін бағалаудың жаңа тәсілдерін ұсынды, сонымен қатар тараптар халықты әлеуметтік қорғау саласындағы ынтымақтастықтың өзекті мәселелерін талқылады.
Светлана Жакупова Шымкент қаласында және Қарағанды облысында үй шаруашылықтарының қажеттіліктерін бағалаудың баллдық моделін енгізу бойынша пилоттық жобаны жүзеге асыру туралы айтты.
«Жоба Елбасының қолдауына ие болды, біз оны белсенді түрде жүзеге асыруға көштік. Әдістеме тек әлеуметтік саланы ғана емес, денсаулық сақтау мен білім беруді де қамтиды. Оның дұрыстығы мен тиімділігіне сенімдіміз. Ешкім де назардан тыс қалмайды. Модельге алты санаттағы үй шаруашылықтары кіреді – аса мұқтаж отбасылардан бастап толық қамтамасыз етілген отбасыларға дейін. Мемлекеттік қолдау тек алтыншы санатқа берілмейді, мысалы оған екі үй мен екі автокөлігі бар отбасылар кіреді. Ең бастысы, көмек көрсету құқығы объективті және ашық түрде анықталатындай шешім қабылдауда адам факторының ықпалын жою», – деп атап өтті министр.
Өз кезегінде Рашед Мұстафа Сарвар жүзеге асырылып жатқан үлгіні жоғары бағалап, ЮНИСЕФ мұндай бастаманы құптайтынын атап өтті.
«Біз министрліктің көптеген тиімді жұмыс атқарып жатқанын көріп отырмыз. Әдістеме шынымен жақсы ойластырылған және болашағы зор. Біз енгізудің тиімділігін арттыру және қажетті тестілеуді өткізу үшін техникалық және сараптамалық қолдау көрсетуге дайынбыз. Біздің ортақ мақсатымыз – бірде-бір халықтың әлеуметтік осал санатын, әсіресе балаларды назардан тыс қалдырмау және қолдау көрсету», – деді ол.
Сондай-ақ ЮНИСЕФ өкілі Еңбек министрлігін 2030 жылға дейінгі инклюзивті саясат тұжырымдамасының бекітілуімен құттықтап, халықтың осал санаттарының құқықтарын қорғау саласындағы жүйелі мемлекеттік саясатты қалыптастыру үшін бұл құжаттың маңыздылығын атап өтті.
Сонымен қатар тараптар балалар мен әлеуметтік қорғалмаған отбасыларды қолдау тетіктерін әзірлеуге бағытталған бірлескен жұмыстың алдағы қадамдарын талқылады. Кездесу соңында қатысушылар конструктивті диалог үшін бір-біріне алғыс айтып, әріптестікті одан әрі тереңдетуге дайын екендіктерін растады.
Женевада өткен БҰҰ Адам құқықтары жөніндегі комитетінің 144-сессиясы барысында Қазақстан делегациясы біздің елдің Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пакті бойынша міндеттемелерін орындауы туралы Үшінші кезеңдік баяндаманы ұсынып, қорғады. ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау бірінші вице-министрі Асқарбек Ертаев халықты әлеуметтік қорғау саласында атқарылып жатқан шаралар туралы хабардар етті.
Әділет министрлігінің вице-министрі бастаған қазақстандық делегацияның құрамында сондай-ақ Бас Прокуратураның, Сот әкімшілігінің, Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің, Сыртқы істер, Денсаулық сақтау, Білім, Ішкі істер, Мәдениет және ақпарат министрліктерінің және т.б. өкілдері болды.
Үшінші баяндаманың тұсаукесері барысында сессияға қатысушылар Қазақстанның соңғы 5 жылдағы адам құқықтарын қорғау саласындағы негізгі жетістіктерімен және мемлекет дамуының негізгі басымдықтарымен таныстырылды.
Баяндаманы қорғау аясында қазақстандық делегация мүшелері БҰҰ сарапшыларының бірқатар сұрақтарына жауап берді. Атап айтқанда, Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің қызметі, барлық салаларда гендерлік теңдікті қамтамасыз ету және кемсітушілікке жол бермеу, терроризм мен экстремизмге қарсы күрес, сыбайлас жемқорлықтың алдын алу және оған қарсы күрес және т.б. мәселелер көтерілді.
