Қазақстан негізгі Орнықты даму мақсаттарын іске асыруды жалғастыруда. 2025 жылғы 30 маусым-2 шілде аралығында Севилья қаласында (Испания корольдігі) өткізіліп жатқан БҰҰ-ның дамуды қаржыландыру жөніндегі IV халықаралық конференциясында сөз сөйлеген Премьер-министрдің орынбасары-Ұлттық экономика министрі Серік Жұманғарин осы туралы мәлімдеді.
Іс-шараға 40-тан астам елдің мемлекет, үкімет басшыларын қоса алғанда, БҰҰ-ға мүше мемлекеттер делегациялары, сондай-ақ халықаралық ұйымдар мен жетекші қаржы институттары басшылары жиналды. Қазақстандық делегация конференцияға Қазақстан Республикасының Испаниядағы елшілігінің қолдауымен қатысуда.
Конференцияның ашылуында Испания королі VI Фелипе қатысушыларға құттықтау сөзін арнады. Жалпы отырыста БҰҰ Бас хатшысы Антониу Гутерриш пен Испания премьер-министрі Педро Санчес сөз сөйледі.
Жалпы отырыста Серік Жұманғарин Қазақстан Республикасының атынан сөз сөйлей келіп, қазіргі жаһандық экономика бетпе-бет келіп отырған негізгі сын-қатерлерді атап, орнықты қаржылық архитектура құрудың маңыздылығына мән берді. Оның айтуынша, мемлекеттік шығыстардың жалпы әлемдік қысқару үрдісіне қарамастан, Қазақстан Орнықты даму мақсатына қол жеткізуге ықпал ететін денсаулық сақтау, білім беру, инфрақұрылым, кедейлікпен күрес сынды негізгі салаларға қаржы бөлуді жалғастыруға ниетті.
Вице-премьер сондай-ақ, Қазақстан ОДМ-ны қаржыландырудың жаһандық жүйесінің бөлігі ретінде KazAid Қазақстандық халықаралық даму агенттігінің әлеуетін арттыратынын жеткізді. Сонымен қатар, ол ОДМ күн тәртібін ілгерілету алаңына айналған Алматыдағы БҰҰ Орнықты даму жөніндегі аймақтық орталығының қызметін одан әрі дамытудың маңыздылығын атап өтті.
Серік Жұманғарин конференцияда шетелдік делегация басшыларымен, халықаралық ұйымдардың, испан бизнесінің өкілдерімен бірқатар екіжақты кездесу өткізді. Онда орнықты даму, экономикалық ынтымақтастық, инвестиция тарту мәселесі талқыланды.
Пленарлық сессияның соңында жаңа орнықты қаржыландыру архитектурасын қалыптастыруға арналған негізгі қорытынды құжат Севилья міндеттемесі қабылданды. Қазақстан оның қабылдануын қолдап, орнықты дамудың жаһандық күн тәртібін ілгерілетуде халықаралық әріптестермен ашық және сындарлы өзара іс-қимылға дайын екенін жеткізді.
Қазақстанда «тұтынудың әлеуметтік нормалары» енгізілген сәттен бастап суды тұтыну 8%-ға төмендеді. Бұл туралы Үкімет отырысында Ұлттық экономика вице-министрі Аслан Дарбаев баяндады.
Оның айтуынша, сумен жабдықтау саласында тұтыну көлеміне байланысты төрт деңгейлі тариф қарастырылған. Бірінші топ, 3 м3-ке дейін тұтынады, базалық тариф қолданылады, 3-тен 5 м3-ке дейін тұтынады, қолданыстағы тариф – 20%-ға жоғары, үшінші топ 5-тен 10 м3-ке дейін – 50%-ға жоғары, 10 м3-тен жоғары – 100%-ға жоғары.
«"Тұтынудың әлеуметтік нормаларын" енгізу тұтынушыларды коммуналдық қызметтерді тұтыну нормаларының деңгейіне байланысты бекітілген сараланған тарифтер есебінен, сондай-ақ жөндеу жұмыстарын жүргізуге мүмкіндік беретін қосымша кірістер алу есебінен сумен жабдықтау қызметтерін пайдалануға аса ұқыпты қарауға ынталандыру бойынша жаңа тәсілдерді қолданудың тиімділігін көрсетеді, бұл өз кезегінде инженерлік инфрақұрылымның тозуын және тиісінше, ұсынылатын коммуналдық қызметтердің сапасы мен сенімділігін жақсартады», — деп атап өтті вице-министр.
