Жер сілкінісі кезіндегі іс-әрекеттер
Жер сілкінісі-бұл жер қыртысында немесе жоғарғы мантияда кенеттен орын ауыстыру және жыртылу нәтижесінде пайда болатын және серпінді тербелістер түрінде ұзақ қашықтыққа берілетін жер асты дүмпулері мен тербелістер. Сейсмикалық толқындар тарайтын Жер қыртысындағы нүктені жер сілкінісінің гипоцентрі деп атайды. Жер сілкіну гипоцентрінің ең қысқа қашықтықтағы жер бетіндегі орны эпицентр деп аталады.
Жер сілкінісінің қарқындылығы 12 балдық сейсмикалық шкала (MSK-86) бойынша бағаланады, жер сілкіністерінің энергетикалық сыныптамасы үшін магнитуда пайдаланылады. Шартты түрде жер сілкіністері әлсіз (1-4 балл), күшті (5-7 балл) және жойқын (8 және одан да көп балл) болып бөлінеді. 7-8 баллдық күші бар қиратушы жер сілкінісі аймағына Тараз қаласы және Жамбыл облысының 8 ауданы (Жуалы, Жамбыл, Байзақ, Т. Рысқұлов,Меркі, Шу, Қордай және Талас аудандары) енеді.
Жер сілкінісі кезінде әйнектер жарылып, сөрелерде жатқан заттар құлап, кітап шкафтары дірілдейді, люстралар тербеледі, қабырғалар мен төбелерде жарықтар пайда болады. Мұның бәрі қатты шуылмен бірге жүреді. 10-20 секунд сілкілегеннен кейін жер асты дүмпулері күшейеді, нәтижесінде ғимараттар мен құрылыстар қирайды. Он шақты күшті сілкіністер бүкіл ғимаратты қиратады. Орташа алғанда, жер сілкінісі 5-20 с-қа созылады.
ЖЕР СІЛКІНІСІНЕ ҚАЛАЙ ДАЙЫНДАЛУ КЕРЕК
Жер сілкінісі кезінде үйде, жұмыста, кинода, театрда, көлікте және көшеде болған кезде іс-қимыл жоспарын алдын ала ойластырыңыз. Отбасы мүшелеріне жер сілкінісі кезінде не істеу керектігін түсіндіріп, оларға алғашқы медициналық көмек көрсету ережелерін үйретіңіз.
Құжаттарды, ақшаны, қалта шамын және қосалқы батареяларды ыңғайлы жерде сақтаңыз.
Үйде бірнеше күнге жететін ауыз су мен консервілер сақтауларыңыз абзал.
Төсектерді терезелер мен сыртқы қабырғалардан алшақ орналастырыңыз. Пәтерлердегі шкафтарды және сөрелерді бекітіңіз, ал жоғарғы сөрелерден ауыр заттарды алыңыз.
Қауіпті заттарды (улы химикаттарды, тез тұтанатын сұйықтықтарды) сенімді, жақсы оқшауланған жерде сақтаңыз.
Барлық тұрғындар қажет болған жағдайда электр, газ және суды өшіру үшін ажыратқыштың, магистральдық газ және су шүмектерінің қайда екенін білуі керек.
ЖЕР СІЛКІНІСІ КЕЗІНДЕ ҚАЛАЙ ӘРЕКЕТ ЕТУ КЕРЕК
Ғимараттың тербелгенін сезіп, шамдардың шайқалғанын, заттардың құлағанын көріп, шынының сыңғырын естіп, үрейленбеңіз (алғашқы дүмпулерді ғимарат үшін қауіпті тербелістерге дейін сезген сәттен бастап сізде 15-20 секунд бар). Құжаттарды, ақшаны және қажетті заттарды алып, ғимараттан тез шығыңыз. Үйден шығарда лифтімен емес, баспалдақпен түскен дұрыс. Көшеге шығып кетсеңіз-сол жерде болыңыз, бірақ ғимараттардың жанында тұрмаңыз, қауіпсіз ашық кеңістікке барыңыз.
Сабырлы болыңыз және басқаларды тыныштандыруға тырысыңыз! Егер сіз бөлмеде қалуға мәжбүр болсаңыз, онда қауіпсіз жерде тұрыңыз: ішкі қабырғаға, бұрышқа, ішкі қабырға саңылауына немесе тірек тірегіне. Мүмкін болса, үстелдің астына жасырыңыз – ол сізді құлаған заттар мен қоқыстардан қорғайды. Терезелер мен ауыр жиһаздардан алшақ тұрыңыз. Егер сізбен балалар болса-оларды өзіңіздің денеңізбен жабыңыз.
Шамдарды, сіріңкелерді пайдаланбаңыз – газ шыққан кезде өрт шығуы мүмкін. Балкондар мен үзілген сымдардан алшақ болыңыздар. Егер сіз автомобильде болсаңыз, ашық жерде болыңыз, бірақ дүмпулер тоқтағанша көліктен шықпаңыз. Басқа адамдарды құтқару кезінде көмек көрсетуге дайын болыңыз.
ЖЕР СІЛКІНІСІНЕН КЕЙІН ҚАЛАЙ ӘРЕКЕТ ЕТУ КЕРЕК
Мұқтаж адамдарға алғашқы медициналық көмек көрсетіңіз. Жеңіл алынатын үйінділерге түскендерді босатыңыз. Сақ болыңыз! Балалардың, науқастардың, қарттардың қауіпсіздігін қамтамасыз етіңіз. Оларды тыныштандырыңыз. Аса мұқтаждық болмаса телефон желісін бос ұстаңыз. Радиотрансляцияны қосыңыз. Жергілікті биліктің, табиғи апат салдарын жою жөніндегі штабтың нұсқауларына бағыныңыз.
Электр сымдарының зақымданғанын тексеріңіз. Пәтердегі ақаулықты жойыңыз немесе электр қуатын өшіріңіз. Есіңізде болсын, қатты жер сілкінісі кезінде қаладағы электр қуаты автоматты түрде өшеді.
Газ және су құбырларының зақымданғанын тексеріңіз. Ақаулықты жойыңыз немесе желілерді ажыратыңыз. Ашық отты пайдаланбаңыз. Баспалдақпен төмен түскен кезде, абай болыңыз, оның беріктігіне көз жеткізіңіз.
Анық зақымдалған ғимараттарға жақындамаңыз, оларға кірмеңіз. Күшті қайталанатын соққыларға дайын болыңыз, өйткені жер сілкінісінен кейінгі алғашқы 2-3 сағат ең қауіпті. Ғимараттарға қажетсіз кірмеңіз. Мүмкін қайталанатын дүмпулер туралы ешқандай қауесет жасамаңыз немесе бермеңіз. Ресми ақпаратты пайдаланыңыз. Егер сіз үйіндіде қалсаңыз, жағдайды тыныш бағалаңыз, мүмкіндігінше өзіңізге медициналық көмек көрсетіңіз. Үйіндінің сыртындағы адамдармен байланыс орнатуға тырысыңыз (дауыспен, қағып). Есіңізде болсын, отты жағуға болмайды, құбырлар мен батареяларды сигнал беру үшін пайдалануға болады. Күшіңізді үнемдеңіз. Адам жарты айдан астам уақыт тамақсыз жүре алады.
Жамбыл облысы ТЖ департаменті Егер сіз төтенше жағдайға тап болсаңыз және сізге өрт сөндірушілердің немесе құтқарушылардың көмегі қажет болса-барлық шұғыл қызметтерді "112", "101" бірыңғай нөмір арқылы ұялы және стационарлық телефон арқылы шақыруға болады .
Жамбыл облысы ТЖД