Асқарбек Ертаев мүгедектігі бар адамдардың құқықтарын қорғау, тұрмыстық зорлық-зомбылық пен адам саудасының құрбандарына қолдау көрсету, көші-қон саясатын жетілдіру, сондай-ақ жұмыс орнындағы мәжбүрлі еңбек пен жыныстық алымсақтықпен күресу бойынша атқарылып жатқан жұмыстар туралы халықты әлеуметтік қорғау саласында атқарылып жатқан шаралар жөнінде баяндады.
Басқа елдердің делегациялары Қазақстанның адам құқықтарын қорғау саласындағы заңнамалық, практикалық және басқа да шараларды әзірлеудегі және осы саладағы халықаралық құжаттардың негізгі қағидаттарын іске асырудағы прогрессивті ілгерілеуін атап өтті.
2025 жылғы 1 маусымға 45,2 мың отбасындағы 242,4 мың адамға 13,4 млрд. сомасына атаулы әлеуметтік көмек (бұдан әрі – АӘК) тағайындалды. 2025 жылы осы мақсатқа бюджеттен 132,9 млрд теңге қарастырылды.
Бұрын хабарланғандай, АӘК-нің негізгі мақсаты – ақшалай төлем түрінде қолдауды жүзеге асыру және отбасының еңбекке қабілетті мүшелерін жұмыспен қамтуға жәрдемдесудің белсенді шараларына тарту арқылы отбасын қиын өмірлік жағдайдан шығару.
АӘК мыналарды көздейді:
- табысы кедейлік шегінен аспайтын азаматтарға тоқсан сайын әлеуметтік көмек тағайындау;
- табысы аз отбасылардағы 1 жас пен 6 жас аралығындағы әр балаға 1,5 АЕК мөлшерінде ай сайынғы қосымша төлем беру. 2025 жылғы 1 маусымға АӘК алушылар қатарынан мектеп жасына дейінгі 74,5 мың балаға 1,8 млрд теңге сомасына қосымша төлем тағайындалды;
- жұмысқа орналастыру, өз ісін ашуға ниетті отбасыларға гранттар беру, біліктілікті арттыру курстарына жіберу (қажет болған жағдайда) және басқалар арқылы жұмыспен қамтуға жәрдемдесу.
Қазіргі уақытта қазақстандықтар АӘК тағайындауға өтінішті тұрғылықты жері бойынша мансап орталығында, ауыл округінің әкіміне сондай-ақ Электрондық үкімет порталы (egov.kz) арқылы бере алады.
Естеріңізге сала кетейік, 2025 жылғы 1 қаңтардан бастап Қазақстандағы кедейлік шегі өңірлік медиандық табыстың 35% деңгейінде, бірақ өңірлік ең төмен күнкөріс деңгейінің 70% - нан төмен емес деңгейде айқындалған.
ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі Бірыңғай цифрлық платформа (бұдан әрі – БЦП) арқылы әлеуметтік қорғау, білім беру, мәдениет және спорт салаларында мемлекеттік қолдау шараларын тарату моделін сынақтан өткізуде. Бұл цифрлық форматта көрсетілетін мемлекеттік қызметтер спектрін кеңейтуге, оларды көрсету кезінде қабылданатын шешімдердің ашықтығын қамтамасыз етуге, сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін болдырмауға, тиімділік пен атаулылықты арттыруға мүмкіндік береді. Жаңа формат пилоттық режимде Қарағанды облысы мен Шымкент қаласында іске асырылуда.
Пилоттық аймақтардағы 36 мемлекеттік мекемеде (отбасын қолдау орталықтары, спорт немесе арнайы мектептер, оқушылар сарайы, балалар үйлері, ерте араласу орталықтары және т.б.) Еңбек министрлігінің ақпараттық жүйесінде бірыңғай дерекқорға жинақталған құжаттаманы жүргізу, есепке алу және мониторинг жүргізу бөлігінде кадрлық жұмыс процестері автоматтандырылған және цифрландырылған.
Пилоттық бағдарлама сонымен қатар отбасылар мен азаматтарды қиын өмірлік жағдайдан шығаруға көмектесу үшін жүргізілген жұмыстарды жазуға және бақылауға мүмкіндік беретін арнайы мобильді қосымшаны қамтиды. Ол ақпарат алмасуды және әкімдіктер жанынан құрылған мобильді топтардың жұмысын үйлестіруді қамтамасыз етеді, оның құрамына әртүрлі мемлекеттік органдардың: білім, денсаулық сақтау, ішкі істер, пробация қызметі және т.б. өкілдері – барлығы 2,6 мың маман кіреді.
