Ауыз судағы нитраттардың зияны

Нитраттардың зияны туралы естімеген адам жоқ шығар.
Біз құрамына нитраттар қосылған ерте және маусымнан тыс көкөністер мен жемістер негізгі қауіп төндіреді деп ойлауға үйренгенбіз. Бірақ ауыз судағы нитраттар да өте кең таралған құбылыс.
Бұл, әдетте, кәсіпорын ағындарының немесе егістіктерден тыңайтқыштардың су көздеріне түсуінің нәтижесі болып табылады.
Адамдардың көбісі ұңғымадан немесе құдықтан шыққан су суқұбырдың шүмегінен ағып жатқан суға қарағанда таза деп санайды. Адамдар олағандай осындай жағдай әрдайым бола бермейді. Суды нитраттарға талдау кезінде ұңғымалар мен таяз тереңдіктегі ұңғымалардан сынамалар көбінесе сәйкес келмейді.
Сондай-ақ сынамалар тәуекел аймақтарынан да және жер үсті су қоймаларынан да (өзендер, көлдер) сәйкес келмейді. Мұның себебі, ең алдымен, құрамында азот бар тыңайтқыштардың көп мөлшерін пайдалану және ақылға қонымсыз шаруашылық қызмет (мысалы, құдық егістіктерден ағатын жерге жақын орналасқан кезде) болып табылады. Нитраттар топыраққа, сол жерден жер асты суларына, ал олардан ұңғымалар мен құдықтарға түседі.
Егер ауыз судағы нитраттың мөлшері асып кетсе, оны тұтыну денсаулыққа ауыр зардаптар әкелуі мүмкін.
Ағзаға бір рет тұтынғаннан көп мөлшерде нитраттың дозасы түскен кезде (әсіресе жас балаларда) ауыр улануды тудыруы мүмкін, тіпті өлім-жітімге дейін әкелуі мүмкін. Бірақ судағы нитраттармен уланудың салдарын бірден байқамасаңыз да, олар ағзада жиналып, ауыр аурулардың дамуына әкелуі мүмкін.
1.​Онкологиялық аурулар (атап айтқанда, асқазан-ішек жолдары).
2.​Ұйқы безі мен қалқанша безінің бұзылуы
3.​Жүрек жеткіліксіздігі
4.​Бүйрек аурулары
5.​Жүрек-тамыр жүйесінің аурулары.
Ағзада жиналған нитраттар метгемоглобинемия әсер етеді. Бұл ауруда қандағы гемоглобин метгемоглобинмен алмастырылады, ол оттегін тасымалдау қызметін атқармайды. Бұл оттегі ашығуы сияқты ауыр зардаптарға әкеледі, денсаулық жағдайы күрт нашарлайды.
Нитраттардың ағзаға ену қаупін ескере отырып, денсаулыққа қауіп төндірмеу үшін суда қанша нитрат болуы мүмкін деген сұрақ өзекті болады. Бұл параметр ҚР ДСМ 2022 жылғы 24 қарашадағы №ҚР ДСМ-138 бұйрығына сәйкес Шаруашылық-ауыз су және мәдени-тұрмыстық су пайдалану қауіпсіздігі көрсеткіштерінің гигиеналық нормативтерімен реттеледі, ондағы нитраттардың мөлшері 45 мг/л аспауға тиіс.
Ұңғыманың немесе құдықтың суындағы нитраттарды зертханаға талдауға беру арқылы анықтауға болады.
Судағы нитраттар анықталғаннан кейін және нәтижелер нормадан асып кеткенін көрсеткеннен кейін мәселені мүмкіндігінше тез шешу керек. Суды нитраттардан тазартуды кері осмос сүзгісімен тиімді жүргізуге болады.
Бірақ мәселе көбінесе нитраттар ұңғымалар мен құдықтардан алынған суда кездеседі. Мұнда сүзу жүйесін орнату қиын болғаныменен, орнатуға болады. Бұл үшін сорғыны қолдана отырып, ұңғымалар мен құдықтардан алынған суды сүзу. Егер тазалауды реттеуге мүмкіндік болмаса, онда осы көзден суды пайдалануды тоқтату қауіпсіз болып келеді.
Егер Сіз ұңғыма мен құдықты сумен жабдықтау көзі ретінде қолдансаңыз, ауыз судағы нитраттардың мөлшерін азайтуға немесе жоюға көмектесетін қарапайым алдын-алу ережелерін ұмытпаған жөн.
1.​Құдықты дәретхана мен қосалқы ғимараттардан мүмкіндігінше алыс орналастырыңыз.
2.​Сумен жабдықтау көзіне жақын жүйектерді орнастырмаңыз.
3.​Участкіде тыңайтқыштарды дұрыс қолданыңыз, олардың артық асып кетуіне жол бермеңіз.
4.​Ұңғыманың үстіне қақпақты немесе шатырды ұйымдастырыңыз-бұл механикалық ластануды болдырмауға көмектеседі.
Осы қарапайым ережелерді сақтай отырып, сіз суды ластанудан қорғайсыз және денсаулығыңызды сақтайсыз.