Әлеуметтік желілер мен мессенджерлерде таралған «Светлый путь» бағдарламасы туралы ақпарат шындыққа сәйкес келмейді.
Белгісіз адамдар deepfake технологиясын қолданып, әлеуметтік желілер мен мессенджерлерде ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі инфлюенсерлермен бірлесіп «Светлый путь» бағдарламасын іске қосты деген жалған мәлімет берілген бейнеролик жариялауда. Онда бұл бағдарлама азаматтарға пайда табуға және олардың әл-ауқатын жақсартуға мүмкіндік береді деп көрсетілген.
Deepfake технологиясы жасанды интеллект көмегімен фото-, аудио- немесе бейнематериалда бір адамның бет-бейнесін екінші адамның түріне ауыстырып, синтетикалық контент жасауға мүмкіндік береді.
Егер сіз осындай жағдайға тап болсаңыз, тексерілмеген дереккөздерден келген бейне және аудиожазбаларға сенбеуіңізді, оларды таратпауыңызды, сондай-ақ күмәнді сілтемелерге өтпеуіңізді сұраймыз. Бұл – жеке деректеріңіздің алаяқтардың қолына түсу қаупін болдырмау үшін маңызды.
Жалған ақпарат тарату заң бойынша жазаланатынын естеріңізге саламыз.
ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің (бұдан әрі – Еңбекмині) бастамасымен ерекше қажеттіліктері бар адамдарға инватакси қызметін көрсету кезінде такси агрегаторларын пайдалану жөніндегі пилоттық жобаны іске асыру шеңберінде 2025 жылдың басынан бастап Астана мен Алматы қалаларында аталған қызмет 443,9 мың рет көрсетілді.
2024 жылдың қорытындысы бойынша мүгедектігі бар адамдарға инватакси қызметі 207,2 мың рет көрсетілгенін естеріңізге саламыз.
Бұдан бұрын хабарлағандай, инватакси қызметін көрсету жылдамдығы мен сапасын арттыру мақсатында Еңбекмині әкімдіктермен бірлесіп осы қызметтің тетігіне өзгерту енгізу туралы шешім қабылдады. Мысалы, азаматтарға қызмет алудан бір күн бұрын телефон арқылы жазылу қажет, бұл өз сапарларын алдын ала жоспарлауға, инватакси беруді күтуге мәжбүр етеді, инватакси қызметтерін ұсыну үшін көлік құралдарының жетіспеушілігі және
т. б. мәселелер бар.
Шарттарды жеңілдету үшін осы қызметті көрсетуге қатысуға тиісті сұраныс алған такси агрегаторларын тарту бойынша пилоттық жобаға бастама жасалды.
Мұндағы басты шарт сапарлардың ақысынан пайыздың болмауы, олар әдетте агрегатор платформаларының пайдасына аударылатын. Яндекс компаниясы пилоттық жобаға өтеусіз негізде қатысуға ниет білдірді.
Пилоттық жоба шеңберінде азаматтар Яндекс Go мобильді қосымшасы арқылы Инватакси қызметін қолдана алады. Бұл қызметті алушы үшін көлікті тезірек таңдауға, онлайн режимінде тапсырыс мәртебесін қадағалауға және жасалған сапарларға мониторинг жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Аталған қосымшада мүгедектігі бар адамдар жүргізушіге сапардағы ерекше қажеттіліктері туралы ескертуі үшін арнайы мүмкіндіктер экраны іске қосылды. Өз кезегінде, жүргізушілер адамды көлікке отырғызу және одан түсуде қалай көмек көрсетуге болатын секілді арнайы нұсқаулар алады.
Биыл Астана және Алматы қалаларынан мүгедектігі бар адамдар қатарынан фокус-топтың қатысуымен жобаны пилоттық режимде іске асыру жалғасуда. Алдағы уақытта еліміздің басқа өңірлеріне масштабтау жоспарлануда.
Бұған дейін хабарланғандай, 3 желтоқсанда Халықаралық мүгедектер күні аталып өтті. Бұл күн БҰҰ Бас Ассамблеясының 1992 жылғы қарарымен ерекше қажеттіліктері бар адамдардың мәселелеріне назар аударту және оларды қоғамға толыққанды кіріктіруге жәрдемдесу мақсатында белгіленген. Әр жылы әлемнің түкпір-түкпірінде осы күні мүгедектігі бар адамдарды қолдауға бағытталған түрлі іс-шаралар мен акциялар өткізіледі.
2025 жылдың басынан бастап Әлеуметтік қызметтер порталы (бұдан әрі – Портал) арқылы мүгедектігі бар адамдардың 562,9 мың тапсырысы орындалды, оның ішінде: оңалтудың техникалық құралдарына (бұдан әрі – ОТҚ) шамамен 418,1 мың мүгедектігі бар адам оңалтудың техникалық құралдарын (бұдан әрі – ОТҚ), 9,6 мың – ымдау тілі қызметін, 26,2 мың – жеке көмекшінің, 109 мың – санаторийлік-курорттық емдеу қызметін алды.
