1 шілдеден бастап Қазақстанда балаларды отбасына орналастырудың жаңа түрі – кәсіби қабылдаушы отбасы енгізіледі. Бұл – ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалар үшін қауіпсіз әрі жайлы үй жағдайын қамтамасыз етуге бағытталған уақытша, бірақ маңызды қадам.
Кәсіби қабылдаушы отбасылар бір уақытта төрт балаға дейін тәрбиелеуге мүмкіндік алады. Мұндай отбасыға бала қабылдамас бұрын үміткерлер міндетті түрде арнайы дайындықтан өтуі тиіс. Оқыту жетім балаларға арналған мемлекеттік мекемелерде және балаларды отбасына қабылдағысы келетін адамдарды оқытуға құқығы бар аккредиттелген ұйымдарда ұйымдастырылады.
Кандидаттарды бекіту туралы түпкілікті шешімді қамқоршылық және қорғаншылық органдары қабылдайды. Бұл шешім ұсынылған құжаттардың толықтығы мен заң талаптарына сәйкес қабылданады.
«Қазіргі уақытта қамқоршылық органдары кәсіби қабылдаушы ата-аналарды іріктеу және даярлау жұмыстарын белсенді түрде жүргізіп жатыр. Жаңа форматтың негізгі артықшылығы – балалар интернат мекемелеріне емес, бірден отбасыларға орналастырылады. Бұл — баланың психологиялық күйзеліске түсу қаупін азайтып, алғашқы күндерден-ақ оны мейірім мен жылылыққа толы тұрақты отбасылық ортаға бейімдеуге мүмкіндік береді», – деп атап өтті ҚР Оқу-ағарту министрлігі Балалардың құқықтарын қорғау комитетінің төрайымы Насымжан Оспанова.
Әрбір кәсіби қабылдаушы тәрбиешіге балаға жұмсалатын ай сайынғы жәрдемақы, сондай-ақ тәрбиелеу қызметі үшін еңбекақы төленетін болады.
Айта кетейік, қазіргі таңда елімізде балаларды отбасына орналастырудың төрт түрі бар: асырап алу, қамқоршылық, патронат, қабылдаушы отбасы.
2025 жылғы 1 маусымнан бастап бірыңғай ваучер жүйесін енгізу бойынша пилоттық жоба іске қосылды. Жоба – ведомствоаралық сипатқа ие, оны Мәдениет және ақпарат министрлігі (шығармашылық), Туризм және спорт министрлігі (спорт), Оқу-ағарту министрлігі (қосымша білім беру), сондай-ақ Цифрлық даму министрлігі (техникалық сүйемелдеу) бірлесе іске асырады.
Пилоттық жоба Астана, Шымкент, Қарағанды, Қызылорда, Атырау және Ақтөбе қалаларында өтеді. Аталған жүйе мемлекеттік және жекеменшік спорттық секциялары, шығармашылық үйірмелері мен қосымша білім беру курстарын бірыңғай цифрлық платформаға біріктіреді.
Жобаның маңызды жаңалықтарының бірі – әділеттілікті қамтамасыз ететін бірыңғай кезектің енгізілуі. Енді балалар 12 санат бойынша кезекке қойылады, олардың қатарында әлеуметтік осал топтағы және ерекше білім беру қажеттіліктері бар балалар да бар.
«Басты жаңашылдық – ваучер енді ұйымға емес, балаға бекітіледі. Бұл спорт, шығармашылық және білім беру бағыттары арасында еркін ауысуға мүмкіндік береді. Яғни қаржыландыру сақталады, ал қайтадан кезекке тұру талап етілмейді», – деді Оқу-ағарту вице-министрі Майра Мелдебекова Орталық коммуникациялар қызметінде өткен брифингте.
Қызмет ақысын мемлекет тек нақты көрсетілген сабақ үшін төлейді. Сабаққа қатысу цифрлық жүйе арқылы тіркеліп, ата-ана төлемді тікелей таңдаған үйірмеге жібереді. Мұндай тәсіл артық есептілікті болдырмай, үдерісті ашық әрі әділ етеді.
