Жалпы вибрация түрлері, ағзаға әсері, алдын алу шаралары
Вибрация – механикалық тербелістер. Көптеген технологиялық өндірістік үдерістер жұмысшы организміне зиянды әсерін тигізетін вибрациямен бірге жүреді.
Вибрация адамның ағзасына берілу тәсілі бойынша (вибрация көзімен жанасу сипатына байланысты) шартты түрде екіге бөлінеді:
- жергілікті (локальды) – жұмысшының қолдары арқылы берілетін вибрация;
- жалпы – адамның денесіне тірек беттері арқылы: отырған кезде (жамбас арқылы) немесе тұрған кезде (табан арқылы) берілетін вибрация.
Өз кезегінде, жалпы вибрация келесі түрлерге бөлінеді: көліктік, көлік-технологиялық және технологиялық вибрация.
Жоғары деңгейдегі вибрацияның ұзақ уақыт бойы әсер етуі адамның тез шаршауына, еңбек өнімділігінің төмендеуіне, аурушаңдықтың артуына және жиі түрде вибрациялық ауру сияқты кәсіптік патологияның пайда болуына әкеледі.
Жалпы вибрация мен соққы әсерінен туындайтын вибрациялық ауру көбінесе көлік жүргізушілерінде және көлік-технологиялық машиналар мен агрегат операторларында байқалады. Бұл аурудың негізгі синдромдарының бірі – вестибулопатия, ол бас айналу, бас ауруы сияқты вестибуло-вегетативтік бұзылыстармен көрінеді. Омыртқаға тән өзгерістердің бірі — бел-құйымшақ бөлімінің деформациялаушы остеоартрозы. Мұндай өзгерістер әдетте еңбек қабілетінің төмендеуіне себеп болатын екиншілік түбіршек (корешок) бұзылыстарымен қатар жүреді. Вибрациялық аурудың барлық түрлерінде жиі орталық жүйке жүйесі тарапынан өзгерістер байқалады. Олар неврастениялық фондағы вегетативтік дисфункция түрінде көрінеді және вибрациямен қатар жүретін қатты шудың біріге әсер етуімен байланысты болуы мүмкін.
Өндірістік ортадағы вибрацияның ағзаға зиянды әсерін күшейтетін факторларға шамадан тыс бұлшықет жүктемелері, жоғары қарқындылықтағы шу, сондай-ақ қолайсыз микроклиматтық жағдайлар жатады.
Жалпы вибрациямен күресте жұмысшының ағзасына әсер ету уақытын шектеуге бағытталған шаралар ең тиімді болып табылады:
- вибрацияны оның пайда болу көзінде азайту (жаңа және жаңғыртылған машиналар мен жабдықтарды конструкциялық және технологиялық тұрғыдан жетілдіру арқылы);
- вибрацияның таралу жолында оны азайту (виброоқшаулау және вибродыңғалақтау құралдарын қолдану: арнайы орындықтар, серіппелі оқшаулауы бар алаңқайлар, резеңке, поролон төсеніштері, мастикалар және т.б.; қашықтан немесе автоматты басқару жүйелері);
- машиналар мен жабдықтарды нормативтік-техникалық құжаттамаға сай пайдалану;
- жұмысшылардың жұмыс орнынан тыс вибрациялы беттермен жанасуын болдырмау (қоршаулар, сигнализациялар, блокировкалар, ескерту жазбалары орнату);
- жабдық жұмыс істеп тұрған кезде жұмысшылардың вибрациялы бетте тұруына тыйым салу;
- машиналар мен жабдықтарды уақытылы жоспарлы және алдын ала жөндеу (қозғалатын бөліктерді теңгеру), агрегаттарды еденге немесе іргетасқа бекітуін тексеру және вибрациялық сипаттамаларды бақылау;
- жолдар мен машиналар қозғалатын беттердің, тіреу конструкцияларының уақытында жөнделуі;
- стационарлық жабдықтарды жеке іргетастарға және жеке тіреу конструкцияларына орнату.
Санитарлық-профилактикалық шараларға мыналар жатады:
- вибрация қауіпті жұмыстарға қарсы көрсетілімдерді анықтау және жұмысшы ағзасындағы бастапқы өзгерістерді ерте табу мақсатында жұмысқа қабылдау кезінде және мерзімдік медициналық тексерулер жүргізу;
вибрацияны бәсеңдететін жеке қорғаныс құралдарын қолдану (арнайы аяқкиім, орындықтар, кілемшелер)