Портал мүгедектігі бар адамдарға оңалтудың техникалық құралдары мен қызметтерін өндірушіні және жеткізушіні өз бетінше таңдауға мүмкіндік береді. Көмек түріне тапсырыс беру көрсетілетін қызметті алушының электрондық цифрлық қолтаңбасымен растау арқылы жүзеге асырылады. Тапсырыс берілген оңалтудың техникалық құралдарын жеткізу немесе өз бетінше әкету арқылы алуға болады.
Мүгедектігі бар адамдарды оңалту құралдарымен қамтамасыз ету протездік-ортопедиялық, сурдотехникалық, тифлотехникалық және гигиеналық құралдар, сондай-ақ кресло-арбалар беруді қамтиды.
Бүгінде Порталда 589 арнаулы әлеуметтік қызмет көрсетуші, 1085 ОТҚ жеткізушісі, 32 мыңнан астам жеке көмекші, 764 ымдау тілі және 139 санаторийлік-курорттық емдеу қызметтерін ұсынушы тіркелген.
Порталды пайдалану бойынша консультацияларды қолдау байланыс орталығынан, яғни 1414 бірыңғай нөмірі арқылы хабарласуға болады.
Бұған дейін хабарланғандай, 3 желтоқсанда Халықаралық мүгедектер күні аталып өтті. Бұл күн БҰҰ Бас Ассамблеясының 1992 жылғы қарарымен ерекше қажеттіліктері бар адамдардың мәселелеріне назар аударту және оларды қоғамға толыққанды кіріктіруге жәрдемдесу мақсатында белгіленген. Әр жылы әлемнің түкпір-түкпірінде осы күні мүгедектігі бар адамдарды қолдауға бағытталған түрлі іс-шаралар мен акциялар өткізіледі.
1992 жылы БҰҰ Бас Ассамблеясы бекіткен Халықаралық мүгедектер күні әлемнің барлық елінде 3 желтоқсанда аталып өтеді. Бұл күн инклюзивті қоғам құру мәселесіне тағы бір мәрте назар аударып, ерекше қажеттіліктері бар адамдарды мемлекеттік қолдау бойынша жүйелі шаралар туралы айтуға мүмкіндік береді. Бүгінде республикада 743 мыңнан астам мүгедектігі бар адам тұрады. Оларды әлеуметтік тұрғыдан қолдау және өмір сүру сапасын арттыру – мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттарының бірі әрі ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің (бұдан әрі – ЕХӘҚМ) басты міндеттерінің бірі болып табылады.
Қазақстанда тұратын 743,9 мың МБА-ның ішінде 414 мың адам немесе 55,7%-ы еңбекке қабілетті жаста, 212,9 мың адам немесе 28,6%-ы зейнеткерлік жаста, ал 117 мың адам немесе 15,7%-ы – 18 жасқа дейінгі балалар.
Мүгедектігі бар адамдардың өмір сүру сапасын арттырып, оларды қоғамға әлеуметтік тұрғыдан кіріктіру мақсатында мемлекет тарапынан жүйелі және бірізді шаралар қабылдануда. Мүгедектігі бар адамдардың құқықтары мен заңды мүдделерін қамтамасыз ету үшін Қазақстанда әлеуметтік қорғаудың көпдеңгейлі жүйесі қалыптасқан және ол үнемі жетілдіріліп отырады. Бұл жүйе Әлеуметтік кодекс аясында жүзеге асырылады және мыналарды қамтиды: мемлекеттік жәрдемақылар мен әлеуметтік төлемдер түріндегі көмек; әлеуметтік оңалту шеңберінде қажет деп танылған ағза функцияларын қалпына келтіру; арнайы әлеуметтік қызметтер көрсету; жұмыспен қамту шаралары; кедергісіз орта құру.
Мүгедектігі бар адамдар мен мүгедектігі бар балаларды тәрбиелеп отырған отбасылардың мәселелерін шешу мақсатында ЕХӘҚМ жанында мүгедектігі бар жандарды әлеуметтік қорғау саласындағы үйлестіру кеңесі жұмыс істейді. Кеңестің негізгі мақсаты – мемлекет пен азаматтық қоғам арасында диалогтық алаң құрып, мүгедектігі бар адамдардың өмір сүру сапасын арттыруға бағытталған нақты ұсыныстар мен ұсынымдарды әзірлеу болып табылады.
Қазақстанда орталық мемлекеттік органдардың басшылары мен облыс, қала, аудан әкімдерінің жанында мүгедектігі бар адамдар мәселелері жөніндегі кеңесшілер институты жұмыс істейді. Бүгінгі таңда 140-тан астам кеңесші жергілікті деңгейде ерекше қажеттіліктері бар азаматтардың мәселелерін шешуге көмектесіп, олардың өмір сүру сапасын арттыруға арналған ұсыныстар әзірлеуге атсалысуда.
