Жақыннан қамқорлық: жартылай стационар жағдайында арнаулы әлеуметтік қызметтер көрсету

Қазақстанның әлеуметтік қорғау жүйесінде жартылай стационар жағдайында көмек көрсету формалары маңызды мәнге ие болуда — бұл мұқтаж азаматтарға кәсіби қолдау көрсетудің заманауи тәсілі, оларды отбасынан және қалыптасқан өмір салтынан оқшауламай жүзеге асырылады.

Жартылай стационар — бұл әлеуметтік қызмет көрсетудің бір түрі, мұнда қызмет алушылар күндізгі уақытта келіп, мемлекеттік немесе мемлекеттік емес меншік нысанындағы жартылай стационарлық типтегі ұйымдарда ұзақ немесе уақытша (6 айға дейін) негізде қызмет алады және кешке үйлеріне оралады. Мұндай модель кәсіби күтім мен қолдауды, әлеуметтік бейімделуді үйреншікті өмір сүру ортасын сақтаумен тиімді үйлестіруге мүмкіндік береді.

Қазіргі Қазақстанда әлеуметтік саясаттың басым бағыттарының бірі — осал санаттағы азаматтарды, атап айтқанда, қарт адамдарды, мүгедектігі бар адамдарды, жалғызілікті және өмірдің қиын жағдайына тап болған азаматтарды лайықты қолдаумен қамтамасыз ету болып табылады. Мемлекет жартылай стационарлық типтегі мекемелерді жергілікті атқарушы органдар арқылы қаржыландырады.

2023 жылдан бастап бұл сала Қазақстан Республикасының Әлеуметтік кодексіне және Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасары – Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2023 жылғы 29 маусымдағы № 263 бұйрығымен бекітілген «Халықты әлеуметтік қорғау саласында арнайы әлеуметтік қызметтер көрсету стандарттарына» сәйкес реттеледі.

Қызмет алуға құқығы барлар: психоневрологиялық патологиясы бар бір жарым жастан он сегіз жасқа дейінгі және тірек-қимыл аппараты бұзылған бір жарым жастан он сегіз жасқа дейінгі мүгедектігі бар балалар, он сегіз жастан асқан психоневрологиялық аурулары бар, бірінші және екінші топтағы мүгедектігі бар адамдар, егде жасына байланысты өзіне қызмет көрсетуге мүмкіндігі жоқ адамдар.

Жартылай стационар жағдайында қызмет көрсету базалық күтіммен шектелмейді — бұл бірқатар бағыттарды қамтитын кешенді көмек жүйесі:

Әлеуметтік-тұрмыстық қызметтер - ыстық тамақ ұйымдастыру, жеке гигиена заттары мен киім-кешекпен қамтамасыз ету, өзін-өзі күтуге көмек көрсету (жуыну, тамақтану, гигиеналық процедуралар), мекеме ішінде алып жүру.

Медициналық қызметтер және денсаулық жағдайына бақылау - дәрігер тағайындаған процедураларды жүргізу, медициналық мекемелерде тексеруден өтуге көмек көрсету.

Психологиялық қызметтер - жеке және топтық кеңес беру, психологиялық бейімделу, күйзеліс, мазасыздық және әлеуметтік оқшаулануды еңсеру.

Педагогикалық және әлеуметтік-мәдени қызметтер - оқыту сабақтары (жад, зейін, тұрмыстық дағдылар), шығармашылық шеберханалар, қызығушылық бойынша үйірмелер (сурет салу, музыка, қолөнер), мәдени-көпшілік іс-шаралар мен мерекелер өткізу.

Құқықтық қызметтер - құқықтары мен міндеттері жөнінде кеңес беру, құжаттарды қалпына келтіруге көмек көрсету, жәрдемақылар мен басқа да әлеуметтік кепілдіктерді алуға жәрдемдесу.

Еңбек және кәсіпке бейімдеу қызметтері - еңбек терапиясына қатысу (әлеуметтік шеберханалар, жылыжайлар және т.б.), кәсіби бағдар беруге және мүмкін болған жағдайда жұмысқа орналастыруға көмек көрсету, дербес өмір сүру дағдыларын қалыптастыру және қолдау.

Жартылай стационар жағдайында қызмет көрсетудің ерекшелігі — икемділік пен нақтылық. Жеке көзқарас — тиімділіктің кілті. Қызмет көрсету басталғанға дейін қызмет алушының қажеттіліктеріне жеке бағалау жүргізіледі, соның негізінде жеке сүйемелдеу бағдарламасы жасалады. Мекемелерде жасына, денсаулық жағдайына және дербестік деңгейіне қарай әрбір қызмет алушымен кешенді түрде жұмыс жасайтын мамандар тобы: дәрігерлер, әлеуметтік қызметкерлер, психологтар, педагогтар жұмыс істейді.

Бұл тәжірибе — әрбір қызмет алушыға жеке қажеттіліктерін бағалау негізінде жеке бағдарлама әзірленетінін білдіреді. Осы мақсатта орталықтарда мультидисциплинарлық командалар: дәрігерлер, әлеуметтік қызметкерлер, психологтар, педагогтар жұмыс істейді.

Жартылай стационар жағдайында қызмет көрсететін ұйымдар — бұл жай ғана көмек көрсететін орын емес. Бұл — қолдау, қалпына келтіру және даму ортасы. Мұндай қызмет түрі адамдардың қоғамнан шет қалмауына, белсенді өмір сүруіне, қажетті ресурстар мен көңіл бөлуге ие болуына мүмкіндік береді. Бұл әсіресе қарт адамдар мен мүгедектігі бар адамдар үшін маңызды, өйткені барлық отбасы қажетті күтімді қамтамасыз ете алмайды. Жартылай стационарлық ұйымдар үйреншікті тұрмыстық ортаны сақтауға және әлеуметтік оқшаулануға жол бермеуге мүмкіндік береді.

Жартылай стационар жағдайында көрсетілетін арнаулы әлеуметтік қызметтер — бұл кәсіби көмек пен адамның қадір-қасиетіне құрмет көрсетуді біріктіретін ізгі әлеуметтік саясаттың маңызды элементі. Мұндай қызмет көрсету түрлерін дамыту — бұл мемлекеттің әлеуметтік жауапкершілігін жүзеге асыру ғана емес, сонымен қатар осал топтардың қоғамға нақты интеграциялануына ықпал ететін, олардың өмір сапасын арттыратын инклюзивті және әділетті қоғам құру жолындағы маңызды қадам. Жартылай стационар жағдайында қолжетімді әрі сапалы қызметтер арқылы азаматтар тек көмек қана емес, толыққанды және лайықты өмір сүру мүмкіндігіне ие болады.