Түркі мемлекеттері ұйымына мүше мемлекеттердің орталық сайлау органдарының консультативтік платформасының жұмыс отырысы өтті
2025 жылғы 28 қарашада Бішкек қаласында (Қырғыз Республикасы) Түркі мемлекеттері ұйымына (ТМҰ) мүше мемлекеттердің орталық сайлау органдары консультативтік платформасының (ОСО КП) жұмыс отырысы өтті.
Жиынға ТМҰ Бас хатшысының орынбасары Мирвохид Азимов және ТМҰ мүше мемлекеттердің орталық сайлау органдарының басшылары қатысты.
Консультативтік платформа туралы Ережеге сәйкес, құрылған сәттен бастап консультативтік платформаның Бас ассамблеясының екінші отырысы өткізілгенге дейін оның төрағалығын Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясының Төрағасы жүзеге асырады.
Консультативтік платформаның жұмыс отырысын ашқан ҚР ОСК басшысы Нұрлан Әбдіров алғысөзінде:
«Өздеріңізге белгілі, 2025 жылғы 7 қазанда Әзербайжанның Габала қаласында өткен ТМҰ-ның 12-ші саммитінің қорытындысы бойынша түркі әлеміндегі институционалдық үйлестіруді нығайтуға ортақ ұмтылысты айқындайтын Габала декларациясына қол қойылды. Осы орайда, біздің консультативтік платформаның қызметі осы күн тәртібіне толық сәйкес келеді және біздің сайлау органдарымыздың арамызда ынтымақтастықты дамытуға елеулі үлес қосады», - деп ерекше атап өтті.
Жиында ағымдағы жылғы 14 мамырда Түркістан қаласында өткен консультативтік платформаның бірінші отырысының материалдары мен «Түркі әлемі: сайлау жүйелерінің дәстүрі, тәжірибесі және даму болашағы» атты халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференцияға қатысушылардың баяндамалары жинақталған «Turkistan Electoral Forum - 2025» жинақ таныстырылды. Аталған іс-шараға ТМҰ мүше мемлекеттерінің, ТМҰ бақылаушы мемлекеті - Мажарстанның орталық сайлау органдарының, сондай-ақ 4 беделді халықаралық ұйым - ТМҰ, Сайлау органдарының дүниежүзілік қауымдастығы (A-WEB), Түркі мемлекеттерінің Парламенттік Ассамблеясы (ТүркіПА), Түркі академиясының басшылары мен өкілдері, сондай-ақ ТМҰ елдерінің ғалымдары, ҚР Парламентінің депутаттары, ҚР ОСК жанындағы Сараптамалық кеңестің мүшелері қатысқан болатын.
Бұл жинақта ТМҰ мүше мемлекеттерінің сайлау жүйелерінің тарихы, олардың құқықтық ерекшеліктері, сайлауды ұйымдастыру тәжірибесі, қазіргі электоралдық сын-қатерлер мен даму перспективалары және жоғарыда аталған конференция қорытындылары мен ұсынымдары жинақталған. Басылым электоралдық процестерді зерттейтін ғылыми орта, сайлау органдары, халықаралық ұйымдар мен практик-мамандар үшін құнды еңбек болып табылады.
Жиында алдағы перспективалық міндеттер мен 2025–2027 жылдары Қазақстан Республикасының ТМҰ мүше мемлекеттердің ОСО КП төрағалық ету кезеңіндегі іс-шаралар жоспары талқыланды.
Жиын барысында талқыланған келесі мәселе - «Түркі мемлекеттеріне мүше мемлекеттердің сайлау жүйелері» атты ұжымдық монографияны әзірлеп, шығару. Жинақ түркі мемлекеттері арасындағы ғылыми және институционалдық ынтымақтастықты нығайтуға, ортақ сайлау мәдениетін дамытуға, сондай-ақ бірлескен зерттеулерге негіз қалауға мүмкіндік береді.
ТМҰ мүше мемлекеттердің орталық сайлау органдарының басшылары қол қойған ОСО КП туралы Ережесі ТМҰ мүше мемлекеттерді сайлау және референдумдар кезінде халықаралық байқау миссияларын ұйымдастыру арқылы көпжақты ынтымақтастық пен үйлестіруді дамытуға ынталандыратынын айта кету керек.
Осы орайда, КП жұмыс отырысы барысында сайлау процесіне жалған ақпараттың ықпалын төмендету мақсатында Жұмыс тобын құру туралы ұсыныс қаралды. Бұл топтың басты міндеті - электоралдық кезеңде жалған ақпараттың таралуына мониторинг жүргізу, тәуекелдерді бағалау, оларға жауап беру алгоритмдерін әзірлеу және ТМҰ мүше мемлекеттердің сайлау органдары арасында жедел ақпарат алмасуды қамтамасыз ету болып табылады.
Консультативтік платформаның жұмыс отырысына қатысушылар бұл бағыттағы ұсынысты бірлесіп жүзеге асыруды қолдады.
Жұмыс тобының қызметі сайлау процесінің ашықтығын арттыруға, қоғамдық сенімді нығайтуға және жалған ақпаратпен күрес саласындағы бірлескен тәсілдерді қалыптастыруға бағытталады. Осы мақсатта медиасауаттылықты арттыру, ақпараттық қауіпсіздік стандарттарын енгізу және цифрлық ортадағы үйлестіруді жетілдіру бағыттары да қарастырылатын болады.
Өз сөзінде Түркия Республикасы Жоғары сайлау кеңесінің (ЖСК) Төрағасы Ахмет Йенер Консультативтік платформаның құрылуының стратегиялық маңызын атап өтіп, таныстырылған жинақтың сапасы мен мазмұнын жоғары бағалады. Ахмет Йенер «ТМҰ мүше мемлекеттердің сайлау жүйелері» атты ұжымдық монографияны әзірлеу және басып шығару ісіне қолдау көрсетуге дайын екенін жеткізіп, Жұмыс тобына табыс тіледі.
Түркия ЖСК Төрағасы сондай-ақ ТМҰ ОСО Консультативтік платформасының миссияларын қалыптастыру, оларды ТМҰ елдеріндегі алдағы электоралды науқандарды байқауға жіберу, олардың нәтижелері бойынша есептер әзірлеу және брифингтер өткізу жөнінде бастама көтерді. Отырысқа қатысушылар ұсынылған бастаманы қолдады.
Анықтама үшін: Түркі мемлекеттері ұйымына мүше елдердің орталық сайлау органдарының консультативтік платформасын құру туралы бастаманы Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев 2023 жылғы 3 қарашада Астанада өткен ТМҰ-ның X мерейтойлық саммитінде көтерген болатын.
Бұл ұсыныс ұйымға мүше барлық мемлекет басшылары тарапынан қолдау тауып, 2024 жылғы 6 қарашада қабылданған ТМҰ-ның XI саммитінің Бішкек декларациясына енгізілді.
ТМҰ мүше мемлекеттердің орталық сайлау органдары консультативтік платформасының бірінші отырысы 2025 жылғы 14 мамырда Түркістан қаласында өтті.