Өткен жылы Қазақстан Біріккен Ұлттар Ұйымында Мүгедектердің құқықтары туралы конвенцияны жүзеге асыру бойынша алғашқы ұлттық баяндамасын қорғады. БҰҰ-ның Мүгедектердің құқықтары жөніндегі комитеті Қазақстан тарапынан қабылданып жатқан шараларды жоғары бағалап, бірқатар маңызды ұсынымдар берді.
Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша, БҰҰ ұсынымдарын, халықаралық тәжірибені және үкіметтік емес ұйымдардың ұсыныстарын ескере отырып, ЕХӘҚМ 2030 жылға дейінгі инклюзивті саясат тұжырымдамасын әзірлеп, бекітті. Бұл құжат медициналық-әлеуметтік үлгіден әлеуметтік-құқықтық үлгіге көшуді көздейді. Тұжырымдаманың басты мақсаты – Қазақстандағы мүгедектігі бар адамдардың өмір сүру сапасын жақсарту. Тұжырымдаманы іске асыру – әрбір азамат өзінің даму ерекшеліктеріне қарамастан, лайықты өмір сүріп, өз әлеуетін толық іске асыра алатын қоғам қалыптастыруға жол ашады.
Мемлекеттік жәрдемақылар мен төлемдер
Мемлекет мүгедектігі бар адамдардың (бұдан әрі – МБА) әлеуметтік қамсыздандыру жүйесін жетілдіру бойынша тұрақты түрде шаралар қабылдауда. Жыл сайын республикалық бюджеттен төленетін жәрдемақылардың және Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорынан (бұдан әрі – МӘСҚ) жүргізілетін төлемдердің мөлшері индекстеліп отырады.
2025 жылғы 1 қарашадағы жағдай бойынша мүгедектік бойынша мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақы (бұдан әрі – МӘЖ) алушылардың саны 542,8 мың адамды құрады. Жыл басынан бері аталған жәрдемақыны төлеуге республикалық бюджеттен 424 млрд теңге бөлінді. МӘЖ мөлшері мүгедектік тобы мен себебіне, сондай-ақ тиісті қаржы жылына арналған «Республикалық бюджет туралы» заңда белгіленетін күнкөріс минимумының көлеміне байланысты белгіленеді. 1 қарашаға қарай мүгедектік бойынша МӘЖ-нің орташа мөлшері 78 283 теңгені құрады.
Бұдан бөлек, жыл басынан бері: 114,5 мың адам – мүгедектігі бар баланы күтуге арналған жәрдемақы алды (жалпы сомасы 86 млрд теңге) және 53,3 мың адам – бірінші топтағы мүгедектігі бар адамды күтуге арналған жәрдемақы алды (жалпы сомасы 39,2 млрд теңге).
Міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесінің қатысушылары мемлекеттік бюджеттен төленетін жәрдемақылардан бөлек, еңбекке қабілеттілігінен айырылу жағдайына байланысты МӘСҚ-тан әлеуметтік төлемдер алады. Бұл төлемдердің мөлшері әрбір адам үшін жеке есептеледі және әлеуметтік аударым жасалған орташа айлық табысқа, еңбекке қабілеттіліктен айырылу коэффициентіне, сондай-ақ жүйеге қатысу өтіліне байланысты есептелінеді. 2025 жылдың 10 айының қорытындысы бойынша 99 мыңнан астам адам еңбекке қабілеттілігінен айырылуына байланысты әлеуметтік төлем алды, төлемдердің жалпы сомасы 43,2 млрд теңгені құрады. 1 қарашаға қарай бұл әлеуметтік төлемнің орташа мөлшері 72 003 теңге болды.
Медициналық-әлеуметтік сараптаманы жетілдіру
50-ден астам нозология бойынша мүгедектікті сырттай проактивті форматта белгілеу белсенді түрде іске асырылып жатыр. Бұл формат аясында азаматқа тек медициналық ұйымға жүгіну жеткілікті – қалған барлық процесс ақпараттық жүйелердің интеграциясы арқылы оның қатысуынсыз жүзеге асырылады. 2025 жылдың 11 айында еліміздің барлық өңірінен осы форматта 99,6 мыңға жуық өтінім қаралды, оның ішінде 66,2 мың іс – денсаулық сақтау ұйымдарынан тартылған тәуелсіз сарапшылар арқылы бағаланды.