«2023-2024 жылдары сумен жабдықтау және су бұру саласына 1051 шақырым су құбыры және кәріз желілерін жөндеуге шамамаен 99,3 млрд теңге, оның ішінде сумен жабдықтау қызметіне 62,5 млрд теңге 764 шақырым желіні жөндеуге, су бұру қызметіне 287 шақырым желіні жөндеуге 36,8 млрд теңге тартылды», — деп хабарлады Үкімет отырысында Ұлттық экономика вице-министрі экономикасы Асан Дарбаев.
Сондай-ақ Бағдарламаны іске асыру шеңберінде сумен жабдықтау және су бұру саласындағы жалақының өсуі байқалады: 135 мың теңгеден 230 мың теңгеге дейін, бұл 70%-ға ұлғайды.
Кәсіпкерлердің қаржы құралдарына қол жеткізуін арттыру мақсатында ауылдық елді мекендер мен шағын қалаларда микрокредит пен лизинг берудің қағидалары бекітілді. 2025 жылғы 16 маусымда Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасары-Ұлттық экономика министрі тиісті №53 бұйрыққа қол қойды.
Құжат ауылдық жерлер мен шағын қалаларда қызметін жүзеге асыратын жеке және заңды тұлғаларға микрокредит пен лизинг берудің бірыңғай тәртібін белгілейді. Негізгі мақсат – кәсіпкерлікті, ауыл шаруашылығы кооперациясы мен ауыл шаруашылығы өнімін қайта өңдеуді дамытуға жәрдемдесу.
Бекітілген шарттарға сәйкес:
шағын несие 7 жылға, ауыл шаруашылығына қатыссыз жобаларға 5 жылға беріледі;
сыйақы мөлшерлемесі жылдық 2,5%;
ең көп сома – 2 500 АЕК, қайта өңдеу жобаларына 8 000 АЕК-ке дейін;
ауыл шаруашылығы техникасы мен жабдығын лизингке алудың шарты ұқсас, ол 7 жылға беріледі.
Жобаларды қарау кезінде ауылдық округ деңгейінде алдын ала скрининг арқылы таңдалған бастамаларға, сондай-ақ жұмыс орнын құру, өнімді қайта өңдеу, кооперацияны дамыту жобаларына айрықша назар аударылады.
Қағиданы қабылдау ауылдық аумақты орнықты дамытуға, шағын бизнесті қолдауға, жергілікті жерде жұмыспен қамтуды арттыруға бағытталған «Ауыл аманаты» жобасын іске асырудың дәйекті қадамының бірі.
Қағиданың толық мәтінімен Қазақстан Республикасының Ұлттық экономика министрлігінің www.gov.kz. ресми сайтында танысқан жөн.
ҚР Ұлттық экономика министрлігінде Қоғамдық кеңестің кезекті отырысы Кеңес басшысы Эльдар Шамсутдинов пен ҰЭМ аппарат басшысы Олжас Сыздықовтың төрағалығымен өткізілді. Кездесу шеңберінде Жергілікті өзін-өзі басқаруды дамытудың 2025 жылға дейінгі тұжырымдамасын іске асырудың аралық қорытындысы шығарылып, сондай-ақ «Дипломмен ауылға» жобасының орындалу барысы ұсынылды.
Талқылау барысында аталғандай, 2021 жылдан тікелей сайлау тетігі енгізілген кезден бері 2 969 ауыл әкімі сайланған. Ағымдағы жылы бұл тетік аудан мен облыстық маңызы бар қалаларға да қолданыла бастады. Енді сайлау жұмыс атқарып жатқан әкімдердің өкілеттік мерзімі аяқталған кезде өткізіліп тұрады.
Сонымен қатар, отырысқа қатысушылар жергілікті өзін-өзі басқару жүйесін одан әрі дамытуға арналған бірқатар бастамамен танысты. Атап айтқанда, сайлау заңнамасын жетілдіру жалғасуда. Сонымен қатар, ауылдық округтердің қаржылық базасы нығайтылды: IV деңгейдегі бюджеттердің кірісі 3,5 есеге өсіп, қосымша салық пен алымдарды табыстау жоспарлануда. Сонымен қатар, бюджет қаражатын қайта бөлу тәртібін оңайлату қарастырылып жатыр. Бұл шешім қабылдау мерзімін едәуір қысқартпақ.
