МӘМС ЖҮЙЕСІНІҢ ТИІМДІЛІГІН АРТТЫРУ МӘСЕЛЕЛЕРІН САРАПТАМАЛЫҚ БРИФИНГКЕ ҚАТЫСУШЫЛАР ТАЛҚЫЛАДЫ
Бүгін ОКҚ алаңындағы сараптамалық брифингке қатысушылар денсаулық сақтаудың негізгі индикаторларына қол жеткізу мысалында медициналық сақтандыру жүйесінің тиімділігін арттыру шаралары және МӘМС енгізу нәтижелері туралы айтып берді.
«МӘМС жұмысының төрт жылынан кейін денсаулық сақтаудың бүкіл жүйесі әлеуетінің өсуі туралы ғана емес, сондай-ақ медициналық қызметтер нарығының бұрынғы моделінің өзгеруі туралы да айтуға болады. Қысқа уақыттың ішінде тізімде медициналық көмектің жаңа түрлері пайда болды, медицина неғұрлым технологиялық, жабдықталған, клиникалардың арасындағы бәсекелестік қарқын алуда. Адамдар өз емханаларына көбірек жүгіне бастады, тексеруден өтіп, дәрігерлерден консультация ала бастады, МӘМС-тің артықшылықтары біртіндеп байқала бастады. Өткен жылы адамдар өз емханасында 2019 жылмен салыстырғанда 3, 2 есе көп қызмет алды», - деп атап өтті Денсаулық сақтау бірінші вице-министрі Тимур Сұлтанғазиев.
Ол МӘМС шекаралары жыл сайын ақшалай түрде де, көрсетілетін медициналық қызметтер көлемінде де кеңейіп келе жатқанын атап өтті.
«Мәселен, осы кезеңде денсаулық сақтау жүйесін қаржыландыру 1,2 трлн. теңгеден 2,5 трлн.теңгеге дейін. МӘМС-тің арқасында еліміздің бір тұрғынының денсаулығын сақтауға жұмсалатын орташа шығыстар екі есе - 56 мың теңгеден 122 мың теңгеге дейін өсті. МӘМС бағдарламасы бойынша реформаның басында 1300 медициналық ұйымнан жұмыс істейтін медициналық қызмет көрсетушілердің саны қазір 2000-ға жетті, олардың ішінде жеке клиникалар екі есе көп»,-деп жалғастырды бірінші вице-министр.
МӘМС-ті қолданылу кезеңінде КДҚ-ның қолжетімділігі 7 есеге артты: дәрігерлік қабылдаулар, зертханалық талдаулар және аспаптық диагностика. 2019 жылы 200 мыңға жуық КТ және МРТ зерттеп-қарау жүргізілді, ал өткен жылы мұндай қызметтердің 1,5 миллионға жуығы, яғни 7 есе көп.
МӘМС-тің қаражатына экстракорпоральдық ұрықтандыру (ЭКҰ) рәсіміне квоталарды ұлғайтуға мүмкіндік туды, нәтижесінде "бедеулік" диагнозына тап болған 8 000 отбасылық жұп 5 000 сәбидің ата-анасы болды.
Медициналық сақтандыру қоры төрағасының орынбасары Ілияс Мұхамеджанның айтуынша, соңғы үш жылдың ішінде көрсетілген стоматологиялық қызметтердің саны 5 есеге – 3 млн-нан 13 млн-ға дейін өсті. Оның ішінде 11 млн қызмет балаларға көрсетілді.
Пациенттерге медициналық оңалту қолжетімді болды. Жалпы 253 мың ересек пен бала стационарларда медициналық оңалтудан өтті. ЖТМК-ны қаржыландыру 3,5 есеге, 84 млрд. теңгеге дейін ұлғайды. Мұндай қызметтердің көлемі 4 есеге, 11 мың қызметтен 47,7 мың қызметке дейін ұлғайды.
Алайда, Т. Сұлтанғазиевтың айтуынша, денсаулық сақтау бюджетінің өсуіне қарамастан, саланың созылмалы толық қаржыландырылмауды жалғасуда.
«Қаражат тапшылығының себептері айқын: біріншісі - біз басында айтқан медициналық қызметтерді тұтынудың өсуі, бірақ көбінесе медициналық-демографиялық көрсеткіштермен байланысты. Екіншісі - медициналық тауарларға, соның ішінде дәрі-дәрмектерге, медициналық бұйымдарға, шығыс материалдарына инфляцияның өсуі. Үшіншісі - біз медицина қызметкерлерінің жалақысын көтеруге бардық, ол медициналық көмек тарифінің құрылымында басым»,-деп атап өтті бірінші вице-министр.
