Ботулизм
Ботулизм - жоғары өлім-жітімге (50%-ға дейін) тән жүйке жүйесінің зақымдануы басым ауыр тамақ токсикоинфекциясы.
Аурудың сирек кездесетініне қарамастан, Қазақстанда жыл сайын ботулизм жағдайлары тіркеледі.
Осылайша, 2024 жылы республика бойынша ботулизммен сырқаттанудың 23 жағдайы тіркелді, зардап шеккендердің саны 36 адамды құрады, оның ішінде 5 адам қайтыс болды (14%). Барлық жағдайларда аурудың себебі үйде консервіленген өнімді пайдалану болды: маринадталған қияр, саңырауқұлақтар, консервіленген бұрыш, сәбіз салаты, бұршақ, тұздалған сазан (балық), ысталған балық, цуккини уылдырығы, салат көкөніс бұқтырмасы, консервіленген баклажан. Астана қаласы бойынша өткен жылы ботулизм оқиғалары тіркелген жоқ.
Ботулизм - спора түзетін анаэробты микроб Clostridium Botulinum шығаратын экзотоксині бар тағамды жегенде пайда болады.
Clostridium botulinum споралары жоғары температураға төзімді және қоршаған ортада кеңінен таралған. Оттегі болмаған жағдайда бұл споралар өніп, дамиды және токсиндерді шығара бастайды. Топырақпен немесе жануарлардың, құстардың және балықтың ішек-қарындарымен ластанған кез келген тағамдық өнімде ботулизм споралары болуы мүмкін.
Ауру анаэробты жағдайда (оттегінің жетіспеушілігі) сақталған консервілерді, әсіресе үйде жасалған өнімдерді, сондай-ақ шұжықтарды, ысталған және тұздалған балықты, бұқтырылған етті тұтыну кезінде ғана пайда болуы мүмкін.
Тамақ өнімдерінде ботулотоксиннің болуы олардың органолептикалық қасиеттерін өзгертпейді және банкілердің ісінуін тудырмауы мүмкін (бомбаж). Бұл ретте, ботулотоксин бір банкада ұяшықтармен жиналады - бұзылғаны банкілердің барлық жеріне тарайды. Сондықтан бір банкадан консервіленген азық-түлікті жеген адамдардың бәрі де ауырып қалмайды.
Аурудың дамуы өте тез жүреді, алғашқы 2-24 сағатта қатты әлсіздік, бас айналу, бұлыңғыр көру, ауыздың құрғауы, жұтудың және сөйлеудің қиындауы пайда болады. Құсу, іш өту, іш қату және ісіну болуы мүмкін. Аурудың өршуіне қарай мойын мен қолда әлсіздік пайда болуы мүмкін, содан кейін тыныс алу бұлшық еттері мен дененің төменгі бөлігінің бұлшық еттері зақымданады. Ботулизмнің ерекшелігі көру қабілетінің бұзылуы болып табылады - науқастың көзіне бәрі екі еселеніп көрінеді, қылилық пайда болады. Науқас емделмесе тыныс алу бұлшық еттерінің сал ауруынан қайтыс болады.
Емдеудің жалғыз әдісі - токсиннің әсерін бейтараптандыратын науқасқа ботулиндік сарысуды енгізу. Сондықтан тағамнан улануға күдіктенсеңіз, дереу дәрігерге көрініңіз.
Ботулизмнің алдын алу - тамақ өнімдерін консервілеудің санитарлық және технологиялық ережелерін қатаң сақтау,
Ботулизмнің алдын алу мақсатында мыналарды сақтау ұсынылады:
• консервілеу үшін бүлінбеген, таза, тұтас жемістерді таза ағынды суда мұқият жуып пайдаланы керек;
• ұздауды, маринадтауды бөшкелерде, ашық банкаларда, тығыз жабусыз ыдыстарда жүргізген дұрыс; тұздыққа өсімдік майын қосуға болмайды, өйткені ол оттегісіз орта жасайды және ботулотоксиннің жиналуына ықпал етеді;
• дайындау рецептурасы мен технологиясын сақтау: қышқыл мен тұздың жеткілікті концентрациясын жасау, термиялық өңдеу, сондай-ақ банкілер мен қақпақтарды мұқият стерильдеу;
• үйдегі консервілерді төмен температурада сақтау;
• балықты тұздау, қақтау, ыстау, маринадтау аулағаннан кейін бірден жүргізіледі, балықты дереу аршу және салқын жерде сақтау;
• тамаққа қолданар алдында консервіленген өнімдерді 15 минут бойы қайнатады;
• қышқылдығы төмен көкөністерді (бұршақ, бұршақ, баклажан, жасыл бұршақ, спаржа, түсті қырыққабат), етті, балықты, саңырауқұлақтарды үйде консервілеуге жол бермеу;
• банкаларда саңылау, жолақтар және тот басу, сонымен қатар көгеру, ашу белгілері болса жеуге болмайды;
• өндіруші, құрамы және жарамдылық мерзімі туралы деректер көрсетілуі тиіс өнімнің таңбалауымен тек өнеркәсіптік дайындалған консервіленген өнімді сатып алу.
Астана қаласының санитариялық-эпидемиологиялық бақылау департаменті тұрғындарға өнімді консервілеу мәселесіне жауапкершілікпен қарауды, мұздату және кептіру сияқты қауіпсіз әдістерді таңдауды ұсынады және стихиялық сауда орындарында, кездейсоқ адамдардан үй консервілерін сатып алмауға шақырады.