Қазақстандағы МЖӘ дамуы туралы: жағдайы, үрдістері мен перспективалары

Мемлекеттік-жекешелік әріптестік өзін бизнес пен мемлекеттің өзара іс-қимылының табысты құралы ретінде көрсетті. Біздің елімізде МЖӘ тетігінің сапалы өсуі мен дамуы үшін үлкен жұмыс жүргізілуде. "Қазақстандық мемлекеттік-жеке меншік әріптестік орталығы" АҚ Басқарма төрағасы Талғат Матаев сұхбатында PrimeMinister.kz Қазақстандағы әріптестіктің осы түрінің жағдайы мен перспективалары туралы айтып берді.

- Талғат Мұстафаұлы, мемлекет пен бизнестің мектепке дейінгі білім беру саласындағы әріптестігі бүгінгі таңда МЖӘ-нің ең табысты үлгісі болып табылады. Қазақстанда МЖӘ жүзеге асырылған жылдары қанша білім беру нысаны салынды? Ел бойынша мектепке дейінгі білім берумен қамту көрсеткіші қалай өзгерді?

- Шынында да, МЖӘ білім беру саласында белсенді дамып келеді. Мәселен, 01.06.2020 ж.жасалған 786 МЖӘ шартының 56% - і немесе 437 бірлігі осы салаға тиесілі. Шамамен 115 млрд теңге соманың шарттары жасалды.

Ағымдағы жылғы қаңтар-мамырда өткен жылдардың ұқсас кезеңімен салыстырғанда білім беру саласы МЖӘ жобаларының саны жағынан да көшбасшы болып қала берді.

Білім беру саласындағы МЖӘ жобаларының жартысынан астамы-мектепке дейінгі ұйымдар. Бүгінгі таңда 70 млрд теңге сомасында 240 МЖӘ шарты жасалды. Осы жобалардың шеңберінде жаңа құрылыс, ғимараттарды мектепке дейінгі мекемелерге қайта жаңарту жүзеге асырылды, оларды қалпына келтіру, жаңғырту және пайдалану бойынша жұмыстар жүргізілді. МЖӘ сенімгерлік басқаруға беру, жалға беру және т. б. форматында жүзеге асырылды.

ҚР Білім және ғылым министрі Асхат Аймағамбетовтың өтініші бойынша 2019 жылы 3-6 жастағы балаларды қамту 98,5% деңгейінде қамтамасыз етілді.

Алайда, осыған қарамастан, көші-қонның жоғары болуына, демографиялық процестердің өсуіне байланысты Алматы, Нұр-Сұлтан, Алматы облысында және басқа да бірқатар өңірлерде мектепке дейінгі ұйымдарға қажеттілік сақталуда.

Сондықтан ҚР білім мен ғылымды дамытудың 2020-2025 жылдарға арналған жаңа мемлекеттік бағдарламасында МЖӘ тетігі мен жан басына шаққандағы қаржыландыру есебінен мектепке дейінгі ұйымдар мен мектептер желісін одан әрі кеңейту белгіленген. Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытуға мемлекеттік білім беру тапсырысын орналастыру бойынша жұмыс жалғасады.

2025 жылға қарай 1 жастан 6 жасқа дейінгі балаларды мектепке дейінгі тәрбиемен және оқытумен қамту үлесін 85,3% - ке дейін жеткізу жоспарлануда.

Осы саладағы МЖӘ жобаларын іске асыру тәжірибесін және қажеттілікті ескере отырып, МЖӘ жобаларының одан әрі өсуі күтіледі.

— Сонымен қатар, Мемлекет басшысы Қ.Тоқаев Ұлттық қоғамдық сенім кеңесінің үшінші отырысында білім беруде мемлекеттік-жекеменшік әріптестікті дамытудың маңыздылығын атап өтті. Атап айтқанда, Президент білім беру инфрақұрылымына салынған инвестициялардың қаржылық тартымдылығын арттыру мәселесін пысықтау қажеттігін атап өтті. Осы тапсырманы іске асыру бойынша қандай жұмыс атқарылуда?