Ол дамыған елдерде, соның ішінде ЭЫДҰ елдерінде денсаулық сақтаудың ағымдағы шығындары ЖІӨ-нің шамамен 10,2%-ын құрайтынын еске салды. Денсаулық сақтау жүйелерінің тұрақтылығы үшін ДДҰ дамушы экономикаларда ЖІӨ-нің 5%-дан 8%-на дейін, дамыған елдерде - кемінде 9% мөлшерінде медициналық көмекті қаржыландыруды ұсынады.
МӘМС енгізу нәтижесінде ЖІӨ-нің жалпы көлеміндегі денсаулық сақтау шығындарының үлесі 2019 жылғы 2,8%-дан 2022 жылы 3,7%-ға дейін ұлғайды. Мемлекет басшысы 2027 жылға қарай денсаулық сақтау шығындарын ЖІӨ-нің 5%-на дейін арттыруды тапсырды.
Бұдан әрі Т. Сұлтанғазиев МӘМС жүйесінің ашықтығын жақсартуға, егжей-тегжейлі сараптаманы қамтамасыз етуге, шығыстарды бақылауды күшейтуге, қызметтерді негізсіз артық тұтынудың алдын алуға мүмкіндік беретін кейбір шаралар туралы айтып берді.
Бүгінгі таңда, оның айтуынша, ТМККК және МӘМС пакеттеріндегі қызметтердің аражігін ажырату бөлігінде медициналық көмек көрсетуге кепілдік беру бағдарламасы заң жүзінде қабылданды. ТМККК және МӘМС қаржылық ағындарын бірыңғай пулға біріктіру үшін құқықтық база қамтамасыз етілді, бұл медицина қызметкерлері үшін пакеттерді әкімшілендіруді жеңілдетеді және пациенттерге медициналық көмек көрсету процесін жеделдетеді.
Сақтандырылмаған азаматтарды қамту бөлігінде отбасының цифрлық картасының деректері бойынша табыс деңгейі бойынша 1,5 миллионға жуық адамның жарналарды төлеуге мүмкіндігі бар екендігі анықталды.
«Олар МӘМС жүйесіне, оның ішінде платформалық жұмыспен қамту арқылы тартылатын болады. Алайда, елімізде дағдарыс жағдайында 1 миллионға жуық адам қалды. Олардың МӘМС жүйесіне қатысуының ықтимал тетіктері әртүрлі деңгейлерде талқыланады. Бұған әлеуметтік қолдау бағдарламалары, сыйлықақыларды субсидиялау немесе басқа шаралар кіруі мүмкін», - деп атап өтті Денсаулық сақтау бірінші вице-министрі.
«Алайда, Е-Денсаулық бірыңғай экожүйесін құру жолымен денсаулық сақтауды толық цифрландыру бүгінгі таңда ең басым міндет болып табылады. Бұл сізге жеке қаржылық есеп жүргізуге және медициналық қызметтерді тұтынушылардың виртуалды шоттарындағы ақшаны бақылауға мүмкіндік береді. Сондай-ақ, QR-кодтау, СМС - хабарламалар арқылы қызметтерді алуды растау үшін мобилдік қосымшалардағы пациенттерден кері байланысты қамтамасыз етуге мүмкіндік береді», - деп түсіндірді Тимур Сұлтанғазиев.
Ол цифрлық құралдарды енгізу медициналық ұйымдардың экономикалық блогы үшін бірыңғай терезе құруға, орындалған қызметтер үшін уақтылы ақы төлеуді, көрсетілген қызметтердің толық ашықтығын, медициналық ұйымдар тарапынан тіркеулерді алып тастауды, барлық көрсетілген медициналық қызметтер/жағдайларды мониторингпен толық қамтуды қамтамасыз етуге мүмкіндік беретінін атап өтті.
Проф. Х. Ж. Мақажанов атындағы Қарағанды көпбейінді ауруханасының директоры Еркін-Дәуір Құрманғалиев сараптамалық брифингтің барысында жарақат алған жағдайда азаматтар мен жұмыс берушілердің ортақ жауапкершілігі мәселесін көтерді.
«Жарақат статистикасы жыл сайын, әсіресе жол, өндірістік апаттар салдарынан өсуде. Мұндай жағдайларда науқастарды емдеу денсаулық сақтау жүйесіне ауыртпалық түсіреді және жарақат пен денсаулық сақтау шығындарының алдын алу үшін азаматтар мен жұмыс берушілердің жауапкершілігін белгілеу әділетті болар еді, сақтандыру жағдайларының тізімін қайта қарауға болады», - деп есептейді өңірлік аурухананың басшысы.