2025 жылғы 1 шілдеден бастап, ағзада қайтымсыз өзгерістер туындайтын жекелеген нозологиялар бойынша мүгедектікті белгілеудің арнайы механизмі енгізілген пилоттық жоба іске асырылуда. Бұл тізімге аяқ-қол ампутациясы, Даун синдромы, балалардағы мукополисахаридоз сияқты аурулар кіреді. Аталған жағдайда рәсімдер барынша оңтайландырылып, шешім қабылдау мерзімі бір жұмыс күніне дейін қысқартылды.
Оңалтудың техникалық құралдары мен қызметтерін таңдау
Мүгедектігі бар адамдар медициналық көрсетілімдер мен қарсы көрсетілімдерге сәйкес, мемлекеттік бюджет қаражаты есебінен протездік-ортопедиялық көмекпен, сурдо-тифлотехникалық құралдармен, арбалармен, санаторлық-курорттық емдеумен, міндетті гигиеналық құралдармен, жеке көмекшінің, сондай-ақ ым-ишара тілі маманының қызметтерімен қамтамасыз етіледі.
Оңалтудың техникалық құралдарымен (бұдан әрі – ОТҚ) және қызметтермен қамтамасыз ету Әлеуметтік қызметтер порталы арқылы жүзеге асырылады. Порталдың негізгі мақсаты – процестердің ашықтығын қамтамасыз ету, бәсекелестік арқылы сапаны арттыру және азаматқа еркін таңдау құқығын беру.
Бүгінгі таңда Порталда 589 арнайы әлеуметтік қызметтер жеткізуші, 1085 ОТҚ жеткізуші, 32 мыңнан астам жеке көмекші қызметін ұсынушы, 764 ым-ишара тілі маманы, 139 санаторлық-курорттық ұйым тіркелген.
Жыл басынан бері Портал арқылы мүгедектігі бар адамдар тарапынан 562,9 мыңнан астам тапсырыс орындалды.
Қазіргі уақытта инватакси қызметін де Портал арқылы ұсынуға көшіру жұмыстары жүргізілуде.
Арнайы әлеуметтік қызметтердің сапасын арттыру және оңалтуды дамыту
Мүгедектігі бар адамдардың (бұдан әрі – МБА) қоғам өміріне араласу мүмкіндігін қалыптастыру және туындаған әлеуметтік проблемаларды еңсеру мақсатында арнайы әлеуметтік қызметтер (бұдан әрі – АӘҚ) ұсынылады. Қызметтер стационарлық, жартылай стационарлық жағдайда және үйде күтім көрсету форматында көрсетіледі. АӘҚ азаматтардың жеке қажеттіліктеріне байланысты келесі 8 бағыт бойынша ұсынылады: әлеуметтік-тұрмыстық, әлеуметтік-медициналық, әлеуметтік-психологиялық, әлеуметтік-педагогикалық, әлеуметтік-еңбек, әлеуметтік-мәдени, әлеуметтік-экономикалық, әлеуметтік-құқықтық.
2025 жылғы 1 қаңтардан бастап, арнайы әлеуметтік қызметтер көрсету жүйесін трансформациялау аясында АӘҚ көрсететін орталықтардың қызметі лицензиялау арқылы реттеліп, жан басына қаржыландыру жүйесіне көшу жүзеге асырылуда, бизнес-процестер цифрландырылуда. Лицензиялаудың басты мақсаты – көрсетілетін қызметтердің сапасын арттыру және қызмет алушылардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету. Қазіргі таңда 94 мыңнан астам адамға қызмет көрсететін ұйымдарға 582 лицензия берілді.
Мемлекет басшысының тапсырмасын орындау аясында 2027 жылдың соңына дейін еліміздің 12 өңірінде мүгедектігі бар адамдарға арналған заманауи оңалту орталықтарын салу бойынша жұмыс жүргізілуде. Бұл өңірлер: Абай, Ақмола, Ақтөбе, Атырау, Жетісу, Жамбыл, Батыс Қазақстан, Павлодар, Түркістан облыстары, Алматы, Шымкент және Астана қалалары. Бүгінде Семей, Тараз, Кентау және Орал қалаларында 4 оңалту орталығы ашылды. Жыл соңына дейін Атырау облысында тағы 1 орталық пайдалануға беріледі. Қалған 7 орталықтың құрылысы жүргізіліп жатыр.
«Қамқорлық» бастамасының үшінші кезеңін іске асыру шеңберінде аутизм спектрінің бұзылуы және басқа да психикалық ауытқулары бар балаларға арналған күндізгі ауысымдық орталықтарын ашу жұмысы жүргізілуде. Бүгінгі таңда мұндай орталықтар келесі 7 қалада жұмыс істейді: Ақтөбе, Қостанай, Павлодар, Өскемен, Талдықорған, Тараз, Шымкент.