— Бүгінгі таңда ҚР Білім және ғылым министрлігі Инвестициялық шығындарды өтеу мерзімін 8 жылдан 5 жылға дейін қысқартуды, амортизациялық құрауыш мөлшерін арттыруды жоспарлай отырып, осы шығыстардың бір бөлігін мемлекеттік-жекешелік әріптестік тетігі арқылы жергілікті бюджеттен қоса қаржыландыруды ұсына отырып, орта білім беруді жан басына шаққандағы қаржыландыру тетігін одан әрі жетілдіруді жалғастыруда.

Екі тетікті, МЖӘ мен жан басына шаққандағы қаржыландыруды біріктіру әлеуетті инвесторлар үшін жобаның тартымдылығын арттыруға мүмкіндік береді, өйткені МЖӘ ұзақтығы 5-10 жыл ұзақ мерзімді келісімшартты, қызметтердің кепілдік берілген көлемін тұтынуды қамтамасыз етеді, жер учаскесін бөлу, оған ИКИ жүргізу мүмкіндігі бар. МЖӘ шарты білім беру және өзге де қызметтердің сапасына кепілдік беруге, арнайы индикаторларды қолдану арқылы ғимараттарды пайдалануға мүмкіндік береді.

Сондай-ақ, бүкіл ел бойынша мектептердің шамадан тыс жүктелуін ескере отырып, республикалық маңызы бар қалалармен қатар бұл тәжірибені Қазақстанның әрбір өңірінде қолдану маңызды.

Мектептер салудан басқа, білім беру саласындағы ұйымдарда МЖӘ тетіктерін пайдалану асханалар, жатақханалар, спорт алаңдары, балаларды тасымалдауды ұйымдастыру, бейнебақылау және т.б. сияқты нысандарда үлкен әлеуетке ие, МЖӘ бойынша рәсімдерді айтарлықтай оңайлату "Бағдарламалық МЖӘ"енгізуге мүмкіндік береді.

- МЖӘ жобалары болашаққа бағытталған, олардың табыстылығын ағымдағы нәтижелер бойынша бағалау өте қиын. Қазақстандағы МЖӘ жағдайы қалай? Тәжірибе сәтті ме?

— 2020 жылғы 1 маусымға дейін 1,8 трлн теңге сомасына 786 МЖӘ шарты жасалды, оның ішінде 10 шарт республикалық деңгейде, 776 шарт жергілікті деңгейде. 910 млрд теңге инвестиция тартылды.

Үшінші санаттағы МЖӘ жобаларын неғұрлым табысты МЖӘ жобалары деп санауға болады. 2020 жылғы 1 маусымдағы жағдай бойынша іске асырылып жатқан МЖӘ жобаларының 1/3 бөлігі үшінші санаттағы жоба болып табылады, яғни олар бюджеттің ағымдағы шығыстары, тарифтер және бюджеттен тыс көздер (ақылы қызметтер және т.б.) есебінен өтеледі.

Үшінші санаттағы жобаларды іске асыру мысалдарының бірі тамақ блоктарын және асхана мектептерін жаңғырту бойынша жобалар (елдімекеннің барлық мектептерін қамтитын үлгілік жобалар), сондай-ақ мемлекеттік тапсырыс және студенттердің жалдау төлемдері есебінен өтелетін жатақханаларды салу және пайдалану жобалары болып табылады.

Сондай-ақ, "Мемлекеттік-жекешелік әріптестік туралы" ҚР Заңына сәйкес МЖӘ дамыту орталығы жыл сайын МЖӘ жобаларының іске асырылуын бағалауды жүзеге асырады, оның қорытындылары бойынша бюджеттік бағдарламалар әкімшілеріне (мемлекеттік әріптестерге) жоспарланатын және іске асырылатын жобалардың тиімділігін арттыру мақсатында ұсынымдар беріледі. Уәкілетті мемлекеттік органдар жүргізген МЖӘ шарттарын тексеру қорытындылары бойынша мемлекеттік органдар МЖӘ жобаларын іске асыру кезінде жіберген бірқатар проблемалар анықталды. Қазіргі уақытта бюджеттік бағдарламалар әкімшілері ҚР Ұлттық экономика министрлігімен және МЖӘ дамыту орталығымен бірлесіп жоғарыда көрсетілген ескертулерді жою, сондай-ақ МЖӘ саласындағы заңнамаға толықтырулар енгізу бойынша жұмыс жүргізуде.