Қатысушылар атап өткендей, қабылданып жатқан шаралар жергілікті өзін-өзі басқарудың неғұрлым дербес және ашық моделін қалыптастыруға ықпал етеді.
Ауылға мамандарды тартуға бағытталған «Дипломмен ауылға» жобасының іске асырылу барысы қаралды. 2009 жылдан бері 114 мыңнан астам адам әлеуметтік қолдау шараларын алған. Оның ішінде 52 мыңнан астамы тұрғын үйге жеңілдікті кредиттерді пайдаланды. 2023 жылдан бастап өтініш беру процесін цифрлық платформада автоматтандырылған түрде беру жүзеге асырылуда.
Отырыс соңында, Экономикалық зерттеулер институты (ERI) макроэкономика, инвестиция мен фискалдық саясат бойынша талдау материалын таныстырды.
Сенаторлар астана мен республикалық маңызы бар қалаларды дамыту, ұлттық жобалар, кәсіпкерлік және мемлекеттік органдардың функцияларын оңтайландыру мәселелері бойынша заңнамаға енгізілген өзгерістерді мақұлдады.
Заң арқылы қалалардың заманауи және реттелген сыртқы келбетін қалыптастыру мәселесі шешіліп, жайлы, қолжетімді және экологиялық таза қалалық ортаны құру, сондай-ақ жергілікті жерлерде басқарушылық икемділікті күшейту үшін құқықтық негіз қаланады.
Негізгі ережелер:
Астана мен Алматының дизайн-коды мен абаттандыру ережесі жасалады;
Республикалық маңызы бар қалалардың, астананың әкімдіктері мен мәслихаттарының қайта жаңарту, қолжетімді орта мен стационарға жатпайтын сауда мәселелері жөніндегі өкілеттіктері кеңейтілуде;
Ашық кеңістіктердегі аудиожарнамаға, сондай-ақ тротуарлардың, веложолдардың, жолдың жүру бөлігінің, аялдамалар мен қону алаңдарының жабындарына көрнекі жарнама орналастыруға тыйым салынады;
Астана мен Алматы қалаларында Жол қозғалысын ұйымдастыру орталықтарының жұмыс регламенті бекітіледі;
Елорданың «жасыл белдеуін» басқарудың құқықтық мәртебесі нығайтылуда;
Мәслихаттың тұрғылықты жер мен астана аумағында уақытша болатын (тұратын) жер бойынша тіркеу нормативін бекіту жөніндегі құзыреті кеңейтіледі;
Елге 30 тәуліктен көп мерзімге келетін шетелдіктерді тіркеу институтын енгізу көзделген;
Мемлекеттік басқару деңгейлері арасында 63 функцияны орталықсыздандыру көзделген;
Энергетикалық және коммуналдық секторларды жаңғырту жөніндегі ұлттық жобаны іске асыру мен іске қосу жөніндегі нормалар енгізілді.
Мәжілістің жалпы отырысында Палата спикері Ерлан Қошановтың төрағалығымен депутаттар ЕАЭО Кеден кодексі туралы шартқа түзетулер енгізілген хаттаманы ратификациялады.
Еуразиялық экономикалық одақтың 2017 жылғы 11 сәуірдегі Кеден кодексі туралы шартқа өзгерістер енгізу туралы хаттамасына Қазақстан Республикасы Президентінің 2023 жылғы 12 желтоқсандағы Жарлығымен қол қойылған еді. Құжатты депутаттарға Премьер-министрдің орынбасары-Ұлттық экономика министрі Серік Жұманғарин таныстырды.
– Жаңа құқықтық институт және кедендік реттеу саласындағы қызмет түрі ретінде электрондық сауда операторын құру көзделіп отыр. Бұл оператор интернет-алаңдарда жеке тұлғалар сатып алатын тауар операцияларының логистикасын қамтамасыз етіп, сондай-ақ электрондық сауда тауарларын кедендік декларациялау мен сақтау процесін қамтамасыз ете отырып, интернет-алаңдаы және кеден органдарымен өзара іс-қимыл жасайды, - деді ведомство басшысы.
Жұмыс тобының жетекшісі Әділ Жұбанов қосымша баяндамада түсіндіргендей, өзгерістер шетелдік сауда алаңында тауар сатып алу тәртібіне әсер етеді. Атап айтқанда, қазір жеке тұлғалардың атына ЕАЭО-дан тыс елдердегі шетелдік интернет-алаңдардан халықаралық пошта жөнелтілімімен келетін тауарлар электрондық сауда тауар деген тауарлардың жекелеген санатына шығарылып отыр. Қазіргі уақытта шетелдік интернет-алаңда сатып алынған тауарлар жеке пайдалануға арналған тауарға жатады.
