Улы химикаттарды пайдалану кезіндегі қауіпсіздік шаралары

Қазіргі әлемде зиянды өсімдіктермен күресу, өнімділікті арттыру, ауылшаруашылығында және күнделікті өмірде жәндіктермен, кеміргіштермен күресу үшін улы химикаттар (пестицидтер) деп аталатын көптеген органикалық және бейорганикалық химиялық заттар қолданылады.

Улы химикаттар (пестицидтер) – бұл адам денсаулығына белгілі бір дәрежеде қауіпті химиялық заттар, олар ағзаға ену жолына қарамастан (ауыз, тері немесе тыныс алу органдары арқылы) уытты әсерін көрсетеді, сондықтан олармен жұмыс істеу кезінде сақтық шараларын қатаң сақтау керек.

Сақтық шараларын сақтамау - адам денсаулығы үшін қауіпті және улы химикаттармен улануға, жүрек, тыныс алу органдарының, жүйке жүйесінің ауруларына әкелуі мүмкін. Пестицидтермен улану-бұл тұрмыстық және өндірістік болып бөлінеді. Ағзаның улануы улы химикаттарды дұрыс қолданбаған, сақтау және оларды өндірісте және тұрмыста пайдалану ережелерін бұзған кезде туындайды.

Улы химикаттар әсер етуші затқа байланысты уыттылыққа, канцерогенділікке, тератогенділікке, эмбриоуыттылыққа ие болады, адамның шырышты қабығына тітіркендіргіш әсер етеді.

Улы химикаттар (пестицидтер) арасында:

гербицидтер-зиянды өсімдіктерді жоюға арналған заттар;
инсектицидтер - зиянды жәндіктерді жою үшін;
фунгицидтер- зең инфекцияларымен күресуге арналған құралдар;
зооцидтер –кеміргіштерді жою үшін;
акарицидтер –кене жою үшін;
репелленттер-жәндіктерді қорқытатын заттар.
афицидтер- шіркейге қарсы қолданылатын заттар

Қазір көктемгі-жазғы маусымның басталуымен осы немесе басқа құралдар жиі қолданылады және оларды сақтау мен қолдануда өте сақ болу керек.

Улы химикаттарды нұсқауларға сәйкес қатаң түрде, белгілі бір ережелерді сақтай отырып, балалар мен үй жануарларының қолы жетпейтін жерлерде сақтау керек.

Ашық жерде қолдануға арналған химиялық заттарды үй-жайларда қолдануға болмайды. Бас сүйегі бейнеленген және «Т+» белгісі бар құралдар өте улы. «Т» белгісі бар құралдар - улы. Крест бейнесі және «Xn» белгісі бар препараттар аз мөлшерде улы. «Xi» деп белгіленген құралдар тітіркендіргіш әсерге ие.

Егер препарат сізге күмән тудырса, оны қолданбаған дұрыс

Химикаттарды сақтауға арналған қойма үй-жайы құрғақ, тұрғын үй құрылыстарынан оқшауланған болуы, жарамды шатыры және жақсы тиегі болуы тиіс. Химикаттарды сақтау уларды сақтаудың тәртібі мен техникасын білетін жауапты тұлғаға тапсырылады.

Уларды жарамды, герметикалық жабылатын заттаңбалары бар ыдыста сақтау керек. Улы химикаттар сақталатын барлық мүкәммал мен ыдыстарда «у» деген жазу болуы тиіс. Улы химикаттар мен мүкәммалды қараусыз қалдыруға немесе басқа мақсаттарда пайдалануға тыйым салынады.

Улардан қалған ыдысты әртүрлі шаруашылық мақсаттары үшін пайдалануға тыйым салынады.

Улы химикаттарды тасымалдау кезінде улы химикаттармен бірге адамдарды, сондай-ақ тамақ және жемшөп өнімдерін тасымалдауға қатаң тыйым салынады. Улы химикаттарды тасымалдағаннан кейін машиналар мұқият тазартылып, залалсыздандырылуы тиіс.

Улы химикаттармен улануды болдырмау үшін санитариялық-гигиеналық нормаларды, қауіпсіздік ережелерін сақтау керек. Пестицидтерді қолданумен жұмыс кезінде (мысалы, өсімдіктерді өңдеу кезінде) қорғаныс киімдері мен аяқ киімдерін, газ маскасын (респираторды) пайдалану керек, өйткені улардың адам ағзасына енуінің ауа-тамшы жолы ең көп таралған. Күндізгі тапсырманы орындау кезінде пайдаланылмаған улардың қалдықтарын қоймаға тапсыру қажет. Далаға төгілген ұнтақ немесе төгілген сұйық улы химикаттарды топырақпен жабу керек. Улармен жұмыс істеу кезінде темекі шегуге, тамақ ішуге тыйым салынады.

Жұмыс аяқталғаннан кейін жұмысшылар қолдарын сабынмен мұқият жуып, шаңды улармен жұмыс істегеннен кейін құлақтарын, мойындарын жуып, аузын шаю керек. Жұмыс орнында алғашқы көмек көрсету үшін улы химикаттармен уланған жағдайда қажетті көмек көрсету құралдарының жиынтығы бар дәрі қобдишасы болуы тиіс. Бірінші кезеңде адамда белгілер пайда болуы мүмкін: жүрек айну, құсу, бастың ауыруы, әлсіздік, енжарлық, бас айналу, қолдар мен аяқтардың суық болуы. Улар ағзаға енгеннен кейін адамның жағдайының тез нашарлауы байқалады, көру функциясының бұзылуы пайда болады. Егер сіз жәбірленушіге көмектеспесеңіз, онда бірнеше сағаттан кейін ішкі ағзалардың жұмысы бұзылады: бауыр, бүйрек зардап шегеді, өкпе ісінуі, жүрек жүйесінің жұмысындағы ақаулар пайда болуы мүмкін.

