Көкжөтел несімен қауіпті?

Көкжөтел – Bordatella pertussis бактериясымен шақырылатын тыныс алу жолдарының қауіпті жұқпалы ауруы.

Инфекция көзі тек адам (көкжөтелдің типті немесе атипті түрлерімен ауыратын науқас адам немесе дені сау бактерия тасымалдаушылар).

Инфекцияның берілу жолы ауа тамшы арқылы. Қоздырғыш түшкіру және жөтел кезінде қарқынды бөлінеді.

Көкжөтелдің инкубациялық кезеңі екі күннен екі аптаға дейін, ең көбі үш аптаға созылады. Науқастар 1-ден 25-ші күнге дейін ерекше қауіпті. Көкжөтел ең жұқпалы аурулардың бірі. Науқаспен байланыста болған кезде сезімтал адамдарда ауру 90-100% жағдайда дамиды. Көбінесе мектеп жасына дейінгі балалар жиі ауырады. Аурудың шамамен 5% ересектерге келеді.

Бактериялар жоғарғы тыныс алу жолдарының шырышты қабығына еніп, шырышты түзілудің жоғарылауымен қабыну басталады. Шырышты – іріңді тығындар ұсақ брохтарды бітейді және тыныс алу қызметін бұзады. Аурудың жасырын кезеңі 2-ден 14 күнге дейін созылады. Аурудан кейін иммунитет өте тұрақты және әдетте өмір бойына сақталады.

Көкжөтел қалай пайда болады. Инкубациялық кезең өткеннен кейін науқаста мұрынның ағуы, түшкіру, жалпы әлсіздік, тәбеттің болмауы және жөтелге қарсы заттарды қолданғаннан азаймайтын жеңіл жөтел пайда болады. Бұл кезең катаралды деп аталады және ол әдеттегі суық тию сияқты 1-2 аптаға созылады. Біртіндеп, 3-ші аптада жөтел күшейеді, әсіресе түнгі уақытта. Осылайша үрген жөтелдің (лающего кашля) жаңа кезеңі басталады. Ысқыратын демді ішке тарту (свистящего вдоха) белгісінен кейінірек иттің үру белгісіне ұқсас (напоминающих лай собаки) жөтел пайда болады.

Жөтел ұстамасы кезінде науқастың беті қызыл немесе көк түске айналады, мұрыннан немесе көзден қан кетуі мүмкін. Жөтел қақырықты шығарумен, кейде құсумен аяқталады. Жөтел ұстамасы тәулігіне 10-15 рет болуы мүмкін. Бұл кезең бір аптадан бір айға дейін созылады, кейде ұзағырақ. Сауығу процесі бірнеше айға созылады.

Көкжөтелдің асқынулары: ең жиі 1 жасқа дейінгі балаларда байқалады, шала туған нәрестелерде аурудың ауыр ағым өту қаупі жоғары. Көп жағдайда балаларға ауруханада жатып ем алу қажет етіледі. Көбінесе көкжөтел қайталама бактериялық инфекцияның дамуымен байланысты асқынуларды тудырады.

Бактериялық пневмония-көкжөтелдің жиі кездесетін асқынуы (көкжөтелден болатын өлімнің кеңінен таралған себебі);
Бронхит, плеврит, эмфизема, өкпе коллапсы;
Гипоксия;
Кішкентай балаларда көкжөтел бронхоэктатикалық аурудың дамуына ықпал етуі мүмкін;
Синусит, отит, құлақ қалқанының жарылуы;
Сусыздану;
Мұрыннан қан кету;
Құрысулар, бас миының зақымдалуы, дамудың тежелуі.

Ересек адамдарда көкжөтел өте ауыр өтеді және құрысулар мен энцефалопатия сияқты ауыр асқынуларға әкелуі мүмкін. 30 жастан асқан науқастарда 5-9% жағдайда пневмония пайда болады. 50 жастан асқан әйелдерде 34% жағдайда көкжөтелмен байланысты зәрді ұстамау белгісі анықталады. Сонымен қатар, қабырғалардың сынуы, ішек грыжасы, тұншығу, бел дискісінің грыжасы, естен тану сияқты асқынулар тіркеледі.

Ересектердегі көкжөтел белгілері: жалпы әлсіздік және тәбеттің төмендеуі. Мұрынның ағуы және аздап жөтелмен бірге жүретін дене қызуының жоғарылауы, бұл белгілер біртіндеп күшейе бастайды. Ересектердегі белгілер бронхит белгілеріне ұқсайды, сондықтан ауруды дереу анықтау оңай емес. Кейбіреулерде ауру байқалмайды, бұл байланыста болған адамдардың жаппай сырқаттануына алып келеді.

Көкжөтел және жүктілік: жүктілік кезіндегі кез-келген жұқпалы ауру ұрықтың дамуына теріс әсер етуіне және әртүрлі туа біткен ақауларға әкелуі мүмкін, мысалы, кереңдік, катаракта, жүректің зақымдануы. Сондай-ақ, көкжөтел түсік тастауға және өлі баланың туылуына әкелуі мүмкін.

Емі: кіші жастағы балалар көкжөтел асқынуларының дамуына өте сезімтал, сондықтан олар жиі ауруханаға жатқызылады. Көкжөтелді емдеу кезінде антибиотиктер, сондай-ақ антигистаминді препараттар тағайындалады. Сусызданудың алдын алу үшін көп мөлшерде су ішкен жөн. Құсу кезінде сұйықтықтың жоғалуын азайту үшін кішкене бөліктерде жиі тамақтану қажет. Науқастың бөлмесінде қоңыр салқын ауа болуы керек. Жөтел ұстамасын тудыруы мүмкін ауада тітіркендіргіштердің болуына жол бермеу қажет (шаң, түтін, өткір иісі бар заттар). Бөлмені жиі желдету қажет.

Көкжөтелдің алдын алу. Бүгінгі таңда көкжөтелмен алдын алудың жалғыз және тиімді шарасы-міндетті вакцинация күнтізбесіне енгізілген иммундау болып табылады. Ол бала өмірінің бірінші жылында жасалады. Сондықтан ата-аналар үшін балаларын иммундау орынды шешім болып қала береді. Вакцинация аурудың белгілері жоқ (суық тию, дене қызуының көтерілуі), дені сау балаларға ғана жасалады. Вакцинация жоспарлы түрде Ұлттық егу күнтізбесіне сәйкес, 2 айда→ 3 ай → 4 ай→ 18 айда жүргізіледі. АбКДС (күл, сіреспе, көкжөтел (жасушасыз), В гепатиті, полиомиелит (белсенділігі жойылған) және b типті гемофильді инфекцияларға қарсы конъюгацияланған) вакцинасы қолданылады.