Егер үйірме балаға ұнамаса, ата-ана ешқандай құжатты қайта тапсырмай-ақ басқа ұйымды таңдай алады. Бұл ретте ваучердің күші жойылмайды. Бұл – жүйенің икемділігін арттырып, баланың мүддесі мен қажеттілігін ескеруге жол ашады.
«Біз мемлекеттік тапсырысты субъективті үлестіру тәжірибесінен бас тартамыз. Енді барлық талаптарға сай ұйымдар цифрлық платформа арқылы өздері өтінім бере алады. Арнайы комиссия тексеріс жүргізіп, тізімге енгізу туралы шешім қабылдайды», – деді вице-министр Майра Мелдебекова.
Бұл ұйымдарға жаңа мүмкіндіктер ашып, балалар үшін үйірмелер мен секцияларды еркін таңдауға жол ашады.
«Жаңа модель – бұл тек техникалық жаңғырту емес, жүйені ашықтыққа, әділеттілік пен икемділікке бағытталған түбегейлі өзгеріс. Біз барлық мүдделі тараптардың ұсыныстарын жинап жатырмыз. Қажет болса, қайта қарап, жүйеге өзгеріс енгізуге дайынбыз», – деді вице-министр Майра Мелдебекова.
Пилоттық жобаның нәтижесінде барлық ұсыныс пен тәжірибе ескеріліп, алгоритм жетілдіріледі. Бұдан кейін жаңа жүйе республика бойынша кезең-кезеңімен енгізілетін болады.
Пәндік сараптама комиссиясы құрамында тәжірибелі педагогтер мен ғалымдар жұмыс істейді.
Оқу әдебиеттерін бағалау әр басылымды сынақтан өткізу мен талдау нәтижелеріне негізделіп, ғылыми-педагогикалық талаптарға сәйкес жүргізіледі.
Толығырақ карусельде
Солтүстік Македонияда жасөспірімдерге арналған Балқан математикалық олимпиадасы (JBMO) өз мәресіне жетті.
Қазақстан құрамасы жарысқа қатысу тарихындағы ең үздік нәтижесін көрсетіп, төрт алтын, бір күміс және бір қола медаль жеңіп алды. Командалық есепте 24 ел қатысушылары арасында біздің оқушыларымыз екінші орынды иеленді.
Жеңімпаздар:
Ануар Ағыбаев – Алматы қаласындағы NurOrda халықаралық мектебінің 9-сынып оқушысы;
Александр Олейников – Алматы қаласындағы NurOrda халықаралық мектебінің 9-сынып оқушысы;
Жәңгір Булат – Алматы қаласындағы Республикалық физика-математика мектебінің 8-сынып оқушысы;
Батырхан Бейғанов – Алматы қаласындағы Республикалық физика-математика мектебінің 9-сынып оқушысы;
Нұртай Мәлік – Ақтөбе облыстық «Білім-инновация» лицей-интернатының 9-сынып оқушысы;
Мирас Кеңесбек – Қарағанды облыстық «Білім-инновация» лицей-интернатының 9-сынып оқушысы.
Құраманың жетекшілері: Талдықорған қаласындағы Назарбаев Зияткерлік мектебінің математика пәні мұғалімі Сергей Полянских және «Дарын» республикалық ғылыми-практикалық орталығының әдіскері Перизат Саутбекова.
Анықтама үшін: JBMO – 16 жасқа дейінгі оқушыларға арналған беделді халықаралық олимпиада. Қатысушы елдердің қатарында Албания, Болгария, Грекия, Румыния, Сербия және басқа да мемлекеттер бар. Қазақстан бұл додаға 2004 жылдан бері қатысып келеді және дәстүрлі түрде үздіктер қатарында. Өткен жылы Түркияда өткен олимпиадада команда 6 медаль жеңіп алған болатын.
Жас математиктерімізді және оларды дайындаған ұстаздарды жеңістерімен құттықтаймыз!
23–26 маусым аралығында Павлодар қаласында қазақ диаспорасы балалары арасында қазақ тілі мен әдебиеті пәнінен XXII халықаралық олимпиада өтті.
«Қазақстан – ата жұртым, қасиетім – ана тілім» атауымен ұйымдастырылған шараға Қытай, Моңғолия, Түрікменстан, Қырғызстан, Өзбекстан және Ресейден келген 63 оқушы қатысты.
