Радиация дегеніміз не?

Қоршаған ортада адам оған әсер ететін түрлі құбылыстарға тап болады. Оларға ыстық, суық, қатты жаңбыр, жауын-шашын, қарлыған, қатты жел, дыбыстар, магниттік және қарапайым дауылдар, жарылыстар және басқа да заттарды жатқызуға болады. Сезімдердің болуына байланысты адам осы құбылыстарға жауап бере алады, біз қорғау шараларын қолданамыз, мысалы, күннен төбенің астына тығыламыз, киім, тұрғын үй, дәрі-дәрмектер, экрандар, баспаналар және т.б. Алайда, табиғатта адам бірден жауап бере алмайтын құбылыс бар - бұл радиоактивтілік.

     Радиация жердің құрылғанынан бері пайда болды, ол көрінбейтін, иіссіз, дәмсіз бен сезімсіз. Бірақ радиоактивтіліктің ең жағымсыз қасиеті, оның тірі организмнің тініне әсері болып табылады. Адамға радиацияның әсері сәулелену деп аталады - радиация қуатын  ағзаның жасушаларына беру.

      Пайда болуы бойынша радиоактивтілік табиғи (табиғи) және техногендік (жасанды) болып бөлінеді.

          Табиғи радиоактивтілік миллиардтаған жылдар бойы бар, ол барлық жерде кездеседі. Жер бетінде, радиациялық сәулелену мүлдем жоқ, орын жоқ. Күн, су, жер, тастар - барлық қоршаған табиғатта белгілі бір радиоактивтілік бар. Радиоактивті материалдар жердің бөлігі болып табылады. Ең «табиғи» тағам радиоактивті, өйткені өсімдіктер жер бетінде өседі, ал жануарлар оларды жейді және тіпті адам да аздап радиоактивті, өйткені кез-келген жанды тіндерде аз мөлшерде радиоактивті зат бар.

          Техногендік радиоактивтілік адам қызметінің арқасында туындайды. Табиғи радионуклидтердің қайта бөлу және шоғырлануы пайда болған саналы экономикалық қызмет, табиғи радиация аясының айтарлықтай өзгеруіне әкеледі. Бұған тас көмірді, мұнай, газ, басқа да жанғыш қазбаларды өндіру және жағу кіреді, кендерді өндіру және өңдеу кіреді.

          Адам ағзасы оның қайнар көзіне емес, радиацияға әсер етеді. Радиоактивті заттар болып табылатын радиация көздері, денеге тамақ пен сумен (ішек арқылы), өкпе арқылы (тыныс алумен) және аз дәрежеде, тері арқылы, сонымен қатар медициналық радиоизотопты диагностикалаумен  түседі.

Радиациялық сәулеленудің негізгі бөлімі, бұл 87% радиациялық, ғарыштық және жердегі шығу көздерінен пайда болады. Табиғи сәулелену көздері радиоактивті аяны жасайды. Ая сәулеленуінің қарқындылығы жер, құрылыс материалдарының, жыл уақытының, биіктіктегі және ауа-райының жағдайы сияқты факторларға байланысты.

        Біздің облыс экологиялық және гигиеналық ахуал бойынша айтарлықтай өнеркәсіптік өндіріс көлемі аз облыстарға жатады, аумақтың 86% ауыл шаруашылығымен айналысады, негізгі саласы – егін шаруашылығы. Аймақта техногендік ластанудың болмауының объективті дәлелі, оның ішінде әр түрлі сынақтардан (жарылыстардан) жергілікті тамақ өнімдерінде стронций-90 шамасының болмауы болып табылады, бұл жағдайда, бұл көрсеткіш болып табылады. Сонымен, 2020 жылы облыс аумағына енгізілген және өндірілген 357 тамақ өнімдерінің сынамалары зерттелді, мөлшерленген шамадан асып кету тіркелген жоқ.

