ҚР Денсаулық сақтау министрлігі: қазақстандықтардың 70% - дан астамы темекі шегуге тыйым салуды қолдайды
Қазақстандықтардың 70%-дан астамы темекі шегуге тыйым салуды және темекі түтінінен бос орта құру жөніндегі шараларды қолдайтынын бүгін ОКҚ брифингінде сөйлеген сөзінде бірінші вице-министр Марат Шоранов хабарлады.
Брифингтің негізгі спикерлері сондай-ақ Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының темекіге қарсы күрес жөніндегі негіздемелік Конвенция Хатшылығының Басшысы Адриана Бланко және ДДҰ-ның "Темекісіз" темекіге тәуелділіктен босату бастамасы (TFI) бөлімінің басшысы Винейак Мохан Прасад болды.
М.Шоранов темекіні тұтыну қоғамдық денсаулық сақтаудың өзекті мәселелерінің бірі екенін атап өтті. Бұл ретте Қазақстанда 2006 жылы ДДҰ негіздемелік конвенциясын ратификациялау және темекіге қарсы іс-қимыл жөніндегі осы тиімді шаралардың арқасында темекі өнімдерінің дәстүрлі түрлерін тұтынуды қысқартуға қол жеткізілді, қазақстандықтардың 70% - дан астамы темекі шегуге тыйым салуды және темекі түтінінен бос орта құру жөніндегі шараларды қолдайды.
"Қабылданған шаралар темекі өнімдерінің дәстүрлі түрлерін тұтынуды қысқартуға мүмкіндік берді, қазақстандықтардың 70% - ы темекі шегуге тыйым салуды және темекі түтінінен азат орта құру жөніндегі шараларды қолдайды.
Сонымен қатар, тұтынушылардың қыздырылған темекіден жасалған жаңа өнімдер денсаулыққа аз қауіп төндіреді деген жаңсақ түсінігінің таралуы байқалады.
Біз темекі өнімдерінің барлық түрлеріне, оның ішінде қыздырылатын темекісі бар бұйымдарға қатысты темекіге қарсы күрес жөніндегі ДДҰ - ның ұлттық заңнамасы мен негіздемелік конвенциясының талаптарын сақтауды орынды деп санаймыз",- деп атап өтті бірінші вице-министр.
Сонымен қатар, ол "Дені сау ұлт" ұлттық жобасымен 2025 жылы темекі тұтынуды 19% - ға дейін төмендету мақсаты қойылғанын хабарлады.
Ол 2020 жылы темекіге қарсы шараларды, оның ішінде темекі өнімдерінің жаңа түрлерін (қыздырылатын темекіден жасалған бұйымдар мен вейп) реттеуді көздейтін "Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Кодекс қабылданғанын еске салды. Темекіні тұтынудың жаңа түрлерін сигареттерге (IQOS, Glo, вейптер) теңестіру, темекі шекпейтін темекіні сатудың барлық орындарында темекі шегуге тыйым салу (насвай, снюстер), темекінің барлық түрлерін сатудың жасын 18 жастан 21 жасқа дейін арттыру, қоғамдық орындарда кальян шегуге тыйым салу және басқалар жөнінде нормалар қабылданды.
Өз кезегінде ДДҰ темекіге қарсы күрес жөніндегі негіздемелік Конвенция Хатшылығының Басшысы Адриана Бланко Қазақстанның Темекінің алдын алу және оған қарсы күрес саясатындағы жоғары жетістіктерін, сондай-ақ қоғамдық денсаулық сақтау саласындағы ғылыми стратегияларға негізделген ақылға қонымды ішкі саясатты жүргізуді атап өтіп, темекі индустриясы әрі қарай жұмысын жалғастырып жатқанын және темекі шегудің зияндығына күмән келтіру үшін белсенділік танытып жатқанын айтты.
Сондай – ақ, А.Бланко темекі тұтынуды азайту үрдісіне байланысты Темекі индустриясы адамдар мен ел үкіметтерін жаңылыстырып, темекі өнімдерінің жаңа түрлерін - қыздырылатын темекіден жасалған бұйымдарды ілгерілетіп, осындай өнімдерді реттеу шараларына ерекше тәсілдерді талап ететінін растады. Темекі индустриясы қыздырылған темекісі бар өнімдердің аз зиян келтіретінін және төмен акциздерді қажет ететіні туралы мәлімдейді.
Ол 2006 жылы Қазақстан Республикасы ратификациялаған Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының темекіге қарсы күрес жөніндегі негіздемелік конвенциясының 5.3-бабына сәйкес темекі өнеркәсібінің мүдделері мен қоғамдық денсаулық сақтау саласындағы саясаттың мүдделері арасындағы түбегейлі және ымырасыз қайшылық туралы айтылғанын атап өтті.