Бұдан басқа, электрондық сауда декларациясы деген кедендік декларацияның жаңа түрі енгізіледі. Жеке тұлғалар шетелдік сауда алаңында сатып алған барлық электрондық сауда тауары декларацияланады. Қазіргі уақытта жеке пайдалануға арналған тауарлар 200 еуро немесе 31 келіден, яғни бажсыз әкелу нормасынан асқан кезде ғана декларацияланып жүр.
Талқылау кезінде депутаттар электрондық сауда операторларының тізіліміне «Қазпошта» АҚ және «DHL International Kazakhstan» ЖШС-мен қатар басқа да ұйымдарды енгізу тәртібі туралы мәселе көтерді. Сондай-ақ, мәжілісмендер мемлекеттік органдардан тауарды декларациялаудағы оператордың жауапкершілігі, тауар әкелу кезінде контрабандаға қарсы іс-қимыл шарасы, маркетплейстердің тұтынушылар алдындағы жауапкершілігін реттеу, тағы да басқа да мәселелер бойынша түсіндіруді сұрады.
Бұдан басқа, Мәжіліс жаңа Салық кодексі мен салық салу мәселелері жөніндегі оған ілеспе заңға, сондай-ақ «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының кодексіне (Салық Кодексі) және оны қолданысқа енгізу мәселелері жөніндегі Қазақстан Республикасының заңдарына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заңға Сенаттың түзетулерімен келісті.
Моноқалаларды дамыту мәселелері жөніндегі кеңес барысында ұлттық экономика вице-министрі Бауыржан Омарбеков сатып алу жүйесі арқылы отандық өндірушілерді қолдау шараларымен таныстырды.
«Ірі тапсырыс берушілер үшін ұзақмерзімді шарттар мен офтейк-келісімшарттар жасау, елішілік құндылықты дамыту бағдарламасын енгізу, тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді сатып алуда елішілік құндылық үлесін арттыру, ШОБ дамыту және отандық тауар өндірушілерді қолдаудың өзге де бағыттары бойынша міндеттемелерді енгізу бөлігінде заңнамаға түзетулер енгізу қажет», — деп атап өтті ол.
Министрліктің мәліметінше, 2024 жылы моноқалалардағы сатып алу көлемі 2,7 трлн теңгені құраса, қазақстандық өнімнің үлесі 70,2%-ға жеткен.
17 маусымда Премьер-министрдің орынбасары – ұлттық экономика министрі Серік Жұманғариннің төрағалығымен өткізілген Экономикалық өсуді қамтамасыз ету жөніндегі жедел штабтың кезекті отырысында туризм, спорт пен су ресурсы салаларының қазіргі дамуы қаралды.
Туризм және спорт вице-министрі Ержан Еркінбаевтың айтуынша, 2025 жылы сала алдында негізгі капиталға 1,3 трлн теңге көлемінде инвестиция тарту міндеті тұр. Бұл өткен жылмен салыстырғанда 37%-ға артық.
Алғашқы төрт айдың қорытынды бойынша жоспар артығымен орындалды: 215,6 млрд теңге инвестиция тартылды. Бұл осы кезеңдегі жоспардың 191%-ын құрайды.
«Салаға тартылатын инвестиция көлемі орналастыру мен тамақтану, өнер, ойын-сауық пен демалыс, кітапхана, мұражай, мұрағат, жерүсті, әуе мен су көлігі, жалға беру, туроператор қызметі және басқа да қызмет түрлері есебінен қалыптастырылады. Инвестицияның негізгі ағыны екінші жартыжылдықта түсуі тиіс», — деді Ержан Еркінбаев.
2025 жылы Туризм және спорт министрлігі «Kazakh Tourism» ҰК» АҚ-мен бірлесіп, жалпы құны 991,3 млрд теңгеден асатын 320 жоба пулын қалыптастырған. Оның ішінде 244,5 млрд теңге мөлшеріндегі 11 ірі жоба жүзеге асырылуға жақын.
Су ресурстары және ирригация министрлігінің ақпараты бойынша, биыл су шаруашылығы инфрақұрылымы саласында 358 жоба жүзеге асырылуда.