Сонымен қатар, ЕХӘҚМ «Қазақстан халқына» қорымен бірлесіп, мүгедектігі бар балаларды үй жағдайында оңалтуға арналған инновациялық оңалтудың техникалық құралдарымен (ОТҚ) қамтамасыз ету бойынша пилоттық жоба іске асыруда. Бүгінгі таңда жобаға 489 бала қатысып жатыр және алғашқы оң нәтижелерге қол жеткізілді – 353 баланың қимыл-қозғалыс дағдылары едәуір жақсарды, оның ішінде басты тік ұстау, отыру, еңбектеу, тұру қабілеттері жақсарып, ал 21 бала өздігінен жүре бастады.
Жұмыспен қамтуға жәрдемдесу
Мүгедектігі бар адамдарды (МБА) жұмыспен қамтуға жәрдемдесу – мемлекеттік саясаттың маңызды бағыттарының бірі. 2025 жылғы 1 қарашасындағы жағдай бойынша, мүгедектігі бар 111 мың адам жұмыспен қамтылған. Бұл – еңбекке қабілетті жастағы МБА-ның 30%-ын құрайды.
Әлеуметтік кодекске сәйкес, жергілікті атқарушы органдар мүгедектігі бар адамдар үшін жұмыс орындарына 2-ден 4%-ға дейінгі квота белгілейді. Ағымдағы жылдың үшінші тоқсанында квота шеңберінде мүгедектігі бар 7,1 мың адам жұмысқа орналастырылды.
Сондай-ақ, МБА жұмыспен қамтуға жәрдемдесудің белсенді шараларына тартылуда. Жыл басынан бері: 4,8 мың адам тұрақты жұмыс орындарына орналастырылды, 538 адам – жастар практикасы аясында, 538 адам – әлеуметтік жұмыс орындарына, 5,7 мың адам – қоғамдық жұмыстарға, 758 адам – «Күміс жас» жобасы бойынша, 120 адам – «Алғашқы жұмыс орны» жобасы аясында, 9 адам – «Ұрпақтар келісімшарты» жобасы арқылы жұмысқа орналасты.
Сонымен қатар, 1,4 мыңнан астам мүгедектігі бар адам жеке кәсібін ашу үшін мемлекеттен 400 АЕК-ке дейін (1,6 млн теңгеге дейін) грант алды.
Кедергісіз орта құру және мемлекеттік бақылау
Мүгедектігі бар адамдардың құқықтарын қамтамасыз ету және қолжетімді орта қалыптастыру мақсатында өңірлерде әлеуметтік инфрақұрылым нысандарын бейімдеу жұмыстары жүргізілуде. 2023–2027 жылдар аралығында Интерактивті қолжетімділік картасына енгізілген 43 мыңнан астам нысанды бейімдеу жоспарланған. Қазіргі уақытта республика бойынша 25 мыңнан астам нысан толық бейімделген.
2023 жылдан бастап Қазақстанда әлеуметтік қорғау саласындағы мемлекеттік инспекторлар институты жұмыс істейді. Олар мүгедектігі бар адамдарды әлеуметтік қорғау саласындағы заңнаманың сақталуын мемлекеттік бақылау арқылы қадағалайды.
2025 жылдың басынан бері әлеуметтік инспекторлар 1356 тексеру: олардың 461-і – жоспардан тыс, 558-і – профилактикалық бақылау аясында, ал 337-сі – прокуратураның талап етуі бойынша жүргізді. Тексеру нәтижелері бойынша анықталған бұзушылықтарды жою жөнінде 701 нұсқама берілді.
Қазақстанның әр өңірінен мүгедектігі бар азаматтар оң өзгерістерді және өмір сапасының артқанын атап өтуде.
ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі Корея Республикасының Әділет министрлігімен заңсыз көші-қонды азайту және азаматтарымыздың құқықтарын қорғау мәселелері бойынша жүргізілген келіссөздер барысында, Кореяда заңсыз жұмыс істеген қазақстандықтарға айыппұлсыз және қайта кіруге тыйым салынбастан елден ерікті түрде шығуға мүмкіндік беретін ерікті елден шығару бағдарламасының (бұдан әрі – Бағдарлама) мерзімдерін кеңейтуге уағдаласты. Біздің отандастарымыз бұл мүмкіндікті 2025 жылғы желтоқсаннан 2026 жылғы ақпан айына дейін қоса алғанда пайдалана алады.
Бұл шаралар құқықтық салдарларды жеңілдетуге және өз мәртебесін реттеуге дайын адамдарды қолдауға бағытталған. Бағдарлама қылмыстық құқықбұзушылық жасаған, мәжбүрлеп шығару шарасына жататын, сондай-ақ 2025 жылғы 1 желтоқсаннан кейін заңсыз мәртебеге түскен шетелдіктерге қолданылмайды.
Бағдарламаға қатысу үшін төлқұжат, ерікті елден шығару туралы өтініш және әуе билеті қажет. Алдын ала хабарлама Корея Республикасының иммиграция кеңселері арқылы ұшу күніне дейін 15-тен 3 күнге дейінгі мерзімде беріледі.
ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі (бұдан әрі – ҚР ЕХӘҚМ) қазақстандықтарды шетелде тек заңды негізде жұмысқа орналасуға шақырады. Бұл заңсыз көші-қон, елден шығарып жіберу, айыппұлдар, құқықтық шектеулер және еңбек қанауы сияқты тәуекелдердің алдын алуға мүмкіндік береді.
Тек ресми және тексерілген еңбек ресурстары арналарына жүгіну қажет: лицензияланған жеке жұмыспен қамту агенттіктері, мемлекеттік бағдарламалар және жұмыс берушілердің ресми ұсыныстары.
ЕХӘҚМ шетелде жұмыс істеп жүрген Қазақстан азаматтарының құқықтарын қорғау бойынша жүйелі жұмысты жалғастырады.
2025 жылдың басынын бастап мүгедектік тобын белгілеу үшін медициналық-әлеуметтік сараптама жүргізудің сырттай форматы бойынша пилоттық жобаны іске асыру шеңберінде Қазақстанның барлық өңірлерінен 99,6 мың өтінім қаралды. Бүгінде сырттай форматта куәландыру 50-ден астам нозологиялық нысан бойынша жүргізіледі.
2024 жылы 96,9 мыңнан астам өтінім сырттай форматта қаралды, бұл куәландырудан өткен мүгедектігі бар адамдардың жалпы санының 37,4%-ын құрайды.
Бұған дейін хабарланғандай, Ұлттық қоғамдық сенім кеңесінің VI отырысында Мемлекет басшысы ерекше қажеттіліктері бар адамдар үшін барынша қолайлы жағдай жасауды, олардың инстанциялар мен қағазбастылық бойынша жүруін, сондай-ақ көрсетілетін қызметті берушілердің қызмет алушылармен байланысын болдырмауды тапсырды.
Осы тапсырманы орындау мақсатында ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі Денсаулық сақтау мен Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрліктерімен бірлесіп Қазақстанның барлық 20 өңірінде пилоттық режимде медициналық-әлеуметтік сараптама (бұдан әрі – МӘС) жүргізудің сырттай форматы бойынша жобаны іске асыруда.
Мүгедектік тобын белгілеу жөніндегі қызметті алу үшін өтініш берушіге тұрғылықты жері бойынша емханаға жүгіну және қажетті тексеруден өту қажет, қалған процестер ақпараттық жүйелерді интеграциялау есебінен оның қатысуынсыз өтеді.
Сырттай куәландыруға көшу:
- әкімшілік және бюрократиялық кедергілерді жояды;
- МӘС сараптамалық шешімдерінің ашықтығын қамтамасыз етеді;
- мүгедектікті белгілеу және мүгедектігі бар адамдарды әлеуметтік қорғау шараларын анықтау бойынша қызметтерді үйден шықпай-ақ алуға мүмкіндік береді;
- көрсетілетін қызметті алушының көрсетілетін қызметті берушімен тікелей байланысын болдырмайды, сол арқылы сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін азайтады.
ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі Кәсіптік тәуекелдерді басқару қағидаларына (бұдан әрі – Қағидалар) өзгерістер енгізуде. Ведомство басшысының тиісті бұйрық жобасы туралы ақпарат «Ашық НҚА» порталында жарияланды.
Енгізілген жаңашылдықтар аясында кәсіптік тәуекелдерді басқару үдерістері цифрландырылады, тәуекелдерді бағалау жөніндегі сарапшылар мен мамандандырылған ұйымдарға қойылатын талаптар күшейтіледі, сондай-ақ өндірістік кеңестердің рөлі артады.
Қағидаларда кәсіптік аурулардың алдын алуға және жарақаттануды төмендетуге бағытталған өзгерістер, жеке тәуекел көрсеткіштерін енгізу және басқа да жаңашылдықтар қарастырылған.
Бұдан бөлек, кәсіби тәуекелдерді тікелей жұмыс орнында жеке бағалауға көшу көзделген.
Жобаны қабылдау тәуекелдерді басқару сапасын арттыруға және өндірістегі жазатайым оқиғалар санын азайтуға ықпал етеді.
Бұйрық жобасы туралы ақпарат 2025 жылғы 17 желтоқсанға дейін қоғамдық талқылауға арналған «Ашық НҚА» интернет-порталында орналастырылған.
ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінде ведомство басшысы Светлана Жақыпованың төрағалығымен өткен кезекті аппараттық кеңесте ведомство қызметін цифрлық трансформациялау мәселелері, Халықты әлеуметтік қорғау саласындағы реттеу және бақылау комитетінің Батыс Қазақстан облысы бойынша департаментінің жұмысы, сондай-ақ инвестициялық жобалар аясында еңбек қатынастарын формализациялау бойынша қабылданып жатқан шаралар қаралды.
