Электоралдық құзыреттілік: АСК төрағаларына арналған семинар – сайлауды ұйымдастырудың кәсіби мәдениетін қалыптастыру құралы
2025 жылдың 5–6 қарашасында Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Мемлекеттік басқару академиясының Электоралдық оқыту орталығы базасында қалалар мен аудандардың аумақтық сайлау комиссияларының тұрақты кәсіби негізде жұмыс істейтін төрағаларына арналған республикалық семинар өтті. Оқыту Қазақстан Республикасының Орталық сайлау комиссиясының 2025 жылға арналған сайлау процесіне қатысушыларды оқыту жөніндегі іс-шаралар кешені аясында (ҚР ОСК-ның 2024 жылғы 11 желтоқсандағы № 58/73 қаулысымен бекітілген) өткізілді.
Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясының хатшысы Шавхат Әнесұлы Өтемісов өз сөзінде сайлау комиссияларының кәсібиленуі сайлауға деген қоғамдық сенімнің негізгі шарты екенін атап өтті. Ол тиімді сайлау процесін әкімшілендіру құқықтық заңнаманың ішкі логикасын және комиссиялар қызметінің өзегі болып табылатын жауапкершілік мәдениетін терең түсінбей жүзеге асыру мүмкін еместігін ерекше атап көрсетті.
Семинар бағдарламасы модульдік қағидат бойынша құрылып, талдамалық, практикалық және фасилитациялық тәсілдерді ұштастырды. Бірінші күні сайлау науқандарын ұйымдастыру, байқаушылармен, сенім білдірілген адамдармен және бұқаралық ақпарат құралдарымен өзара іс-қимыл, қаржылық реттеу және қалыптан тыс жағдайларға ден қою мәселелері талқыланды.
Орталық сайлау комиссиясының мүшесі Азамат Мақсотұлы Айманақұмов ұсынған талдамалық блокта электоралдық әкімшілендірудегі өзекті үрдістер қарастырылып, қолданыстағы тәжірибелерді жетілдіру жолдары ұсынылды.
Цифрландыру мәселелеріне айрықша көңіл бөлінді. Қатысушыларға еңбек өнімділігі мен тиімділігін арттыру құралы ретінде жасанды интеллектті қолдануға арналған сессия ұсынылды.
Семинардың екінші күні сайлау процесін ұйымдастырудың практикалық қырларына арналды. Алматы облысының тәжірибесі ұсынылды. Облыстық аумақтық сайлау комиссиясының төрайымы Мейрамгүл Айтова өңірлік командамен бірлесіп, учаскелік сайлау комиссияларының қызметінің барлық негізгі кезеңдерін қамтитын қолданбалы дәрістер сериясын өткізді. Олардың барысында сайлау учаскесін дайындау, сайлаушылар тізімдерімен жұмыс, дауыс беру процесін ұйымдастыру мен қорытындысын шығару мәселелері жан-жақты пысықталды.
Практикалық тапсырмалар түрлі іс-қимыл мен түсіну нұсқалары бар нақты жағдайларды модельдеу негізінде құрылды. Тапсырмаларды орындау барысында Орталық сайлау комиссиясының мүшелері мен аппараты қызметкерлері сарапшылық пікірлерін білдіріп, құқықтық тұрғыдағы маңызды тұстарды нақтылап, қатысушыларға қолданыстағы нормалар шеңберінде ең тиімді шешімдерді табуға жәрдемдесті.
Мұндай формат кәсіби пікір алмасуға мүмкіндік беріп, туындайтын жағдайларды шешуде бірыңғай тәсілдерді орнықтыруға ықпал етті.
Бастапқы және қорытынды кезеңдерде өткізілген тестілеу сайлау заңнамасы нормаларын білу деңгейін ғана емес, сонымен қатар оларды практикалық жағдайларда қолдану дағдыларын да бағалауға мүмкіндік берді. Нәтижелер қатысушылардың кәсіби даярлығының жоғары деңгейін және тәжірибеге бағытталған тәсілдің тиімділігін растады. Бірінші және екінші күндері ең жоғары нәтижелерді 3 қатысушы көрсетті: Қостанай облысы Лисаков қалалық аумақтық сайлау комиссиясының төрайымы В.Валентюк, Павлодар облысы Екібастұз қалалық аумақтық сайлау комиссиясының төрайымы А.Оспанова және Ақмола облысы Бурабай аудандық аумақтық сайлау комиссиясының төрайымы К.Абдилова.
Оқыту қорытындысы бойынша электоралдық рәсімдерді терең меңгеріп, оларды тәжірибеде жүзеге асыруға дайындық танытқан ең белсенді және құзыретті тыңдаушылар ерекше аталып өтті. Барлық қатысушыларға электрондық сертификаттар табысталды. Каскадтық әдіс аясында осындай оқыту семинарлары өңірлерде төмен тұрған сайлау комиссиялары үшін де ұйымдастырылатын болады.
Семинар кәсібилікке, құқықтық дәлдікке және қоғамдық қызметтің этикалық қағидаттарына негізделген заманауи электоралдық мәдениетті қалыптастыруға бағытталған жүйелі жұмыстың құрамдас бөлігі болды. Бағдарлама сайлау комиссиялары мүшелерінің құзыреттерін нығайту, құқықты қолдану дағдыларын дамыту және басқарушылық шешімдердің сапасын арттыру мақсаттарын көздеді.