"Осыған байланысты үкіметтер темекі шегушілер ұсынған, саланың коммерциялық мүдделерін ұстанатын және елдің темекіге қарсы күрес жөніндегі көпжылдық саясатының беделін түсіретін жағдайларға көнбеуі тиіс. Барлық елдер қыздырылатын темекісі бар бұйымдардың акциздік алымдарын кәдімгі темекіге теңестіре отырып, барабар акциздік саясат жүргізуі тиіс, мұнда мемлекеттің темекі қорабындағы үлесі кемінде 70% - ды құрауы тиіс", - деп атап өтті ДДҰ өкілі.
ДДҰ темекіге қарсы күрес жөніндегі негіздемелік Конвенция Хатшылығының басшысы темекі индустриясының коммерциялық мүдделерін лоббилеудің барлық түрлерін және темекі өнеркәсібінің темекі шегуді әлеуметтік қалыпқа келтіруге ықпал ететін акциздер ставкалары мен терминология жөніндегі шешімдерге ықпал етуге ұмтылысын қадағалау қажеттігіне назар аударды.
"Бұл әрекеттердің барлығын тиімді тоқтату керек. Біз темекіге қарсы күрес жөніндегі ДДҰ негіздемелік конвенциясын іске асыру тетіктерін әлсіретуге бағытталған темекі өнеркәсібінің және басқа да елдердің араласуының ұқсас моделін байқап отырмыз. Мен Қазақстан бұдан бұрын "Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" кодекске және саяси ерік-жігерге жұмсаған күш-жігерінің арқасында осындай кәсіпқойлар командасының құрамымен темекі алыптарының коммерциялық мүдделерін ілгерілету әрекеттеріне қарсы тұра алады және ДДҰ темекіге қарсы күрес жөніндегі негіздемелік конвенциясында баяндалған денсаулықты қорғау жөніндегі шараларды іске асыруды жалғастырады деп үміттенемін", - деді А. Бланко.
ДДҰ-ның "Темекісіз" темекіге тәуелділіктен босату бастамасы (TFI) бөлімінің басшысы Винейак Мохан Прасад қазіргі уақытта 5,3 млрд адам озық практика деңгейінде іске асырылатын темекіге қарсы күрес бойынша кемінде бір шарамен қорғалғанын хабарлады.
"Темекі өнімдерінің жаңа түрлеріне қатысты қыздырылатын темекісі бар өнімдерге ДДҰ-ға мүше 195 мемлекеттің 30-ында тыйым салынғанын, ал 65 мемлекет қандай да бір реттеу шараларын енгізгенін атап өткім келеді. Қазіргі уақытта қыздырылған темекі өнімдері қарапайым темекіге қарағанда қауіпті емес деген қорытынды жасауға мүмкіндік беретін нақты деректер жоқ", - деді Винейак Мохан Прасад.
Ол қыздырылған темекісі бар өнімді пайдалану айтарлықтай уыттылығы бар бірқатар химиялық заттарға сезімталдықты арттыратынын атап өтті.
Сонымен бірге, сарапшының айтуынша, өндірушілердің қыздырылған темекісі бар өнімді пайдалануға ауысатын темекі шегушілердің созылмалы обструктивті өкпе ауруы қаупі азаяды деген мәлімдемесі тіпті өздерінің деректерімен расталмайды.
"ДДҰ Қазақстанның темекі лоббиіне қарсы күрестегі одан арғы күш - жігеріне және ұлт денсаулығын сақтау үшін темекіге қарсы күрес жөніндегі ДДҰ негіздемелік конвенциясының (TFI) қағидаттарын ұстануына шынайы үміт артады", - деп қорытындылады ДДҰ-ның «Темекісіз» темекіге тәуелділіктен босату жөніндегі бастамасының (TFI) бөлім басшысы Винейак Мохан Прасад.
Темекі шегу - адам денсаулығына ең маңызды қауіптердің бірі. ДДҰ мәліметтері бойынша, жыл сайын темекіні пайдалану 7 миллионға жуық өлімге әкеледі, олардың 6 миллионнан астамы темекіні тұтынушылар мен бұрынғы тұтынушылар арасында, ал 890 000-нан астамы екінші темекі түтініне ұшыраған темекі шекпейтін адамдар арасында.
Есте сақтау керек, никотинге зиянды тәуелділік жүрек пен қан айналымына зиян келтіреді, жүректің ишемиялық ауруы, инсульт, перифериялық қан тамырлары аурулары (зақымдалған қан тамырлары) және цереброваскулярлық аурулар (миды қанмен қамтамасыз ететін зақымдалған артериялар) қаупін арттырады. Түтін мен никотиннен алынған көміртегі тотығы жүрекке жүктемені және қан ұйығыштарының пайда болу қаупін арттырады.