2025 жылы аталған жобаларға 193 млрд теңге қарастырылған. Бұл өткен жылмен салыстырғанда 75%-ға артық. Ал іске асырылатын нысан саны 2,4 есеге артқан (2024 жылы 110,5 млрд теңге сомасындағы 151 жобаға қаржы берілді).
Сонымен қатар биыл үш жаңа су қоймасының құрылысы басталып, екі су қоймасы қайта жөнделеді.
Вице-премьер-Ұлттық экономика министрі Серік Жұманғарин 17 маусымда «Орталық Азия-ҚХР» іскерлік кеңесінің екінші отырысының ашылуында сөз сөйледі.
Қазақстан Вице-премьері Кеңестің Орталық Азия елдері мен Қытай арасында орнықты экономикалық байланыс орнатуда маңызды алаңға айналғанын атап өтті. Оның айтуынша, аймақтағы мемлекеттердің әлеуетін ҚХР экономикалық, технологиялық мүмкіндігімен біріктіру ынтымақтастықтың бұрын-соңды болмаған деңгейіне жол ашып отыр.
– Сауда-экономикалық байланысты дамыту басты назарда. 2024 жылы Орталық Азия мен Қытай арасындағы тауар айналымы 95 млрд долларға жетсе, оның жартысына жуығы Қазақстанға тиесілі, - деді Серік Жұманғарин. - Қазақстан мен Қытай арасындағы сауда рекордтық $44 млрд-қа дейін өскен. Осы ретте алдағы жылдары өзара сауда көлемін екі есеге арттыру ниетіндеміз.
Ынтымақтастықтың негізгі бағытының бірі – электрондық коммерцияны белсенді дамыту. Қазақстанда Alibaba және JD.com. сияқты электрондық сауда алаңдарында ұлттық павильондар құрудың оң тәжірибесі бар. Сондай-ақ, Қазақстан ҚХР Төрағасының «Жібек жолының электрондық коммерциясы» пилоттық аймағын құру жөніндегі бастамасын іске асыруда ынтымақтастыққа дайын екенін жеткізді.
Орталық Азия – әлемде егіншілікті дамытудағы негізгі аймақ. Орталық Азия мен Қытай арасындағы ауылшаруашылығы саудасының ауқымы жылма-жыл артып келеді. Вице-премьер ауыл шаруашылығы өнімін өндіру мен қайта өңдеу бойынша бірлескен кәсіпорындар құруға, өндірістің тиімділігін арттыру үшін аграрлық секторға инновациялық, су үнемдеу технологиясын енгізуге мүдделі Қытай инвесторлары үшін көптеген мүмкіндікті атап өтті.
Қытай үшін орасан зор мүмкіндікті ғасырлар бойы Шығыс, Батыс, Солтүстік пен Оңтүстікті байланыстыратын маңызды сауда жолының қиылысындағы Орталық Азияның транзиттік және логистикалық әлеуеті беріп отыр.
Бүгінде Қытайдан Еуропаға жерүсті жүк тасымалының 80%-дан астамы Қазақстан аумағы арқылы өтеді. 2024 жылы Орта дәліз бойынша тасымалдау көлемі 60%-ға өсіп, 4,5 млн тоннаға жетті. 2030 жылға қарай көрсеткішті 10 млн тоннаға дейін екі есе арттыру жоспарлануда. Бұл өңірлік сауда мен транзитке жаңа көкжиек ашады.
– Орталық Азия – негізгі сауда жолының қиылысы. Біз қытайлық әріптестерді жаңа инфрақұрылымдық жобаларды бірлесіп іске асыруға шақырамыз, - деді вице-премьер.
Серік Жұманғарин Іскерлік кеңестің отырысын жыл сайын өткізу дәстүрін ұсынып, қос тараптың бизнес-қауымдастығын алдағы мүмкіндіктерді белсенді пайдалануға шақырды.
Анықтама:
«Орталық Азия – Қытай» іскерлік кеңесі 2023 жылғы мамырда Сиань қаласында (ҚХР) өткен «Орталық Азия – Қытай» бірінші саммиті шеңберінде құрылған. Кеңес құру бастамасы Қытай, Қазақстан, Өзбекстан, Қырғызстан, Тәжікстан мен Түркіменстан көшбасшылары қол қойған Сиань декларациясында бекітілді. Оның құрылтай отырысы 400-ден астам бизнес өкілін біріктіріп, Орталық Азия елдері мен Қытай арасындағы сауда-инвестициялық ынтымақтастықты тереңдетуге негіз болуда.