Цифрландыру және мемлекеттік қызмет көрсетуді автоматтандыру департаментінің директоры Махмұд Көпбаевтың айтуынша, әлеуметтік-еңбек саласындағы 49 мемлекеттік қызметтің 45-і электрондық форматта қолжетімді. Оның ішінде 28 қызметті проактивті түрде алуға болады.
«1 қарашадағы жағдай бойынша 5,8 млн қызмет, оның 2,3 миллионы – электрондық форматта, тағы 1,6 миллионы – проактивті түрде көрсетілді. Талдау нәтижесіне сүйенсек, мемлекеттік қызметтерді электрондық және проактивті форматта алу қарқынынан оң динамика байқалады», – деді ол.
Махмұд Көпбаевтың хабарлауынша, биылғы қазан айында «Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қоры» АҚ арқылы төленетін әлеуметтік төлемдерге қатысты бірқатар ішкі процестер автоматтандырылды.
Сонымен қатар жасанды интеллект (бұдан әрі – ЖИ) негізіндегі құралдар белсенді түрде енгізіліп жатыр. Қолданыстағы модельдер қатарында – Enbek.kz электрондық еңбек биржасындағы түйіндемелерді талдау және бос жұмыс орындарын автоматты түрде іріктеу, сондай-ақ байланыс орталығындағы интеллектуалды чат-бот бар.
«Отбасының цифрлық картасының функционалы кеңеюде – жергілікті атқарушы органдарға атаулы әлеуметтік көмекті проактивті тағайындау кезінде ұсыныстар беретін мүлікті және өмір сүру жағдайларын автоматты бағалау үшін ЖИ мен «компьютерлік көру» технологияларын енгізу жүзеге асырылды», – деп қосты ол.
ЖИ көмегімен мүгедектігі бар жандардың мүгедектік тобын қашықтан анықтау тетігін енгізу бойынша жұмыс жүргізілуде. Модель медициналық деректер негізінде алдын ала қорытынды шығаруға мүмкіндік береді. Алайда түпкілікті шешім дәрігердің тексеруі мен аудиттен кейін ғана қабылданады.
Аппараттық кеңесте Халықты әлеуметтік қорғау саласындағы реттеу және бақылау комитетінің Батыс Қазақстан облысы бойынша департаментінің негізгі қызмет бағыттары да қаралды. Бұл туралы департамент басшысы Жеңіс Беріков баяндады.
Ал Мемлекеттік еңбек инспекциясы комитетінің Жетісу облысы бойынша департаментінің басшысы Батыр Молдахметов инвестициялық жобалар аясында «Жобалардың инновациялық навигаторы» жүйесі арқылы жүргізіліп жатқан еңбек қатынастарын формализациялау жұмыстарының аралық нәтижелері туралы хабарлады.
Кеңесті қорытындылай келе, Светлана Жақыпова вице-министрлерге, комитет төрағаларына, департаменттер мен Еңбек министрлігіне қарасты ұйымдардың басшыларына атқарылып жатқан жұмыстың сапасын арттыруға бағытталған бірқатар нақты тапсырмалар берді.
Отбасының цифрлық картасын (бұдан әрі – ОЦК) енгізудің нәтижесінде 2025 жылдың басынан бері әлеуметтік-еңбек саласындағы мемлекеттік қызметтерді проактивті көрсету үшін 463,3 мың адамға SMS-хабарлама жолданды. Бұл ретте 246,3 мыңнан астам адам өтініш берусіз жәрдемақы немесе төлем алу мүмкіндігін пайдаланып үлгерді.
Отбасының цифрлық картасы мемлекеттік органдардың қолданыстағы барлық ақпараттық жүйелерінің деректері негізінде қалыптастырылады. Бүгінде онда Қазақстанның 20 млн азаматы немесе 6,2 млн-нан астам отбасы туралы ақпарат жинақталған.
ОЦК енгізудің басты мақсаты – қазақстандықтардың мемлекеттік қолдау жүйесіне тең қолжетімділігін қамтамасыз ету. Осыған байланысты ҚР Әлеуметтік кодексінде Отбасының цифрлық картасы әлеуметтік саясаттың орта және ұзақ мерзімді міндеттері мен бағыттарын айқындау құралы ретінде белгіленген. Сондай-ақ, ОЦК азаматтардың әлеуметтік мәртебесіне байланысты кепілдендірілген мемлекеттік қолдаудың қандай да бір түрін алуға құқылы екендігі туралы күнделікті «электрондық хабарлама» болып табылады.