Олимпиада үш кезеңнен тұрды, онда оқушылар қазақ тілі, әдебиеті мен тарихы бойынша білімдерін сынға салды. Сонымен қатар, қатысушылар Павлодар облысының мәдени нысандарын аралады.
Қазылар алқасының шешімімен жеңімпаздар мен жүлдегерлер Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрлігінің I, II және III дәрежелі дипломдарымен, алтын, күміс және қола медальдармен, сондай-ақ бағалы сыйлықтармен марапатталды. Жалпы 31 оқушы жүлделі орын иегері атанса, бес оқушы ерекше жетістігі үшін құрмет грамотасын алды. Павлодар облысы әкімінің атынан әр қатысушыға алғыс хат пен ұлттық музыкалық аспап – домбыра табысталды. Сонымен қатар, үш оқушы А. Марғұлан атындағы Павлодар педагогикалық университетінің ректорлық грантына ие болды.
Олимпиада Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрлігінің және Павлодар облысы білім беру басқармасының қолдауымен «Дарын» республикалық ғылыми-практикалық орталығының ұйымдастыруымен өтті.
Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша шағын қалаларда, аудан орталықтарында және ауылдарда мектептерді жаңғырту жұмыстары жалғасуда. Жыл сайын кемінде 1000 мектеп жеті бағыт бойынша жаңғыртудан өтеді.
Жаңғыртудың мақсаты – балалардың білім алуы мен тәрбиеленуі үшін қолайлы жағдай жасау, материалдық-техникалық базаны нығайту арқылы қалалық және ауылдық мектептер арасындағы білім сапасындағы алшақтықты азайту.
Жаңғырту аясында күрделі және ағымдағы жөндеу жұмыстары, пәндік кабинеттермен жабдықтау, мектеп жиһаздарын жаңарту, кітапханалар мен асханаларды, қауіпсіздік жағдайларын жақсарту қарастырылған.
Осылайша, 2025–2026 оқу жылында робототехника, химия, биология, физика және STEM бағыттары бойынша 1000-ға жуық заманауи пәндік кабинет сатып алу жоспарлануда. 509 мектептің кітапханасын, 375 мектептің асханасын жаңғырту, 598 мектепке күрделі және ағымдағы жөндеу жүргізу, 409 мектептің жиһаздарын жаңарту жоспарланған. Жүргізілген жұмыстардың нәтижесінде 369 мың оқушының оқу жағдайын жақсарту көзделуде.
Абай облысына жасаған жұмыс сапары аясында Оқу-ағарту министрі Ғани Бейсембаев өңірдің педагогикалық қауымдастығымен кездесті. Басқосуға облыстық және аудандық білім бөлімдерінің басшылары, мектеп пен колледж директорлары, ұстаздар және педагог-шеберлер қатысты.
Кездесуде білім сапасын арттыру, мұғалім мәртебесін нығайту, кадрлық әлеуетті дамыту және балалардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселелері кеңінен талқыланды.
Министр қатысушыларға алғысын білдіре отырып, ұстаздар еңбегінің ұлт болашағын қалыптастырудағы рөліне ерекше тоқталды. Оның айтуынша, педагогтерді қолдау және олардың кәсіби беделін көтеру – білім беру саласындағы басты басымдықтардың бірі.
«Мемлекет басшысының бастамасымен қабылданған «Педагог мәртебесі туралы» Заң – мұғалімнің қоғамдағы ерекше орнын айқындайтын маңызды құжат. Бұл заңда педагогтерді білім беру мен тәрбиелеуге қатысы жоқ жұмыстарға тартуға тыйым салынған. Жаңа жыл қарсаңында болған жағдай бәрімізге мәлім. Мұндай жайттарға жол беруге болмайды және ол заң талаптарына қайшы. Осы ретте білім басқармалары мен жергілікті атқарушы органдар заң нормаларын бұлжытпай орындауы қажет», – деді Ғани Бейсембаев.