Астана қаласы Қалалық балалар ауруханасының директоры Гүлнар Құлшеева өз сөзінде ағымдағы жылы МӘМС есебінен қаржыландырудың 22%-ға өскенін атап өтті, бұл пациенттерді көбірек қабылдауға, медициналық көмектің көлемін ұлғайтуға, медицина қызметкерлерінің жалақысын арттыруға мүмкіндік береді. Ол сондай-ақ аурухананың шығындарын толық өтемейтін және көтеруді қайта қарауды қажет ететін бірқатар медициналық қызметтердің тарифтері туралы өз пікірін білдірді.
Медициналық сақтандыру қоры тарапынан бақылауды күшейту бөлігінде ӘМСҚ басшысының орынбасары И. Мұхамеджан 2023 жылдың 6 айында көрсетілген медициналық қызметтердің көлемі мен сапасына жүргізілген мониторинг қорытындысы бойынша жалпы сомасы 8,8 млрд теңгеге экономикалық ықпал ету шаралары пайдаланылғаны туралы деректер келтірді. Ал 2022 жылдың 6 айында – экономикалық ықпал ету шаралары 9,6 млрд теңгеге пайдаланылды.
Ең көп бұзушылықтар-45,1% немесе 3,6 млрд теңгеге, оның айтуынша, стационарлық көмек бойынша анықталған, 2,8 млрд теңгеге 38,5% бұзушылықтар – консультациялық-диагностикалық қызметтерде және 12,3% немесе 967 млн теңгеге – бұл ауыл тұрғындарына медициналық көмек көрсету.
Қолданылған ақаулардың құрылымы бойынша ең көп саны көрсетілген медициналық көмек пен қызметтер көлемінің негізсіз артуына – 998 577 ақау немесе 3,3 млрд теңге сомасына 88,7%, емдеу-диагностикалық іс -шаралардың, қызмет көрсетудің денсаулық сақтау саласындағы стандарттардан, қағидалардан, клиникалық хаттамалардан негізсіз ауытқуына - 89 087 ақау немесе 3,5 млрд теңге сомасына 7,9% келеді. Қосып жазуға жалпы сомасы 212,4 млн теңгеге 2% немесе 22 885 ақау келеді.
«Медициналық көмек ұйымдарында тіркелу мәселесі бойынша, мысалы, пациенттерге бір күнде екіден астам стоматологиялық қызмет көрсету фактілері анықталды. Мысалы, 52 тістің периодонтитін емдеу енгізілді. Бір қызметкер айына 1600-ден астам массаж қызметін көрсеткен кезде орындаушылар көрсетілген қызметтер санын көбейтті, бұл күніне 80 қызмет, ұзақтығы 30 минут. Осылайша, күніне осы 80 қызметті орындау үшін оған үзіліссіз тәулігіне 40 сағат қажет», - деп атап өтті Қор Басқармасы Төрағасының орынбасары.
Оның айтуынша, қосып жазуды болдырмау үшін екі кезеңдік мониторингті енгізу, медициналық көмек берушілерге қойылатын талаптарды қатаңдату, яғни НҚА-ға қосымша өзгерістер енгізу, көрсетілген медициналық көмек фактісін QR-растауды енгізу жоспарлануда. И. Мұхамеджан атап өткендей, бұл қызмет Астана, Алматы және Солтүстік Қазақстан облыстарында пилоттық сынақтан өтуде.
Медициналық сақтандырудың қазақстандық моделі, әлемнің басқа дамыған елдері сияқты, үш негізгі қағидатқа негізделген – әмбебаптық, әлеуметтік әділеттілік, ынтымақтастық. Біріншісі-барлық тұрақты тұратын тұрғындар (жалпыға бірдей қамту) МӘМС жүйесіне қатысуға міндетті және олардың әрқайсысы жарналарды төлеуге міндетті (немесе мемлекет ол үшін төлейді), екінші қағидат-экономикалық белсенді халықтың жарналары төлем қабілеттілігіне байланысты, яғни кірістер, ал экономикалық белсенді емес адамдар үшін жарналар жалпы салықтардан мемлекеттік бюджет төлейді және үшінші қағидат негізделеді әрбір сақтанушының төленген жарналар сомасына қарамастан МӘМС төлейтін медициналық көмек алуға құқығы бар.
«Осы үш қағидаттың қолданылуы азаматтарға табысына, тұрғылықты жеріне және әлеуметтік мәртебесіне қарамастан денсаулықты сақтауға тең құқықтарға кепілдік береді», - деп қорытындылады бірінші вице-министр.