Сонымен қатар, Қазақстанда жобаларды іске асырудың мысалдары бар (мысалы, бюджеттен тыс көздер есебінен өзін-өзі ақтайтын үшінші санаттағы МЖӘ жобалары), олар барлық өңірлерде таралымдалуда.

- Мемлекет МЖӘ мәмілелерінде тиімді әріптес болып табыла ма, оларды дайындау мен жасауға тиімді ықпал ете ме?

- "Мемлекеттік - жекешелік әріптестік туралы" ҚР Заңына сәйкес МЖӘ қағидаттарының бірі теңгерімділік қағидаты-мемлекеттік-жекешелік әріптестік жобасын іске асыру процесінде мемлекеттік әріптес пен жекеше әріптес арасында міндеттерді, кепілдіктерді, тәуекелдер мен кірістерді өзара тиімді бөлу болып табылады. МЖӘ жобаларында пайдалану кезеңі міндетті болғандықтан, МЖӘ шарттарында құқықтармен қатар міндетті түрде мемлекеттік әріптестің міндеттемелері де көрсетіледі, оларды бұзған жағдайда жекеше әріптес тарапынан санкциялар көзделген. Бүгінгі таңда мемлекет ең сенімді серіктес болып табылады, МЖӘ жобалары аясында жеке серіктестерге бірқатар қолдау шараларын ұсынады.

- Қазақстанда МЖӘ туралы заңнаманы дамыту үшін қандай қадамдар жасалды? Өткен жылы мемлекеттік-жекешелік әріптестік саласындағы заңнамаға қандай түзетулер енгізілді?

- "Қазақстан-2050" Стратегиясы мен "100 нақты қадам" Ұлт жоспарын іске асыру шеңберінде 2015 жылғы 31 қазанда жаңа құқықтық өріс құрған МЖӘ туралы заң қабылданды. МЖӘ туралы заң МЖӘ-ні экономиканың барлық салаларында іске асыру мүмкіндігіне жол ашты (тізбесін ҚР Үкіметі айқындайтын жекелеген нысандарды қоспағанда), МЖӘ-нің келісімшарттық нысандарын кеңейтті, МЖӘ жобаларына квазимемлекеттік сектор субъектілерінің, жобаларды қаржыландыруды ұсынатын ұйымдардың қатысу мүмкіндігін, сондай-ақ МЖӘ шарттарын конкурс негізінде ғана емес, тікелей келіссөздер (жекеше әріптестің мүлкін айналымға енгізу) арқылы да жасасу мүмкіндігін белгіледі.

Жария-жеке әріптестіктің жалпы әлемдік тәжірибесін біріктіретін БҰҰ — ның Еуропалық экономикалық комиссиясы МЖӘ-ні социумның игілігіне бағдарлау бойынша ұсынымдар - "people first PPP" қағидаттарын әзірледі, олар белгілі бір аспектілерді, оның ішінде сыбайлас жемқорлыққа мүлдем төзбеушілікті және халықтың залалды өтеу құқығын және оның пікірі ескерілетін болады деп есепке алуды көздейді.

Осы ұсынымдарды ескере отырып, 2019 жылы ҚР Ұлттық экономика министрлігінің кейбір бұйрықтары әзірленіп, оларға түзетулер енгізілді.

Атап айтқанда, МЖӘ жобаларын жоспарлау және іске асыру қағидаларында МЖӘ жобалары бойынша шешім халық үшін құндылықты және жобаның жеделдігін ескере отырып қабылдануы тиіс екендігі бекітілген. Мәселен, басымдық беру шеңберінде мақсаттылық дәрежесі назарға алынады және бірінші кезекте, халықтың базалық қажеттіліктерін қамтамасыз ететін, өзекті проблемаларды шешетін МЖӘ жобаларын іске асыруға қаралады.