Жалпы үйлестіруді отбасын қолдау орталықтары жүзеге асырады және тәуекелдерді ерте анықтауға, отбасылық мәселелердің алдын алуға және жан-жақты көмек көрсетуге бағытталған.
Пилоттық жоба аясында түрлі көмек шараларын көрсету қажеттілігі туралы 2,1 мың өтініш түскен. Оның 400-ге жуығы қазір өңделуде, қалғандарына мемлекеттік қолдау шаралары қарастырылған. Түрлі жүйелердің интеграциясы азаматтарға көрсетілетін көмектің күрделілігі мен толықтығын анықтауға мүмкіндік береді.
Бұрын хабарланғандай, пилоттық жоба аясында БЦҚ пайдалана отырып, білім беру, халықты әлеуметтік қорғау, тұрғын үй қатынастары және дене шынықтыру салаларында 11 мемлекеттік қызмет көрсетуді жүзеге асыру жоспарлануда.
Осы бағыттағы бірлескен жұмысты 6 мемлекеттік орган – еңбек және халықты әлеуметтік қорғау, ғылым және жоғары білім, оқу-ағарту, туризм және спорт, өнеркәсіп және құрылыс, цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш министрліктері жүргізеді.
Пилоттық жобаны іске асыру қолданыстағы шаралардың бытыраңқылығы мен қайталануын болдырмауға, тиімсіз төлемдерді қысқартуға, шын мәнінде мұқтаж азаматтарға мемлекеттік қолдау көрсетуге, қызмет көрсету бойынша бизнес-процестердің ашықтығын арттыруға мүмкіндік береді.
Пилоттық жобаның жаңашылдықтарының бірі – отбасыларды 6 санатқа – төтенше қажеттіліктен (азық-түлікке қаражаттың жетіспеушілігі) жоғары әл-ауқатқа (қаржылық қиындықтардың болмауы) дейін бөлетін үй шаруашылықтарының әлеуметтік-экономикалық осалдығы мен тұрақтылығын бағалаудың скорингтік моделін қолдану. Негізгі мақсат – ресурстарды шынымен мұқтаж азаматтардың пайдасына – оның ішінде 6-санатқа (әл-ауқатының жоғары деңгейі) жататын азаматтарға көмек көрсетуден бас тарту арқылы қайта бөлу.
2025 жылдың басынан бері әлеуметтік инспекторлар 430 тексеру жүргізді, оның 201-і жоспардан тыс, 99 – профилактикалық бақылау шеңберінде, 130 – прокуратураның талабы бойынша өтті. Тексеру қорытындысы бойынша анықталған бұзушылықтарды жою туралы 192 ұйғарым берілді, 28,8 млн теңгеден астам сомаға 341 айыппұл салынды.
Мемлекеттік бақылаумен: әкімдіктер – 17, жергілікті атқарушы органдардың бөлімдері мен басқармалары – 86, мемлекеттік мекемелер – 47, балабақшалар – 16, мектептер – 52, колледждер, лицейлер – 9, ауруханалар, емханалар – 21, арнаулы әлеуметтік қызметтер көрсету орталықтары – 18, автобус парктері, авто/темір жол вокзалдары, әуежайлар – 33, ДК – 18, дүкендер – 34, сауда үйлері – 5, кафелер, мейрамханалар, қонақ үйлер – 11, полиция пункті – 1, стоматология – 5, кітапхана – 1, мәдениет үйлері – 7, мұрағаттар мен мұражайлар – 2, санаторийлер – 3, пошта қызметі бөлімшесі – 2, спорт мектептері – 10, нотариус – 1, банктер – 6, оңалту орталықтары – 2, өзге де 23 объекті қамтылды.
Осылайша, ҚР ЕХӘҚМ Халықты әлеуметтік қорғау саласындағы реттеу және бақылау комитетінің Павлодар облысы бойынша департаменті жеке тұлғаның өтініші негізінде "Павлодар облысының жұмыспен қамтуды үйлестіру және әлеуметтік бағдарламалар басқармасы" ММ-не комиссияның қабылдау тәртібін сақтауы және Әлеуметтік қызметтер порталында жеткізушілерді тіркеу және тіркеуден шығару сұрақтары бойынша жоспардан тыс тексеру жүргізді. Тексеру қорытындысы бойынша субъектіге ұйғарым шығарылды.