Кездесу барысында тәрбие жұмысы мен мектептердегі қауіпсіз орта қалыптастыру мәселелері де сөз болды. Министр әрбір білім беру ұйымы баланың жан-жақты дамуына жағдай жасауы тиіс екенін атап өтті.
Сондай-ақ педагог кадрлардың сапасына ерекше назар аударылды. Министр мектептерге кәсіби жағынан дайын, жауапкершілігі жоғары және балаларға шын жанашыр мамандар келуі керек екенін айтты.
«Бүгінде мұғалімнің міндеті – тек білім беру емес, сонымен қатар жаңа сападағы ұлтты қалыптастыру. Мектепке өз ісіне бейжай қарамайтын, іштей кемелденген, интеллектуалды ұрпақ тәрбиелеуге қабілетті мамандардың келгені маңызды», – деп қорытындылады министр.
Кездесу соңында Ғани Бейсембаев Абай облысының білім саласындағы әлеуеті зор екенін атап өтті. Өңірде 531 білім беру ұйымы жұмыс істейді. Онда 16,5 мыңға жуық педагог еңбек етуде. Олардың қатарында 63 педагог-шебер және «Қазақстанның Еңбек Ері» атағына ие болған Алма Шүкіжанова бар.
2025 жылдың соңына дейін Абай облысында «Келешек мектептері» ұлттық жобасы бойынша бес жаңа мектеп іске қосылады. Жобаның өңірде жүзеге асу барысымен Оқу-ағарту министрі Ғани Бейсембаев жұмыс сапары аясында танысты.
Қазіргі уақытта жоспарланған бес мектептің екеуі пайдалануға берілді. Қалған үшеуі жыл соңына дейін ашылады. Соның бірі Семей қаласындағы халық тығыз қоныстанған шағынаудандардың бірінде бой көтерді. Бұл мектептің ашылуы оқушы орын тапшылығын азайтып, оқу процесінің қауіпсіздігін күшейтуге мүмкіндік бермек.
Жаңа үлгідегі білім ордалары оқушылардың жас ерекшелігі мен қажеттіліктеріне сай жобаланған. Бастауыш пен жоғары сынып оқушылары бөлек блоктарға орналастырылады. Мектептер заманауи техникамен, ыңғайлы жиһазбен жабдықталып, қауіпсіздік шаралары күшейтіледі. Сонымен қатар «Адал азамат» тұжырымдамасы шеңберінде тәрбие бағыты мен кәсіптік бағдар жұмыстары да қамтылады.
«Бұл бастама еліміздегі білім сапасын жүйелі түрде көтеруге бағытталған. Мақсатымыз – қай аймақта тұрса да, әр бала жаңа үлгідегі қауіпсіз әрі сапалы мектепте оқуы керек. Сол үшін жаңаша әдіс-тәсілдерді меңгерген, білікті мұғалімдер қажет», – деді Ғани Бейсембаев.
Жаңа форматтағы мектептерде педагогтердің кәсіби өсуіне ерекше назар аударылады. Мектеп басқару жүйесі тиімділік пен ашықтық қағидаттарына сүйенеді. Басшылық құрамын іріктеуде «Білім берудегі 1000 көшбасшы» бағдарламасына қатысушыларға басымдық беріледі.
«Бұл мектепке білімді әрі жаңашыл ойлайтын жас мамандар тартылып жатыр. Біз өңірлік жоғары оқу орындарымен тығыз байланыс орнатып, тұрақты кадрлық әлеуетті қалыптастыруды көздеп отырмыз», – деді №52 мектептің директоры, «Білім берудегі 1000 көшбасшы» жобасының қатысушысы Тлек Сапышев.
Айта кетейік, ұлттық жоба аясында еліміз бойынша 217 мектеп ашу жоспарланған. Оның 105-і пайдалануға берілді, қалған 112-сі 2025 жылдың соңына дейін іске қосылады. Жаңа мектептердің 44 пайызы ауылдық жерлерде орналасады.
Оқу-ағарту министрі Ғани Бейсембаев Абай облысына жұмыс сапары аясында бірқатар білім беру ұйымдарын аралап, өңірдегі мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту саласындағы жұмыстармен танысты. Сапар барысында министр бұған дейін берілген тапсырмалардың орындалу барысын пысықтады.