Адамның сәулелену деңгейі көптеген факторлардың жиынтығы болып табылады. Олардың бірі табиғи гамма-фон, ол әр түрлі жерлерде  ерекшеленеді. Егер біздің облыста радиациялық фон 0,07-0,17 мкЗв / сағ шегінде болса, ол 0,33 мкЗв / сағ радиациялық қауіпсіздік стандарттарына сәйкес келсе, онда Бразилияда бұл көрсеткіш 200 мкЗв / сағ-тан асатын жерлер бар. Табиғи радиациядан басқа, біз ғимараттардан, қабырғалардан да сәулеленуді, сонымен қатар табиғи газдан – радоннан да аламыз, олар түссіз және иіссіз, көрінбейтін, сезінбейтін, ғимараттардың төменгі қабаттарында жиналады, өйткені ол ауадан ауыр және суда болуы мүмкін.

Біздің облыста халықтың радиациялық қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында, санитариялық қызмет зертхана мамандарының қатысуымен бірнеше жылдан бері қоршаған ортаның радионуклидтермен техногендік және табиғи ластану деңгейіне қазіргі заманғы радиологиялық қондырғыларды (құрылғыларды) қолдана отырып, бақылау жүргізіп келеді.  Гамма-фонды, радон шоғырлануын тұрғын аудандарда, елді мекендердің және Петропавл қ. тұрғын және қоғамдық ғимараттарында өлшеу жүргізіледі, құрылыс материалдарының (қиыршық тас, құм және т.б.) қауіптілік класы анықталады. Мысалы, бір кластың құрылыс материалдары тұрғын үйлер, мектептер, балалар мекемелерін салу үшін, ал екіншісі жолдар мен өндірістік кәсіпорындар үшін қолданыла алады.

Судың радиациялық бақылауы жүргізіледі, оның нәтижелері жер үсті суларының, яғни Есіл өзенінен су құбыры суында радионуклидті ластануының жоқтығын растайды, ал негізінен иесіз, жерасты суларында, радинуклидтік құрам деңгейінен асып кету фактілері кездеседі, содан кейін радиация тұрғысынан қауіпсіз емес суды пайдалануға тыйым салатын қатаң шаралар қолданылады.

Аймақтағы тұрақты радиациялық жағдайға қарамастан, денсаулық сақтау қызметі қажет емес сәулелену дозаларынан қорғану үшін, қарапайым және тиімді ережелерді ұстануға кеңес береді. Мысалы, жерасты сумен жабдықтау көздері пайдалануға берілгенге дейін суды, оның ішінде радонды радиологиялық зерттеу жүргізу ұсынылады. Егер сіз суды жер асты терең көздерден, ұңғымалардан, радиологиялық зерттеуден өтпеген құдықтардан пайдалансаңыз, суды ыдыстан ішкен кезде, жақсы желдетілетін бөлмеде ашық ұстау керек, онда судан радон кетеді, қайнатқан кезде, радонның көп бөлігі буланып кетеді. Берілген сумен жабдықтау көзінің суына бейімделген, тазарту жүйесінің сүзгілерін қолданған жөн.

Тұрғын үйлердегі радон шоғырлануы бірінші қабаттарда жиірек кездесетін стандартталған деңгейден аспайтындығына көз жеткізу үшін мыналарды қамтамасыз ету қажет:

- бірінші қабаттағы үй-жайдың еденін, құбырлар айналасындағы тесіктерді, еден мен қабырға негізі арасындағы түйіспелерді тығыздау;

- тұрғын және қоғамдық ғимараттардың бірінші қабаты еденінің астындағы кеңістікте желдетуді ұйымдастыру;

- радонға төзімді қабырға жабындарын пайдалану және үй-жайларда желдетуді жақсарту.

Үй, дүкен, стадион және басқаларын салудан бұрын, басқа міндетті процедуралармен қатар - аумақты рентгенологиялық өлшеу, қолданылатын құрылыс материалдарының қауіпсіздігін бақылау қажет.

Күн сәулесінің астында, әсіресе жазда, күннің ыстығында аз болу керек. Көкөністер мен жемістерді көбірек жеген жөн, радиациядан қорғану үшін ірі талшықтарға, калий мен кальцийге бай тағамдарды, сондай-ақ орман мен бақша жидектерін пайдалану көмектеседі.