Бұл ретте әлеуметтік инспекторлардың айтуынша барлық өңірлерде мүгедектігі бар адамдар үшін әлеуметтік инфрақұрылымды бейімдеудегі оң өзгерістер бар. Мұны ерекше қажеттіліктері бар адамдар да растайды.
«Мәселен, №3 және №4 қалалық емханалардың аумағында мүгедектерге арналған көліктер тұрағы бар, ал кіреберіс пандустармен жабдықталған. Емхана ғимараттарының кіреберісіне көзі нашар көретіндер үшін мнемосхемалар, ғимараттардың өзінде тактильді жолақтар және мүмкіндігі шектеулі жандарға арналған санитарлық-тұрмыстық бөлмелер қарастырылған. «Баянтау» спорт сарайы, «Автомобилист» спорт кешені, «Olimpic» бассейні, ерекше қажеттіліктері бар адамдардың спортпен шұғылдануына барлық жағдай жасалған спорт нысандары», – деп бөлісті Павлодар қаласының тұрғыны, бірінші топтағы мүгедек Юлия Петрусева.
Жыл басынан бері мүгедектігі бойынша және асыраушысынан айырылу жағдайы бойынша мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақыларды (бұдан әрі – МӘЖ) төлеуге республикалық бюджеттен 272,7 млрд теңге жұмсалды. Бұған қосымша Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорынан (бұдан әрі – МӘСҚ) еңбекке қабілеттілігінен айырылу және асыраушысынан айырылу бойынша шамамен 37,3 млрд теңге сомасына әлеуметтік төлемдер жүзеге асырылды.
2025 жылғы 1 маусымдағы жағдай бойынша мүгедектігі бойынша МӘЖ алушылар саны шамамен 542,5 мың адамды, асыраушысынан айырылу жағдайы бойынша – шамамен 198,1 мың адамды құрады.
Мүгедектігі бойынша мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақылардың мөлшері мүгедектіктің тобына және себебіне, сондай-ақ тиісті қаржы жылына арналған «Республикалық бюджет туралы» заңда белгіленген ең төмен күнкөріс деңгейінің шамасына байланысты болады.
Асыраушысынан айырылу жағдайы бойынша мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақылардың мөлшері қайтыс болған асыраушының асырауындағы адамдардың санына, қайтыс болу себептеріне және ең төмен күнкөріс деңгейіне байланысты болады.
Бұдан басқа, міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесіне қатысушыларға әлеуметтік тәуекелдер туындаған жағдайда МӘСҚ-дан әлеуметтік төлемдер жүзеге асырылады. Мәселен, 2025 жылғы 1 маусымдағы жағдай бойынша
93,2 мың адам еңбек ету қабілетінен айырылу бойынша әлеуметтік төлем, ал
64,2 мыңға жуық отбасы асыраушысынан айырылу бойынша әлеуметтік төлем алды.
Төлемдердің мөлшері жеке және мыналарға байланысты: соңғы 2 жылдағы МӘСҚ-ға әлеуметтік аударымдар жүргізілген орташа айлық табыс, еңбекке қабілеттілігінен айырылу коэффициенттері, асырауындағы адамдар саны, міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесіне қатысу өтілі және табысты ауыстыру.
Бұл төлемдер республикалық бюджеттен төленетін ұқсас жәрдемақыларға қосымша жүзеге асырылады.
Мүгедектігі бойынша және асыраушысынан айырылу жағдайы бойынша мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақылардың мөлшері 2025 жылғы 1 қаңтардан бастап ең төмен күнкөріс деңгейінің ұлғаюына байланысты 6,5% - ға өсті. ҚР Үкіметінің шешімі бойынша еңбекке қабілеттілігінен айырылу және асыраушысынан айырылу бойынша МӘСҚ-дан төленетін төлемдердің мөлшері де 6,5% - ға артты.
Мәселен, осы жылы жалпы аурудан мүгедектігі бойынша МӘЖ мөлшері 1-топ үшін – 101 702 теңгені, 2-топ үшін – 81 362 теңгені, 3-топ үшін – 55 474 теңгені құрайды.
1 маусымдағы жағдай бойынша еңбекке қабілеттілігінен айырылу бойынша әлеуметтік төлемдердің орташа мөлшері 70 245 теңгені, асыраушысынан айырылу бойынша – 72 524 теңгені құрайды.
Жыл басынан бері мемлекеттік жәрдемақылармен, сондай-ақ Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорынан (бұдан әрі – МӘСҚ), баланы босануға және бала 1,5 жасқа толғанға дейін оның күтіміне байланысты төлемдермен жалпы сомасы 371,6 млрд теңгеге 333,6 мың адам қамтылды.