2025 жылдың наурыз айынан бастап Семей қаласындағы 73 балабақшада ваучерлік қаржыландыру жүйесі пилоттық жоба ретінде енгізілді. Қазіргі таңда 7 мыңға жуық бала мектепке дейінгі біліммен қамтылып, балабақша кезегі 20 пайыз қысқарған. Мысалы, «Балдәурен» балабақшасында осы уақытқа дейін 320 ваучер берілген. Мекеме директорының айтуынша, бұған дейінгі қабылдау процесінде ата-аналар түрлі қиындықтарға тап болған.
«Бұрын балабақшаға жазылу кезінде электронды кезек ұзаққа созылып, мекенжай жағынан теңсіздік туындайтын. Орын бөлу ашық болмайтын. Ал ваучерлік жүйе бұл жағдайды өзгертті. Енді ата-аналар өз баласына ыңғайлы балабақшаны өзі таңдай алады. Қабылдау тәртібі ашық, әділ және қолайлы болды», – деді балабақша директоры Айгүл Құрманбаева.
Министр балабақша жұмысымен таныса отырып, екі маңызды мәселе – балалардың қауіпсіздігі мен тәрбиешілердің біліктілігіне назар аударды. Соңғы алты жылда балабақшаға кезек бес есе қысқарса, ваучерлік жүйе енгізілгелі бұл көрсеткіш тағы 44 пайыз азайған. Дегенмен, балалардың денсаулығы мен қауіпсіздігі әрдайым басты орында болып қала береді.
«Мемлекет баланың өзін қауіпсіз сезінуі үшін барлық жағдайды жасап отыр. Балаларға қатыгездік таныту – мүлде жол берілмейтін жағдай. Мемлекеттік немесе жекеменшік болуына қарамастан, барлық мектепке дейінгі ұйым басшылары балаларға жайлы әрі қауіпсіз орта қалыптастыруға толық жауапты. Әрбір құқықбұзушылық дерегі жеке қаралады», – деді Ғани Бейсембаев.
Қазіргі таңда елімізде 11,6 мыңға жуық мектепке дейінгі ұйым бар. Онда 100 мыңға жуық тәрбиеші жұмыс істейді. Мемлекет жыл сайын 3–5 мың тәрбиешінің біліктілігін тегін арттыруды қамтамасыз етіп келеді.
25 маусымнан бастап Қазақстанда техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру ұйымдарына құжат қабылдау басталды. 2025–2026 жаңа оқу жылында грант негізінде 150 мың талапкерді қабылдау жоспарланып отыр, деп хабарлайды ҚР Оқу-ағарту министрлігінің баспасөз қызметі.
Мемлекеттік білім беру тапсырысы (гранттар) геология, машина жасау, энергетика, IT, металлургия, көлік және тағы да басқа техникалық мамандықтар бойынша артты.
Құжаттарды электрондық үкімет порталы egov.kz арқылы немесе колледжге барып тапсыруға болады. Талапкерлерге 4 мамандық пен 4 колледжді таңдап, бір уақытта құжат тапсыру мүмкіндігі берілген.
Орта буын және қолданбалы бакалавриат мамандықтарына түсу үшін байқау міндетті және бейіндік пәндер бойынша аттестаттың орташа баллы негізінде өткізіледі.
Жұмысшы біліктілігін алғысы келетін түлектер колледжге әңгімелесу нәтижесі бойынша қабылданады.
Педагогикалық мамандықтарға түсушілер үшін эссе немесе диктант, ал медициналық мамандықтар бойынша бейіндік емтихандар өткізіледі.
Орта буын мамандықтары бойынша (9 және 11-сынып) құжат қабылдау 25 маусым мен 22 тамыз аралығында өтеді. Шығармашылық мамандықтар бойынша — 25 маусымнан 20 шілдеге дейін. Педагогикалық және медициналық мамандықтар бойынша — 25 маусымнан осы жылдың 10 тамызына дейін.
Сондай-ақ колледжге қабылдау кезінде ҚР Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 15 тамыздағы №261 бұйрығына сәйкес квота көзделген. Бұйрықтың толық мәтінімен «Әділет» құқықтық порталында танысуға болады.