Бұдан басқа, жобаны іске асыру проблемалары, ең алдымен, бастапқы сатыларда жобаны сапасыз әзірлеуде жатқанын ескере отырып, МЖӘ қағидаларына МЖӘ жобаларының сапасын арттыруға бағытталған өзгерістер енгізілді. Мысалы, жобаны әзірлеуге кешенді, жан-жақты көзқарасты қамтамасыз ету, ескерілмеген тәуекелдерді азайту, сыбайлас жемқорлықты азайту үшін Ведомствоаралық жобалық топты міндетті түрде құру қарастырылған.

Бұдан басқа, салалық қорытындылар енді нақты оң немесе теріс түйіндемені қамтуы тиіс және егер конкурстық құжаттамаға немесе бизнес-жоспарға салалық қорытынды нысанына сәйкес өзгерістер енгізілсе, міндетті түрде қайта берілуі тиіс.

Бірқатар түзетулер жобалар бойынша ақпаратты жинау және өңдеу жүйесін жетілдіруге бағытталған: МЖӘ жобаларының бірыңғай базасын қалыптастыру, МЖӘ жобаларын іске асыруды бағалау рәсімін нақтылау, инвесторларға "бір терезе" қағидаты бойынша қызметтер көрсету, МЖӘ шарттарына қосымша келісімдерді міндетті тіркеу, оларды сақтау және мұрағаттау бөлігінде.

МЖӘ жобаларын әзірлеумен және іске асырумен байланысты рәсімдерге өзгерістердің тұрақты енгізілуі БҰҰ ЕЭК ұсынымдарымен және шетелдік тәжірибені зерделеумен ғана емес, сонымен қатар Қазақстандағы МЖӘ-нің барған сайын кеңейіп келе жатқан практикасын зерделеу нәтижелерімен де байланысты.

МЖӘ туралы Заң және жалпы МЖӘ саласындағы заңнаманы дамыту, инвестициялық ахуалды жақсарту бойынша жүргізіліп жатқан жұмыс Қазақстанда МЖӘ жобаларының айтарлықтай сандық секірісіне алып келді, олардың іске асырылуын бағалау өз кезегінде құқықты одан әрі жетілдіруге негіз берді.

- Талғат Мұстафаұлы, бүгінгі таңда Қазақстанда қанша МЖӘ жобасы жүзеге асырылуда? Өткен жылдың көрсеткіштерімен салыстырғанда қандай динамика байқалады?

— 2019 жылы 277 МЖӘ шарты жасалды, 2020 жылдың 5 айында 31 МЖӘ шарты жасалды. Егер 2019 жылдың ұқсас кезеңін салыстыратын болсақ, 2019 жылдың қаңтар-мамыр айларында 45 МЖӘ шарты жасалды. МЖӘ шарттарын жасасу қарқынының төмендеуі екі факторға байланысты: ДДҰ жариялаған коронавирус пандемиясына және осыған байланысты Үкіметтің бюджет шығыстарының қысқаруы туралы жариялануына, сондай-ақ салынған инвестицияларды қайтару бюджеттен тыс көздер есебінен жүзеге асырылатын үкіметтің үшінші санаттағы МЖӘ жобаларын басым іске асыру туралы тапсырмасына байланысты.

- Егер қолданыстағы МЖӘ жобаларын бағалайтын болсақ, экономиканың қай саласы Бизнес үшін аса тартымды және неге? Бүгінде МЖӘ жобалары бойынша қандай секторлар талап етілмейді? Мұның себебі неде?

- Білім беру саласындағы МЖӘ жобалары МЖӘ шарттарының жалпы санының жартысынан көбін (55%) құрайды. Екінші және үшінші орында тиісінше Денсаулық сақтау және ТКШ салалары. Бұл ретте, ең ірі жобалар көлік және инфрақұрылым саласында іске асырылды.

Мысалы, көлік және инфрақұрылым саласында бар-жоғы 24 МЖӘ жобасын іске асырудың негізгі себептері осы саладағы жобалар өз табиғаты бойынша капиталды қажетсінетін жобалар болып табылатынын көрсетеді, бұған мемлекеттің өзі әрқашан дайын бола бермейді.

