Мүгедектігі бар адамдар үшін қолжетімді кедергісіз орта

Мүгедектігі бар адамдар үшін қолжетімді кедергісіз орта құру – әлеуметтік саясаттың маңызды бағыты

Қазіргі таңда мемлекетіміздің басты басымдықтарының бірі – мүгедектігі бар адамдардың құқықтарын қорғау және олардың қоғам өміріне толыққанды қатысуына жағдай жасау болып табылады. Осы мақсатта елімізде қолжетімді және кедергісіз орта қалыптастыру бағытында жүйелі шаралар жүзеге асырылуда.

Қолжетімді ортаның мәні мен маңызы

Қолжетімді кедергісіз орта – бұл мүгедектігі бар адамдардың қозғалысына, ақпарат алуына, қоғамдық және мәдени өмірге қатысуына кедергі келтірмейтін жағдайлар жиынтығы. Мұндай орта құру – әлеуметтік әділдік қағидатын нығайтып, инклюзивті қоғам қалыптастырудың маңызды шарты болып табылады.

Мүгедектігі бар адамдардың қажеттіліктеріне бейімделген орта тек физикалық инфрақұрылымды жетілдірумен шектелмейді. Ол сондай-ақ ақпараттық, коммуникациялық және әлеуметтік қызметтерге тең қолжетімділікті қамтамасыз етуді де қамтиды.

Қолжетімді ортаны қамтамасыз ету бағыттары

Біріншіден, инфрақұрылымдық қолжетімділікті арттыру шаралары қолға алынуда. Бұл бағытта ғимараттар мен қоғамдық нысандар пандустармен, лифтілермен, арнайы белгілермен және тактильді жолдармен жабдықталып келеді. Сондай-ақ қоғамдық көлік пен аялдамалар мүгедектігі бар адамдардың қауіпсіз әрі ыңғайлы қатынауына бейімделуде.

Екіншіден, ақпараттық кеңістікке қолжетімділікті қамтамасыз ету өзекті мәселе болып табылады. Мемлекеттік және қоғамдық мекемелерде ақпаратты Брайль қарпімен, ірі шрифтпен немесе дыбыстық нұсқада ұсыну тәжірибесі кеңейіп келеді. Телебағдарламаларда сурдоаударма мен субтитрлеу жүйесін енгізу де маңызды қадамдардың бірі.

Үшіншіден, әлеуметтік және мемлекеттік қызметтерге тең қолжетімділікті қамтамасыз ету бағытында жұмыстар жүргізілуде. Бұл ретте білім беру, денсаулық сақтау және жұмыспен қамту жүйелерін бейімдеу арқылы мүгедектігі бар азаматтардың мүмкіндігін жүзеге асыруға мүмкіндік жасалуда.

Құқықтық және институционалдық негіздер

2023 жылғы 20 сәуірдегі № 224-VII «ҚР Әлеуметтік кодексі» 154 бабы 1 тармағы 6 тармақшасы заңдарының талаптарының орындалуын мемлекеттік бақылауды жүзеге асырады. Аталған құжаттар мүгедектігі бар адамдардың құқықтарын қамтамасыз етудің құқықтық тетіктерін айқындайды. Сонымен қатар, бұл бағыттағы мемлекеттік саясатты іске асыруға ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі мен оның аумақтық бөлімшелері, сондай-ақ жергілікті атқарушы органдар жауапты болып табылады. Қазақстан Республикасы 2015 жылы БҰҰ-ның Мүгедектердің құқықтары туралы Конвенциясын ратификациялап, мүгедектігі бар адамдардың тең құқықтарын қамтамасыз ету міндеттемесін қабылдады.

Осыған сәйкес облыстың жергілікті атқарушы органдары әлеуметтік және көліктік инфрақұрылым объектілерін бейімдеу және қолжетімді ортаны қамтамасыз ету бойынша шаралар қабылдауға міндетті. Мүгедектігі бар адамдарға инфрақұрылым, ақпараттандыру объектілеріне, көлікке, ақпаратқа, ойын-сауық, мәдени-бұқаралық іс-шараларға, спорттық сайыстарға және мемлекеттік көрсетілетін қызметтерге қолжетімділіктің қамтамасыз етілмеуі әкімшілік жауапкершілікке әкеліп соғады. 

ҚР Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 83-бабы 1 тармағы 1), 2) тармақшаларына сәйкес:

•лауазымды тұлғалар – 50 АЕК,

•шағын кәсіпкерлік субъектілері – 120 АЕК,

•орта кәсіпкерлік субъектілері – 200 АЕК,

•ірі кәсіпкерлік субъектілері – 400 АЕК мөлшерінде айыппұл салынады. 

     Сонымен қатар ҚР ЕЖ 3,06-101-2012 Ғимараттар мен құрылыстардың, құрылыс материалдары мен бұйымдарының қауіпсіздігіне  халықтың мүмкіндігі шектеулі топтарының қолжетімділігі жалпы ережелер жинағында айқындап көрсетілген. Ережелер жинағында халықтың қимылы шектеулі топтары үшін қолжетімділікті ескере отырып ҚР аумағында жобаланатын және салынатын ғимараттардың жобаларын әзірлеуге , сондай-ақ бар обьектерлерді реконструкциялау мен күрделі жөндеуге арналған.

Қоғамдық сана мен әлеуметтік жауапкершілік

Қолжетімді ортаны қалыптастыру тек мемлекеттік органдардың міндеті емес, сонымен қатар бүкіл қоғамның ортақ жауапкершілігі. Қоғамда инклюзия мәдениетін дамыту, мүгедектігі бар адамдарға құрметпен қарау және олардың қоғамдағы орнын мойындау – өркениетті мемлекеттің басты көрсеткіші.

Қорытынды

Мүгедектігі бар адамдар үшін қолжетімді кедергісіз орта құру – әлеуметтік әділдік пен тең мүмкіндіктер қағидатын жүзеге асырудың негізгі тетігі. Бұл бағыттағы жұмыстарды жалғастыру әрбір азаматтың қоғам өміріне белсенді қатысуына мүмкіндік береді және елімізде инклюзивті, ізгі, адамға бағытталған қоғам қалыптастыруға жол ашады.