Кеміргіштер туралы не білеміз және олардан қалай қорғануға болады?

Астана қаласының санитариялық-эпидемиологиялық бақылау департаменті "Астана қаласының ҰЭО" ШЖҚ РМК филиалымен бірлесіп сыртқы ортада аса қауіпті инфекциялар қоздырғыштарының айналымына бақылау жүргізеді. Сонымен, 2023 жылы ұсақ сүтқоректілер мен кеміргіштердің зообиологиялық мониторингінің мәліметтері бойынша, кеміргіштерді аулау кезінде басым түрлері - үй тышқаны болып табылады. Ауланған 231 кеміргіштердің ішінде үй тышқаны - 88,7%, сұр егеуқұйрық -11,2 %-ды құрайды.

Тышқан (Mus musca) кішкентай дөңгелек құлақтарымен, артқы жағының қоңыр-сұр түсімен және қысқа құйрығымен ажыратуға болады. Ол Қазақстанның барлық аумағында кездеседі. Ол астықпен және кез келген тағаммен қоректенеді. Егеуқұйрықты (Rattus norvegicus) кішкентай жүрекшелерімен, артқы жағының сұр-қоңыр түсімен және ұзын құйрығымен ажыратуға болады, денесінің ұзындығы 17-25 см (құйрығы жоқ), құйрығы әрқашан денеден қысқа, ұзындығы 19,5 см-ге дейін. Сұр егеуқұйрық жануарлар ақуыздары арқылы қоректенеді..

Егеуқұйрықтар өте ақылды, егер олардың біреуі тұзаққа түссе, басқа егеуқұйрықтар тұзақтан алыс жүреді. Демек, егеуқұйрықтарды осылайша жою тиімсіз. Егеуқұйрықтарда қатаң иерархия бар, егеуқұйрықтарды көшбасшылар басқарады. Егер олардың біреуі қиындыққа тап болса, онда олар оны босатуға тырысады, ал егер біреу тамақ тапса, онда бәрі бұл туралы біледі. Егеуқұйрықтар адамдар үшін де, жануарлар үшін де өте қауіпті инфекциялардың (оба, туляремия, құтыру, егеуқұйрық сүзегі, иерсиниоз және т.б.) тасымалдаушылары болып табылады. Егеуқұйрықтар-адамдар үшін ең қауіпті кеміргіштер.

Олардан қалай қорғануға болады?

Дератизация-эпидемиологиялық және экономикалық тұрғыдан адамға зиянды кеміргіштерді жоюға бағытталған іс-шаралар кешені, оған профилактикалық және истребительдік шаралар кіреді.

Елді мекендерде профилактика санитариялық-техникалық және гигиеналық шаралардан тұрады; Алдын алу шаралары химиялық, механикалық және биологиялық әдістерден тұрады.

Санитариялық-техникалық және гигиеналық шаралар ғимараттарға іргелес аумақта да үй-жайлардың тазалығын қамтамасыз етеді. Ол үшін үй-жайлар мен аумақтарды үнемі тазалап, қоқыс пен тамақ қалдықтары контейнерлерде жинау ұсынылады. Азық-түлік кеміргіштердің қолы жетпейтін ыдыста сақтауды ұсынамыз.

Тұрғын үйлердегі кеміргіштердің қозғалыс жолдарында әртүрлі кедергілер жасалады. Жертөле үй-жайларының есіктері тығыз жабылуы тиіс, едендердегі, қабырғалардағы, электр сымдарының, су құбырлары мен газ құбырларының кіретін жерлеріндегі жарықтар цементпен немесе темірмен тығыздалған, желдеткіш саңылаулар металл тормен және 0,5 см ұяшықтармен қорғалған.

Кеміргіштерді жоюдың химиялық әдісімен улы жемдер қолданылады, механикалық әдіспен – қабырғалардың бойына және шұңқырлардың жанына әртүрлі балық аулау құралдары (тұзақтар мен тұзақтар) орнатылады, жоюдың биологиялық әдісі сальмонеллалар тобындағы бактериологиялық дақылдарды және кеміргіштердің табиғи жауларын-мысықтарды, иттерді, құстарды қолдануды қамтиды.

Қалалық жағдайларда жүйелі дератизация барынша тиімді болып табылады, жыл бойы барлық қалалық ұйымдар мен кәсіпорындарды жоспарлы өңдеу жүргізіледі (объектінің маңыздылығына байланысты жылына 3-тен 24 ретке дейін).

Сондай-ақ, кеміргіштердің тіршілік әрекетінің ерекшеліктерін ескере отырып (кеміргіштердің көктемгі көбею кезеңі және тұрғын үйлерге көші-қонның күзгі шыңы) Астанада жеке сектор мен ашық аумақ бойынша жаппай дератизацияның көктемгі және күзгі туры өткізіледі.

2024 жылы көктемгі үздіксіз дератизация туры 08 сәуірден бастап – 3264 га аумақты (өзен жайылмалары, иесіз су айдындары және т.б.), қаланың жеке секторы бойынша – 28789 жеке үй құрылыстарын қамтумен жоспарлануда. Бір мезгілде қаланың ұйымдаспау шарттары негізінде көп қабатты үйлердің жертөлелерінде және өзге де объектілерде дератизациялық жұмыстар жүргізілетін болады.

Алайда, үздіксіз дератизация кезінде дезинфекциялаушылар үй иесімен байланысқа түсе алмау (биік қоршаулар, қоңыраудың болмауы, интеркомдар), байланбаған иттер, дератизациядан бас тарту сияқты бірқатар мәселелерге тап болады.

Осыған байланысты, Астана қаласының санитариялық эпидемиологиялық қадағалау департаменті жеке меншік үй иелерінің тұрғындарына осы жұмыстарды жүргізуде дезинфекторларға жәрдем көрсетуді өтінеді, өйткені, кеміргіштерге қарсы күрес ең алдымен көптеген жұқпалы аурулардың тасымалдаушысы болып есптелетін егеуқұйрықтар мен тышқандардың басып кіруінен қорғау болып табылады.