Су тасқыны кезеңі: ел өңірлерінің дайындығы

  Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігі Төтенше жағдайлардың алдын алу комитетінің төрағасы Серік Жүнісбеков 2025 жылғы су тасқыны кезеңіне дайындықты бағалау мақсатында еліміздің бірқатар өңіріне жұмыс сапарымен барды. Сапар барысында негізгі гидротехникалық құрылыстар, оның ішінде қорғаныш бөгеттері, су қоймалары және басқа да инфрақұрылымдық құрылыстар қаралды, сондай-ақ жергілікті азаматтық қорғау қызметтерінің дайындығы бағаланды.

  Қостанай облысына жұмыс сапары барысында былтыр оны еріген қар суы салдарынан су басқан Арқалық қаласына барды, онда жаңа нөсерлі кәріз желілері салынған, су өткізу құбырлары төселген және қорғаныш құрылыстары нығайтылды. Жұмыс сапарымен Науырзым, Жангелді және Амангелді аудандарына да барды. Бұл өңірлерде су басу қаупі бар бірнеше елді мекен бар, сондықтан бөгендерді нығайту, дренажды каналдарды тазарту және өзендердегі мұзды өткізуге дайындық бойынша инженерлік жұмыстарға ерекше назар аударылды. Аудан әкімдерімен, Қазсушар, Қазгидромет, облыстың бассейндік инспекциясы филиалдарының басшыларымен жұмыс кеңестері өткізілді, онда су тасқыны қауіп-қатерлерін азайту, жедел мониторинг жүргізу және ықтимал төтенше жағдайларға ден қою мәселелері талқыланды, мынадай ұсынымдар берілді: елді мекендерден қар шығару бойынша жұмыстарды жандандыру, су қоймасына судың келуі мен оны ағызу бойынша есептерді бірлесіп зерделеу, ол өз кезегінде су тасқыны кезеңінің қауіпсіз өтуіне әсер етеді. Сапар қорытындысы бойынша облыс әкімімен жұмыс кездесуі өтті, онда өңірдегі су тасқыны қауіпсіздігін қамтамасыз етудің ағымдағы мәселелері талқыланды.

  Солтүстік Қазақстан облысында комитет төрағасы Шал ақын ауданы Сергеевка қаласындағы Сергеев су торабына барып, «Қызылжар Су» ЖШС-нің бірінші көтергіш сорғы станциясын және Ущева көшесі мен Кожевенный зауыты кентінің бойындағы нығайтылған бөгеттерді аралады. Сонымен қатар Петропавл су торабының жанында айналма канал салу жұмыстары қаралды. Тайынша ауданында ол аудандық шұғыл ден қою жасағының дайындығын және ықтимал су басудың алдын алу үшін инертті материалдар қорының болуын тексерді. Облыс әкімінің төрағалығымен өткен кеңеске қатысып, оның барысында болжамды қызметтердің, «Қазсушар» РМК Ақмола бөлімшесінің, Тайынша, Ақжар, Уәлиханов және Аққайың аудандары әкімдерінің алдағы су тасқынына дайындық бойынша жүргізілген жұмыстар туралы баяндамалары тыңдалды.

  Ұлытау облысына сапар барысында Жезқазған, Қаражал қалаларына, Жаңаарқа және Ұлытау аудандарына барып, Жезді өзенінің арнасында жүргізілген су тасқынына қарсы іс-шаралар, Қылыш гидротехникалық құрылысы, қоршалған бөген (шаруашылық әдіс) тексеріліп, Ақтай шағын ауданындағы су тасқыны қаупі баға берілді, гидротехникалық құрылыстар қаралды, онда қорғаныш бөгеттеріне күшейту, қорғаныш біліктерін нығайту және ұлғайту, Атасу өзенінің арнасын өсімдіктерден тазарту, сондай-ақ елді мекендерден қар шығару бойынша жұмыстарды жандандыру бойынша ұсынымдар берілді.

  Жаңаарқа ауданының әкімімен бірге Ақшағат ауылында қоршалған бөген қаралып, су тасқыны қаупіне баға берілді, оның барысында елді мекендерден қар шығару жұмыстарын жандандыру және шаруашылық тәсілмен орындалған қоршалған бөгенді нығайту жөнінде қосымша шаралар жүргізу ұсынылды. Ұлытау ауданының Жезді кентінде су тасқыны қаупін бағалау, Жезді өзенінің жағалауын нығайту жұмыстарын тексеру жүзеге асырылды. Талдысай қоршалған бөгеніне тексеру жүргізілді, сондай-ақ Талдысай өзенінің арнасын тазалау жұмыстарын тексеру кезінде өзен арнасын көпірден елді мекеннің соңына дейін нығайту, елді мекеннен қар шығару бойынша жұмысты жандандыру, тәулік бойы жұмыс істейтін арнайы техниканың болуы бойынша ұсынымдар берілді.

  Ұлытау ауданының әкімімен бірлесіп ауданның шұғыл әрекет ету жиынтық жасағының дайындығын тексерді.