Қазіргі уақытта ОЦК мемлекеттік қолдау шараларын алуға құқығы бар қазақстандықтарға қандай да бір өтініштерсіз жәрдемақылар мен әлеуметтік төлемдердің 11 түрін ресімдеуге мүмкіндік береді. Олар еңбек ету қабілетінен айырылған жағдайда әлеуметтік төлем; жұмысынан айырылған жағдайда әлеуметтік төлем, асыраушысынан айырылу бойынша әлеуметтік төлем; Бала туу мен күтіміне жәрдемақы, мүгедектігі бар баланы тәрбиелеп отырған ата-анасына (қамқоршысына) жәрдемақы, мүгедектігі бойынша жәрдемақы, көпбалалы отбасыларға берілетін жәрдемақы, «Алтын алқа» және «Күміс алқамен» марапатталған көпбалалы аналарға берілетін жәрдемақы, атаулы әлеуметтік көмек, сондай-ақ жерлеуге арналған біржолғы төлем.
Сондай-ақ, ОЦК арқылы зейнетақы төлемдерін алу мүмкіндігі, «қандас» мәртебесі берілгенде немесе ұзартылғанда мәртебенің аяқталу мерзімі және жұмыссыз адамдар үшін жұмыспен қамту шаралары туралы автоматты хабарламалар іске асырылды.
Мемлекеттік қолдау шараларын алуға құқық белгіленген кезде әлеуетті алушыға 1414 бірыңғай байланыс орталығынан SMS-хабарлама жіберіледі. Хабарлама алған азамат оған келісімі туралы жауап беруі керек. Өтінішті ресімдеу және әлеуметтік жәрдемақы немесе төлем тағайындау автоматты режимде жүргізіледі, содан кейін ақша қаражаты алушының банк шотына аударылады.
Алаяқтық тәуекелін болдырмау мақсатында 1414 бірыңғай байланыс орталығынан келіп түскен SMS-ке жауап беру қажеттігін атап өтеміз.
Барлық сұрақтар бойынша 1414 нөмірі бойынша Call-орталыққа хабарласыңыз. Қоңырау шалу тегін.
Алматыда көші-қон деректерін басқару мәселелері бойынша Алматы процесінің Техникалық сарапшылар тобының отырысы өтті. Іс-шараны ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі Халықаралық көші-қон ұйымы мен БҰҰ Босқындар ісі жөніндегі Жоғарғы Комиссары басқармасын танытатын Алматы процесі Хатшылығымен бірлесіп ұйымдастырды. Оған Алматы процесінің мүше мемлекеттері мен бақылаушы елдердің өкілдері, халықаралық ұйымдар мен сараптамалық институттардың мамандары қатысты.
Отырыста қатысушылар көші-қон деректерін басқарудың ұлттық тәжірибелерін, ақпараттың салыстырмалылығы мен қолжетімділігі мәселелерін, сондай-ақ процестердің сапасы мен тиімділігін арттыруға бағытталған цифрлық шешімдерді енгізу бағыттарын талқылады. Пікірталастың жеке бөлімі еңбек көші-қонына, жұмысшы мамандықтар туралы ақпараттың қолжетімділігіне, білікті кадрларға сұранысқа және өңір елдері арасындағы кәсіби жіктемелерді үйлестіруге арналды.
Отырыста сөз сөйлеген ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі Көші-қон комитеті төрағасының орынбасары Эльмира Тажиханова 2025 жылғы 24-25 сәуірде Бакуде басталған жұмыстың осы кездесуде жалғасып отырғанын және ол 2025-2027 жылдарға арналған іс-шаралар күнтізбесіне сәйкес өткізіліп жатқанын атап өтті.
«Бүгін талқылап отырған тақырып – көші-қон деректерін стандарттау және жетілдіру – іргелі мәселе. Еңбек нарықтарындағы жедел өзгерістер мен білікті кадрларға сұраныстың артуы жағдайында сапалы деректердің болмауын техникалық мәселе ретінде қарастыра алмаймыз. Бұл – мемлекеттердің көші-қон саясатының тиімділігіне әсер ететін стратегиялық міндет», – деді ол.
Отырыстың қорытындысы бойынша қатысушылар көші-қон деректерін стандарттау саласындағы ынтымақтастықты одан әрі нығайтудың маңыздылығын атап өтіп, 2026 жылға жоспарланған Алматы процесіне қатысушы елдердің жоғары лауазымды тұлғаларының алдағы кездесуіне арналған ұсынымдарды әзірлеу жұмысын жалғастыруға келісті.
Алматы процесі өңір мемлекеттерінің ұзақ мерзімді мүдделеріне және фактілік деректерге негізделген көші-қон саясатын қалыптастыруға ықпал ете отырып, көші-қон мәселелері жөніндегі диалогты дамытуға арналған негізгі өңірлік платформа болып қала береді.
Еске сала кетейік, Алматы процесі 2013 жылы құрылған және оған бес қатысушы мемлекет – Әзербайжан, Қазақстан, Қырғызстан, Тәжікстан және Түркия, сондай-ақ Иран, Италия, Түрікменстан, Пәкістан, Өзбекстан және Түркі мемлекеттері ұйымы секілді бірқатар байқаушы елдер кіреді.