Бүгінгі таңда Ауыл шаруашылығы және туризм салаларында іске асырылған жобалар жоқ, бірақ бұл салалық заңнаманың дайын еместігін және салалық органдардың әлеуетті жекеше әріптестермен жұмысының жеткіліксіздігін көрсетеді.

- Бүгінгі таңда МЖӘ-ні жаңғырту бойынша қандай жұмыстар жүргізілуде?

- Тұрақты негізде МЖӘ жобаларын іске асырудағы проблемалық мәселелерді талдау бойынша жұмыс жүргізіледі (интерактивті алаңдар, инвесторлармен, қаржы ұйымдарымен, сарапшылармен кездесулер және т.б.) және қажетті заңнамалық түзетулер енгізіледі.

Уәкілетті органдар ұсынымдарының қорытындылары бойынша, сондай-ақ БҰҰ ЕЭК, МҚҰ, ҰКП және сарапшылар қауымдастығының ұсынымдарын ескере отырып, жобаларды іске асыру тәуекелдерін алдын алу және инвестициялық ынталандыруға бағытталған заңнамалық түзетулер әзірленді.

"Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне мемлекеттік-жекешелік әріптестік мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" Заң жобасы мемлекеттік органдармен және ұйымдармен келісуден өтуде.

- Бүгінде Қазақстанда МЖӘ-нің қандай түрлері бар және олар қалай енгізілуде? Қазақстанда қолданыстағылардан басқа МЖӘ-нің жаңа нысандары енгізіле ме?

- МЖӘ жүзеге асыру тәсілі бойынша институционалдық және келісімшарттық болып бөлінеді.

Бүгінгі таңда келісімшарттық МЖӘ белсенді қолданылады. Келісімшарттық МЖӘ мынадай түрлерде іске асырылады:

1) концессия;

2) мемлекеттік мүлікті сенімгерлік басқару;

3) мемлекеттік мүлікті мүліктік жалдау (жалға алу);

4) лизинг;

5) технологияларды әзірлеуге, тәжірибелік үлгіні дайындауға, тәжірибелік-өнеркәсіптік сынауға және аз сериялы өндіріске жасалатын шарттар негізінде жүзеге асырылады;

6) өмірлік цикл келісімшарттары;

7) сервистік келісімшарт;

8) МЖӘ белгілеріне сәйкес келетін өзге де шарттар жасасу арқылы іске асырылады.

Институционалдық МЖӘ МЖӘ компаниясымен МЖӘ шартына сәйкес іске асырылады. Қазіргі уақытта институционалдық МЖӘ енгізу сатысында тұр, әзірлеушілер оны қолдану мүмкіндігін зерделеуде.

2017 жылы білім беру және денсаулық сақтау саласында қолданылатын" бағдарламалық МЖӘ " енгізілді. Мемлекет мемлекеттік және үкіметтік бағдарламаларды жоспарлау сатысында оларда МЖӘ жобасының базалық параметрлерін, мемлекеттік қолдау шараларын және бюджеттен төленетін төлемдерді, сондай-ақ жекеше әріптесті айқындау және МЖӘ шартын жасасу тәртібін айқындайды. Мұндай тетік бизнес-қоғамдастық пен мемлекеттік органдар өкілдерін МЖӘ-нің стандартты жобалары бойынша ауқымды құжаттама пакеттерін әзірлеуден және көптеген сараптамалар мен келісулерден өтуден құтқаруға мүмкіндік береді, сондай-ақ барлық әлеуетті инвесторларға тең мүмкіндіктер ұсынады.

Тетікті қолданудың әлеуетті салалары: білім беру, медицина (фельдшерлік-акушерлік пункттер), дене шынықтыру және спорт (дене шынықтыру-сауықтыру кешендері), сервистік қызметтер, ТКШ объектілері және басқалар.

Салалық мемлекеттік органдар ҚР БҒМ үлгісінде білім беруді дамытудың мемлекеттік бағдарламасы шеңберінде студенттерді жатақханаларда орындармен қамтамасыз ету бойынша "бағдарламалық МЖӘ" пайдалануды жеделдету, осы бағытты практикалық іске асыруға көшу қажет деп санаймыз.

"Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне МЖӘ мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" жаңа заң жобасы шеңберінде (мемлекеттік органдармен келісу сатысында, ҚР Парламентіне енгізу мерзімі - а.ж. 4-тоқсан). "қайтарымды МЖӘ"деп аталатын МЖӘ-нің жаңа нысаны қарастырылуда.

Бүгінгі күні жеке инвестициялардың негізгі объектісі көбінесе инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымды (ИКИ) қажет етеді. Бұл ретте мұндай инфрақұрылымды құрудың мемлекеттік бюджеті есебінен жеке инвесторға шығыстарды өтеу тетігі жоқ. Осы мақсатта инвестордың Аки құруға бағытталған, кәсіпкерлік субъектілерінің өндірістік (индустриялық) инфрақұрылымын дамыту үшін қажетті инвестициялық шығындарын қайтару мүмкіндігін енгізу ұсынылады. ИКИ-ді одан әрі пайдалануды мемлекет те, бизнес те жүзеге асыра алады.

Жеке әріптестің инвестициялық шығындарын өтеу негізгі объект бойынша МЖӘ шартында айқындалған талаптарға қол жеткізгеннен кейін 5 жыл ішінде жоспарланады.

Бұдан басқа, 2016 жылы БҰҰ ЕЭК халықаралық форумында МЖӘ моделін даму құралы ретінде пайдалануға болатынына қатысты келісімге қол жеткізілді. Жаңа буын МЖӘ-бұл "адамдар үшін құндылықтарды" (People First PPP) қамтамасыз етуге бағытталған жобалар.

МЖӘ-нің барлық түрлері үшін жобалық тапсырмаларды жасау кезінде сатып алуды дәстүрлі ұйымдастыру кезіндегідей "кіруде" қажетті шығындарға емес, "шығуда" нәтижелерге бағдарлану өте маңызды.

"Адамдар үшін құндылықтар" қағидатын имплементациялау "Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне МЖӘ мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы"жаңа заң жобасында қаралады.

-Қазақстанда мемлекеттік-жекешелік әріптестік тетіктері қандай салаларда қолданылады?

- МЖӘ экономиканың барлық салаларында жүзеге асырылады. Бұл ретте тізбесін Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын МЖӘ объектілерін іске асыру үшін беруге болмайды. Мемлекеттік-жекешелік әріптестікті іске асыру үшін, оның ішінде концессияға беруге жатпайтын объектілердің тізбесі Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2017 жылғы 6 қарашадағы № 710 қаулысымен бекітілген.

- Жеке сектордың МЖӘ тетігіне деген қызығушылығы қалай өзгеруде?

- МЖӘ тетігінде келісімшарттардың барлық нысандары мен түрлері бар. "МЖӘ туралы" Заңның 31-бабының 1-тармағына сәйкес жекеше әріптесті таңдау конкурс немесе тікелей келіссөздер арқылы айқындалады. Жеке сектор жобаға бастама жасауға және балама ұсыныстар болмаған жағдайда, тікелей келіссөздер негізінде конкурс өткізбей МЖӘ шартын жасасуға құқылы.

Айта кету керек, жеке сектор ештеңеге және ешқандай шектеусіз. Кез-келген әлеуметтік бағыттағы жобалар болуы мүмкін. Мысалы, энергетика, білім беру, денсаулық сақтау, спорт, туризм, мәдениет, ТКШ және т. б. салаларда.

Мемлекеттік-жекешелік әріптестік субъектілерінің шығындарын өтеу және мемлекеттік-жекешелік әріптестік субъектілерінің кірістер алу көздері әлеуметтік жобалардың тартымдылығын арттыру жөніндегі пәрменді шара болып табылады.

Бұдан басқа, МЖӘ жобаларында жеке сектордың қосымша табыс алу үшін коммерциялық үй-жайларды орналастыру мүмкіндігі бар.

Сайтта орналастырылған статистикаға сәйкес https://kzppp.kz/. жеке инвесторлардың елдегі МЖӘ-ні дамытуға қаншалықты белсенді қатысып жатқанын көруді ұсынамыз. "МЖӘ туралы" Заң қабылданғаннан бері 5 жыл ішінде 785 МЖӘ жобасы жасалды, оның ішінде жеке қаржылық бастама схемасы бойынша 347 МЖӘ жобасы бастамашылық етілді, бұл 44% - ті құрады.