  Қызылорда облысында комитет төрағасы Сырдария өзенінің бойындағы су тораптарының, жағалау бөгенінің және су төгу құрылғылардың жұмысымен танысты. Су ресурстары және ирригация министрлігі Су ресурстарын реттеу, қорғау және пайдалану комитетінің төрағасы С. С. Нұрымбетовпен бірлесіп Сырдария өзенінің төменгі ағысында орналасқан С. Арыстанбаев атындағы Қызылорда су торабының, қауіпті учаске болып табылатын «КОПЭС» саяжайының, «Қараөзек» су алабы мен «Әйтек» су торабының құрылысының жұмыс жағдайлары, сондай-ақ Сырдария өзеніндегі мұз қату жағдайы қаралды. Өз кезегінде су тасқыны кезеңінің қауіпсіз өтуіне әсер ететін су қоймаларынан судың келуі мен ағуы бойынша болжамды есептеулерді зерделеу, сондай-ақ Сырдария өзені бойынша мұзды қауіпсіз сүйемелдеу бойынша ұсынымдар берілді.

  Түркістан облысында Түркістан және Кентау қалаларындағы су тасқынына қарсы жұмыстар, сондай-ақ Ордабасы, Төлеби және Қазығұрт аудандарындағы су қоймалары мен гидротехникалық құрылыстардың жұмысы қаралды. Шардара су қоймасы және Көксарай қарсы реттегіші сияқты өңірдегі ең ірі су объектілерінің жағдайына ерекше назар аударылды. Түркістан қаласында Шаға кентінің су тасқыны қауіпті учаскелерін аралады («Шаға» бұру арнасын тексеру). Кентау қаласында «Қосқорған» су қоймасы, Сауран ауданының Хантағы мен Бабайқорған ауылдарында су тасқынына қарсы іс-шаралар тексерілді, Ордабасы ауданының Бөген ауылында Бөген су қоймасы тексерілді, Ордабасы ауданының Қараспан ауылындағы Қараспан су торабында жүргізілген жөндеу жұмыстарымен танысты, Төлеби ауданының Сұлтан Рабат ауылында «Гуляй поля» арнасы мен «Қошқарата» тоғанның жай-күйі тексерілді, Абай ауылы  мен Арыс қаласында «Қабылсай» бұрма каналын және Ақдала ауылындағы жағалауды нығайту жұмыстары тексерілді. Сонымен қатар Көксарай су реттегіші мен Шардара қаласындағы «Шардара» су қоймасының, Сарыағаш ауданының Дархан ауылындағы «Дархан» су электр станциясы мен Келес өзенінің жай-күйі де тексерілді, онда су тасқыны қаупіне бағалау жүргізілді. Қалалардың, аудандардың әкімдерімен және «Қазсушар» РМК, «Тұран-су» ШЖҚ МКК өкілдерімен кездесулер мен кеңестер өткізілді, қорғаныш бөгендерін күшейту, елді мекендерге жақын қорғаныш біліктерін нығайту және ұлғайту жолымен су тасқыны қаупін азайту бойынша ұсынымдар берілді.

  Шымкент қаласында су тасқынынан қауіпсіз өтуге дайындық бағаланды. Шымкент қаласы әкімінің орынбасарымен кездесу өтті. Қалада 8 гидротехникалық құрылыс жұмыс істейді, оның 7-еуі қанағаттанарлық жағдайда. Ақжар су қоймасы қанағаттанарлықсыз деп танылды, онда құлақтандыру жүйесін орнатумен күрделі жөндеу көзделген. Сапар барысында Тәуелсіздіктің 20 жылдығы, Игілік және Қызылжар елді мекендеріндегі Бадам өзенінде аяқталған жағалауды нығайту жұмыстары да қаралды.

  Әл-Фараби ауданында ұзындығы 3 км болатын Бадам өзенінің арнасында қамыс пен ағаштардың суға толуы тексерілді. Тұран ауданында Ақжар су қоймасымен, Еңбекші ауданында Бадам су қоймасымен танысып, учаскедегі су тасқыны қаупі бағаланды.

  Жамбыл облысында су тасқынының алдын алу шараларының орындалу барысымен танысты. Жуалы, Байзақ, Меркі, Қордай, Мойынқұм, Шу және Т.Рысқұлов аудандарына барып, каналдар мен өзендердегі механикалық тазарту жұмыстарын қарады, сондай-ақ бөгеттер салу және жағалау сызықтарын нығайту бойынша жұмыстармен танысты. Су тасқынынан қорғау жүйесінде шешуші рөл атқаратын бірқатар көпірлер мен су қоймаларының жай-күйімен танысты. Бұдан басқа облыс әкімімен кездесу өтті, оның барысында су тасқыны қауіпсіздігін қамтамасыз етудің ағымдағы мәселелері талқыланды, сондай-ақ көктемгі су тасқыны кезеңіне дайындық шеңберінде бірлесіп шешілетін міндеттер белгіленді.

  Қазақстан ТЖМ ТЖ алдын алу комитетінің төрағасы су тасқыны кезінде қауіпсіздікті қамтамасыз етудің, гидротехникалық объектілерді нығайтуды жалғастырудың және халық үшін тәуекелдерді болдырмаудың маңыздылығын атап өтті. Ол ықтимал төтенше жағдайлардың алдын алу үшін гидротехникалық құрылыстардың жай-күйіне тұрақты бақылауды сақтау қажет екенін атап өтті.