Ал бала туғанда берілетін жәрдемақыны 2025 жылдың басынан бастап республикалық бюджеттен барлығы 26,2 млрд теңге сомаға 145 мың адам қамтылды, оның ішінде мамыр айында 5,1 млрд теңге сомасын 28 мың адам алды. Бұл жәрдемақыға бала туған, асырап алған, сондай-ақ қамқорлыққа алған балалары бар еліміздің азаматтары, қандастар, сондай-ақ Қазақстанда тұрақты тұратын шетелдіктер үміткер бола алады.
Балаға күтім жасайтын адам міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесіне қатысушы болып табылмаған жағдайда туған, асырап алған, сондай-ақ қорғаншылыққа алған балалары бар, егер олар басқа ата-ананың отбасында ескерілмесе, өгей балалары бар адамдардың (отбасылардың) бала күтіміне байланысты жәрдемақы алуға құқығы бар. Есепті кезеңде 1,5 жасқа толғанға дейін бала күтімі бойынша жәрдемақымен 18 млрд теңге сомасында орта есеппен 123,6 мың адам қамтылды, оның ішінде мамыр айында 3,6 млрд теңге сомасын 124,9 мың адам алды.
Бала тууына және бала күтіміне арналған мемлекеттік жәрдемақылардың мөлшері республикалық бюджет туралы заңмен тиісті қаржы жылына бекітілген айлық есептік көрсеткішке (бұдан әрі – АЕК) байланысты белгіленеді. 2025 жылдың басынан бастап мемлекеттік жәрдемақылардың мөлшері 6,5%-ға индекстелген.
Биылғы бала тууына арналған жәрдемақы мөлшері:
- бірінші, екінші, үшінші балаға – 38,0 АЕК немесе 149 416 теңге;
- төртінші және одан кейінгі балаларға – 63,0 АЕК немесе 247 716 теңге.
Бала 1,5 жасқа толғанға дейін оның күтіміне байланысты төленетін жәрдемақы ай сайын келесідей мөлшерде төленеді:
- бірінші балаға – 5,76 АЕК немесе 22 648 теңге;
- екінші балаға – 6,81 АЕК немесе 26 777 теңге;
- үшінші балаға – 7,85 АЕК немесе 30 866 теңге;
- төртінші және одан кейінгі балаларға – 8,90 АЕК немесе 34 995 теңге.
Бұдан басқа жұмыс істейтін азаматтарға жүктілікке және босануға, жаңа туған баланы (балаларды) асырап алуға байланысты кірісінен айырылған жағдайда МӘСҚ-тан төленетін әлеуметтік төлем жүктілігі және босануы бойынша берілген демалыстың барлық күндеріне тағайындалады. Төлем мөлшері жүктілігі және босануы бойынша уақытша еңбекке жарамсыздық парағы берілгенге дейінгі соңғы 12 ай ішінде МӘСҚ-ға әлеуметтік аударымдар жүргізілген орташа айлық кіріске және еңбекке жарамсыздық күндерінің санына байланысты болады.
Аталған біржолғы төлемді жыл басынан бері жалпы сомасы 144,4 млрд теңгеге 100,3 мың адам алды, оның ішінде мамыр айында 27 млрд теңге сомасына 22,6 мың адам алды. 2025 жылдың 5 айында тағайындалған төлемнің орташа мөлшері 1 590 618 теңгені құрады.
Сондай-ақ МӘСҚ-дан бала бір жарым жасқа толғанға дейін оның күтіміне байланысты кірісінен айырылу жағдайы бойынша ай сайынғы әлеуметтік төлем міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесіне қатысушыға баланың туған күнінен бастап тағайындалады. Төлемнің мөлшері соңғы 2 жылда МӘСҚ-ға әлеуметтік аударымдар жүргізілген орташа айлық кірістің 40%-н құрайды. Екі және одан да көп бала туған жағдайда төлем әр балаға жеке тағайындалады.
2025 жылдың 5 айында бұл төлем 183 млрд теңгеге 109,7 мың адамға тағайындалды. Оның ішінде төлем мамыр айында 20,9 мың алушыға тағайындалды, төлемнің сомасы мамыр айында 36 млрд теңгені құрады. 5 айдағы төлемнің ай сайынғы орташа мөлшері - 90 817 теңге.