Тәжірибе көрсеткендей, жеке инвесторлар Денсаулық сақтау және білім беру саласындағы жобаларға бастамашы болады.

Бүгінгі таңда МЖӘ құралы ашық, икемді және сонымен бірге халықтың әл-ауқаты мен өмірін сақтау сияқты маңызды міндеттерді шешуде өте маңызды. МЖӘ тетіктері мемлекет үшін де, бизнесті дамыту үшін де бірқатар артықшылықтар береді. Екі жақтың да қызығушылығы түсінікті. Жеке сектор үшін жаңа инвестициялық мүмкіндіктер және тиісінше жаңа кіріс көздері ашылуда. Мемлекет әлеуметтік маңызы бар нысандарға салынған жеке капиталдың көмегімен бюджетті оңтайландыра алады, осылайша қаржылық жүктемені алып тастай алады.

-Алдағы жылдары МЖӘ саласын не күтіп тұр?

- 2019 жылы МЖӘ Орталығы МЖӘ туралы Заңда және концессиялар туралы заңда көзделген мемлекеттік қолдау шаралары мен бюджеттен төлемдерді қысқартуға бағытталған ұсынымдарды әзірлегенін атап өткен жөн.

Алайда, ұсыныстарды "Атамекен" ҰКП, сондай-ақ бизнестің мүдделерін білдіретін МЖӘ саласындағы жекелеген сарапшылар қолдамады. Олардың пікірінше, мемлекеттік қолдау шаралары мен бюджеттен төленетін төлемдерді қысқарту жаңа жобаларға кедергі келтіреді және бизнесті МЖӘ жобаларын іске асыруға ынталандырмайды.

Сонымен бірге, әлемдік және отандық экономиканың қазіргі дағдарысын ескере отырып, жекеше әріптестің барлық шығындарын бюджеттен өтеудің жалғасып жатқан трендінде, демек, мемлекеттің МЖӘ міндеттемелерін қабылдау мүмкіндігінің шектеулі болуы кезінде МЖӘ төлемдерін төлеу тетігін одан әрі қолдану мүмкіндігіне қатысты үлкен тәуекел туындайды.

МЖӘ схемалары бойынша іске асырылатын жобалар дағдарыс кезеңінде әсіресе осал, бұл МЖӘ институтының күрделі сипатына, жоғары тәуекелдерге (атап айтқанда, валюталық тәуекелге) байланысты.

Қалыптасқан статистиканы, жобаларды іске асыру практикасын, стейкхолдерлердің (мүдделі тараптардың) пікірін ескере отырып, МЖӘ саласын институционалдық сауықтыру мақсатында МЖӘ Орталығы мыналарды ұсынады.

Концессияны сұраныс тәуекелін бере отырып, жеке Тараптың концессия объектісін құру және пайдалану жөніндегі міндеттемелеріне байланысты инфрақұрылымдық жобаларға ғана бағдарлау. Қажет болған жағдайда мемлекет тарапынан өтеу қызмет көрсету бірлігіне арналған тарифтер бойынша жүргізілсін (әлемдік практика). Егер тариф қажетті деңгейден төмен немесе жоғары болған жағдайда, субсидиялау не концессиялық жобалар үшін арнайы тариф белгілеу тетігі қолданылады.

МЖӘ жобаларын тариф (мемлекеттік тапсырыс, ақылы қызметтер және т.б.) есебінен өтей отырып, мемлекет жеке әріптесінен қызметтерді сатып алу бойынша жобаларға тарату ұсынылады. Осылайша, мемлекет жеке сектордың активтерін сатып алмайды, ШОБ-ты айналымға енгізеді.

ҚР Бәсекелестік туралы заңнамасын сақтау мақсатында, қолдау көрсетілген жағдайда, ұсынылатын тәсіл қосымша пысықталатын болады.

- Сұхбатыңыз үшін рахмет!

Дереккөз: https://www.zakon.kz/5026839-o-razvitii-gchp-v-kazahstane-sostoyanie.html