Өндірістік қызметтің нәтижесінде ауа ортасына әртүрлі зиянды химиялық заттар түседі, олар адам ағзасымен байланыста болған кезде кәсіби ауруларды немесе денсаулық жағдайындағы ауытқуларды тудыруы мүмкін.
Кәсіби уланудың басым көпшілігі зиянды заттардың ағзаға ингаляциялық енуімен байланысты, бұл уланудың маңызды өмірлік орталықтарға өте тез және кедергісіз енуіне әкеледі. Өндірістік жағдайларда асқазан-ішек жолдары арқылы, зақымдалмаған тері арқылы улы заттардың түсуі сирек кездеседі.
Даму сипаты мен курс ұзақтығына сәйкес кәсіптік уланудың екі негізгі түрі пайда болуы мүмкін - жедел және созылмалы интоксикация.
Жедел интоксикация, әдетте, химиялық заттардың салыстырмалы түрде жоғары концентрациясына қысқа мерзімді әсер еткеннен кейін кенеттен пайда болады және азды-көпті күшті және ерекше клиникалық белгілермен көрінеді.
Өндірістік жағдайда жедел улану көбінесе қауіпсіздік ережелерін бұзумен, жеке қорғаныс құралдарын қолданбаумен немесе қолданбаумен, машиналардың дұрыс жұмыс істемеуімен, авариялармен, технологиялық регламенттен ауытқумен, технологиялық процестердің, жұмыс орындарының, санитарлық-техникалық қондырғылардың жетілмегендігімен байланысты.
Созылмалы интоксикация ағзаға аз мөлшерде удың түсуінен туындайды және ұзақ уақыт әсер еткен жағдайда ғана патологиялық құбылыстардың дамуымен байланысты, кейде бірнеше жылмен анықталады.
Уланудың алдын алудың негізгі міндеті-жұмысшылардың ағзасына химиялық заттардың түсу қаупін жоятын немесе едәуір төмендететін іс-шаралар жүргізу.
Химиялық уланудың алдын алу жөніндегі іс-шараларға техникалық, санитарлық-техникалық, санитарлық-гигиеналық және емдеу-профилактикалық іс-шаралар жатады.
Зиянды заттарды олардың пайда болу және бөлу орнынан тікелей оқшаулау және жою үшін оны жабдықтау мүмкін болмаған жағдайда, сорғыш шкафтар, борттық сорғыштар, қолшатырлар және т. б. түріндегі баспаналары бар жергілікті сору желдеткіші ең ұтымды болып табылады.
Желдетудің тиімді жұмыс істеуі үшін ауаны ашық саңылауларға сору жылдамдығын қамтамасыз ету және желдету баспаналарының ішінде газдар мен буларды үй-жайдан шығаруға барынша ықпал ететін осындай сиретулерді жасау қажет. Технологиялық жабдықтан қауіптіліктің 1-ші және 2-ші сыныптарындағы зиянды заттарды алып тастауға арналған жергілікті сорғыштарды жергілікті сору желдеткіші жұмыс істемей тұрғанда жұмыс істей алмайтындай етіп осы жабдықпен бұғаттау керек.
Технологиялық, конструктивтік және басқа да себептер бойынша жергілікті сору желдеткішін пайдалану мүмкін болмайтын кейбір жағдайларда уытты заттарды шекті рұқсат етілген концентрацияға дейін сұйылтуға арналған жалпы алмасу желдеткіші қолданылады.
Технологиялық жобалау нормаларына және ведомстволық нормативтік құжаттардың талаптарына сәйкес белгілі бір жағдайларда авариялық желдету көзделеді. Сондай-ақ зиянды заттардың рұқсат етілген концентрациясына бейімделген газ талдағыштары бар авариялық желдетуді бұғаттау көзделуге тиіс.
Шекті рұқсат етілген концентрациясы 1 мг / м-ден төмен белгіленген уытты заттарды бөліп шығару кезінде жалпы алмасу желдетуін қолдануға жол берілмейді.
Ауа ортасының химиялық заттармен ластануы туралы сигнал беретін автоматты және бақылау - өлшеу аппаратурасын пайдалана отырып, ауаны баптау жүйелерін тиімді енгізу, улы заттарды зиянсыз немесе уыттылығы аз заттармен ауыстыру.
Тітіркендіргіш әсер ететін заттармен байланыста жұмыс істеу үшін кәсіптік жарамдылығын анықтау мақсатында жұмысқа қабылдау кезінде алдын ала медициналық тексерулер жүргізу. Күнделікті ингаляция (сілтілі май) жақсырақ екі есе-жұмысқа дейін және одан кейін, ұзақтығы 10-12 минут. Ингаляторлар тұрмыстық бөлмелерде, Денсаулық сақтау пункттерінде орнатылады.
Тітіркендіргіш әсер ететін газдардан қорғау үшін тыныс алу органдарының, көздің және беттің ЖҚҚ қолданылуы тиіс.
Жеке қорғаныс құралдарын (арнайы киім, респираторлар, газқағарлар және т.б.) қолдану, жеке гигиена ережелерін сақтау маңызды.
Тыныс алу органдарын жеке қорғау құралдары (ЖҚҚҚ) ағзаны қауіпті және зиянды факторлардың ингаляциялық әсерінен қорғауды қамтамасыз етеді.
Дұрыс таңдалған кезде, TISOD қолдану кезінде оның тиімділігі белгілі бір жұмысшының бетіне бет бөлігінің қаншалықты дұрыс таңдалғанына (пішіні мен өлшемі сәйкес келмеген жағдайда, маска мен бет арасында ластанған ауа тыныс алу мүшелеріне енетін саңылаулар пайда болады) және TISOD қаншалықты дұрыс қолданылғанына байланысты.
TISOD сапасына қойылатын талаптарды орындаудың үйлесімі, оларды дұрыс таңдау және дұрыс қолдануды ұйымдастыру денсаулықты жеткілікті сенімді қорғауды қамтамасыз етеді және кәсіби аурулардың пайда болуын және жұмысшылардың өлімін болдырмайды.
Барлық қызметкерлерді пайдалану мерзімдерін сақтай отырып, салалық нормаларға сәйкес жеке қорғаныс құралдарымен қамтамасыз ету қажет.
Кәсіби интоксикацияның алдын алуда профилактикалық витаминдеу де маңызды рөл атқарады.
Кәсіптік уланулардың саны санитарлық-гигиеналық еңбек жағдайларын бағалаудың және жұмысшыларға медициналық-санитарлық қызмет көрсетудің маңызды көрсеткіштерінің бірі болып табылады.
Барлық алдын алу шараларын сақтау жұмысшылардың денсаулығы мен жоғары өнімділігін сақтауға және жұмыс орындарында химиялық уланудың алдын алуға мүмкіндік береді.