ҚАЗАҚСТАН ИНФЕКЦИЯЛЫҚ ЕМЕС АУРУЛАРДАН БОЛАТЫН ӨЛІМДІ ТӨМЕНДЕТУ БОЙЫНША ТОП-10 ЕЛДІҢ ҚАТАРЫНА ЕНДІ
Қазақстан 2025 жылға қарай инфекциялық емес аурулардан мезгілсіз өлімді 25%-ға төмендету бойынша нысаналы көрсеткішке қол жеткізген Орталық Азияның бірінші елі және ДДҰ Еуропалық өңірінің он елінің бірі болды. Бұл туралы ДДҰ Еуропалық өңірлік бюросының «Алдын алуға болатын өлім, қауіп факторлары және ИЕА-мен күресу стратегиялары» (ДДҰ дереккөзі) баяндамасында айтылған.
Осы мақсатқа қол жеткізген он елдің қатарына Бельгия, Дания, Израиль, Қазақстан, Люксембург, Нидерланды, Норвегия, Швейцария, Швеция және Эстония кіреді. Бұл елдер ДДҰ-ның ең тиімді шараларын жүзеге асырды, қауіп факторларының таралуын қысқартты және денсаулық сақтау жүйелеріне жауап беру шараларын күшейтті, бұл алдын алуға болатын және емделетін ИЕА-дан, әсіресе жүрек-қан тамырлары аурулары мен обырдан болатын өлімнің жыл сайын төмендеуіне әкелді.
Баяндамада Қазақстан ұлттық денсаулық сақтау жүйесін, әсіресе жүрек-қан тамырлары аурулары мен онкопатологияға қарсы күрес саласында нығайтқаны атап көрсетілген. Профилактикаға, ерте анықтауға, емдеудің қолжетімділігін арттыруға және өмір сүру деңгейін жақсартуға баса назар аударылады.
ДДҰ мониторингінің деректері бойынша Қазақстан ИЕА-ға қарсы күрес бойынша ұсынылған шаралардың 50%-ын толығымен іске асырды және тағы 36%-ын ішінара іске асырды. Сондай-ақ, Қазақстан ДДҰ-ның ИЕА таралуы мен қауіп факторларын бағалау саласындағы STEPS әдіснамасы - «алтын стандарты» бойынша алғашқы зерттеу жүргізді, бұл салыстырмалы халықаралық деректерді алуға және ұлттық денсаулық сақтау шараларын күшейтуге мүмкіндік берді.
Жүрек-қан тамырлары ауруларының жоғары ауыртпалығы жағдайында республика мамандандырылған жүрек және инсульт орталықтарын құруға қомақты қаржы бөлді. 2017-2024 жылдар аралығында катетеризациялық зертханалардың саны 31-ден 49-ға дейін өсті. 83 инсульт орталығы жұмыс істей бастады, бұл жедел инсульт салдарынан болатын өлім мен мүгедектікті айтарлықтай төмендетуге мүмкіндік берді.
Қазақстан жоғары технологиялық медицина саласында да жетістіктерге жетті. 2012 жылдан бастап елде 600-ден астам қарыншалық көмекші құрылғылар сәтті имплантатталды. 2025 жылы 100-ші жүректі трансплантаттау операциясы жасалды. Сондай-ақ, 2024 жылы ТМД және Орталық Азия елдерінің арасында алғаш рет жүрек аритмиясын емдеудің жаңа технологиясы енгізілді.
Ерте анықтау мен скринингке ерекше назар аударылады. Мемлекеттік бағдарлама артериялық гипертензия, жүректің ишемиялық ауруы, қант диабеті және онкологиялық ауруларды қоса алғанда, сегіз ауруға скрининг жүргізеді. 2024 жылдың қорытындысы бойынша жұмыс тобының 70%-ы сүт безі обыры мен колоректалдық обырға скринингпен қамтылды - бұл барлық уақыттағы ең жақсы нәтижелердің бірі.
Қазақстанда орташа өмір сүру ұзақтығы 2022 жылы 74,44 жастан 2023 жылы 75,09 жасқа дейін өсті. Жалпы өлім көрсеткіші тұрақты түрде: 2021 жылы 1000 адамға шаққанда 9,6 жағдайдың ең жоғары деңгейінен айтарлықтай төмен деңгейге дейін төмендейді.
Қазақстан сондай-ақ мінез-құлық қауіп факторларын төмендетуге үлкен мән береді. Сонымен, өңірдегі ең қатаң темекі шегуге қарсы: қоғамдық орындарда темекі шегуге тыйым салу, қаптамалардағы графикалық ескертулер, салықтарды көбейту, темекі өнімдерін көрсетуге және сатуға тыйым салу, электрондық темекі мен вейптерге толық тыйым салу сияқты шаралар қолданылады. Соңғы онжылдықта темекі шегу деңгейі 20%-ға дейін төмендеді.
Қантты тұтынуға қатысты айтарлықтай шаралар қабылданды: мектептерде қант қосылған сусындарды сатуға тыйым салынады, ал 2024 жылы 21 жасқа толмаған адамдарға энергетиктерді сатуға тыйым салатын заң қабылданды.