Сондықтан, улы химикаттармен улану белгілері анықталған жағдайда зардап шегушіге қысқа мерзімде көмек көрсету талап етіледі. Бұл теріс салдардың алдын алуға көмектеседі. Шұғыл көмек қажет, оның ішінде қарапайым әрекеттер: дәрігерлер тобын шақыру. Сана зардап шеккен кезде, оны сезімге әкелуге тырысады. Егер пестицид ас қорыту жүйесіне енсе, онда асқазанды шаю жүзеге асырылады. Процедурадан кейін зардап шеккен адамға сорбенттер – Полисорб, Энтеросгель, белсендірілген көмір қабылдауға рұқсат етіледі.

Улы химикаттармен жасалатын барлық жұмыстарға кемінде 18 жасқа толған, медициналық тексеруден өткен және осы жұмыстарға рұқсат берілген адамдар жіберіледі. Бала емізетін және жүкті әйелдерді, жасөспірімдерді және жарақаттары жазылмайтын адамдарды машиналарға қызмет көрсетуге жіберуге тыйым салынады.

Өндірістік интоксикацияның алдын алу мақсатында жұмыс істеушілердің организміне уытты заттардың түсу қаупін жоятын немесе едәуір дәрежеде азайтатын іс-шаралар жүргізілуі тиіс. Машиналарға қызмет көрсететін жұмысшыларға (механизаторлар және т. б.) улы химикаттармен жұмыс істеу кезіндегі ережелер мен сақтық шаралары туралы нұсқау берілуі тиіс

Өндірістік (кәсіптік улану) жағдайларының алдын алуда улы заттармен байланысы бар жұмыстарға түсетін адамдарды міндетті алдын ала медициналық қарап-тексеру және жұмысшылардың денсаулығы тарапынан бұзушылықтарды анықтау мақсатында осы адамдарды кейіннен мерзімдік медициналық қарап-тексеру, үлкен рөл атқарады.

Пестицидтермен жұмыс істеу ұсынылмайды:

ремиссия кезеңі болса да, психикалық ауытқулары бар адамдар; асқазан-ішек жолдарының ауруларымен (асқазан жарасы, созылмалы гастрит, ойық жаралы колит);

шырышты қабықтың атрофиялық өзгерістерімен (фарингит, ларингит, ринит, иісті функциясы бұзылған) бірге жүретін жоғарғы тыныс жолдарының ауыр аурулары бар адамдар;

есту жүйкесінің невриті бар адамдар.

Пестицидтермен улану аурудың асқынуына әкелуі мүмкін, сондықтан ықтимал уланудың алдын алу үшін пестицидтерді қолданумен байланысты кейбір ауылшаруашылық жұмыстарын жүргізбеу керек.

Сондай-ақ, дезинсекция, дератизация жүргізу үшін, оның ішінде тұрмыста Қазақстан Республикасы мен Еуразиялық экономикалық одақ аумағында қолдануға рұқсат етілген құралдар пайдаланылатынына назар аударамыз.

Уланудың алдын алу мақсатында Бас мемлекеттік санитариялық дәрігер орынбасарының 2020 жылғы 20.02. №6-ПГВр «Санитариялық-профилактикалық іс-шаралар жүргізу туралы» қаулысымен жеке кәсіпкерлер мен заңды тұлғаларға халыққа қауіптіліктің 1,2,3 сыныбындағы дезинсекция және дератизация құралдарын өткізуге тыйым салынды.

Пайдалануға жол берілмейді:

* өте қауіпті құралдарды жабық үй-жайларында (1-сынып);

* білім беру ұйымдарында, жетім балаларға, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған білім беру ұйымдарында, денсаулық сақтау ұйымдарында, қоғамдық тамақтандыру объектілерінде және тұрғын үй-жайларда қауіптілігі жоғары құралдар (2-сынып). Басқа объектілерде оларды басқа адамдар болмаған кезде оқытылған персонал ғана қолдана алады, кейіннен міндетті түрде желдетіп және жинап алады (2-сынып).

Орташа қауіпті құралдарды (3-сынып) кез келген үлгідегі үй-жайларда мамандандырылған бригадалардың оқытылған контингенті және тұрмыста халық, бірақ қолдану шарттарын (препарат шығыны, желдету режимі, жинау) міндетті түрде регламенттей отырып, пайдалануға рұқсат етіледі.

Аз қауіпті құралдарды (4-сынып) қолдану аясын шектемей пайдалануға рұқсат етіледі.

Уытты улану жағдайларын болдырмау үшін солтүстікқазақстандықтарды, жеке бизнес, ұжымдық, тұрғын үй коммуналдық шаруашылығы өкілдерін, пәтер, жеке үй иелерін көрсетілген ережелерді ұстануға, улы химикаттарды пайдаланған кезде абай болуға шақырамыз.

Уланудың алдын алудың ең маңызды құралы - өзін-өзі қорғау, барлық сақтық шараларын сақтау, қауіпсіздік техникасы, сондай-ақ белгілі бір пестицидті сататын және қолданатын адамдардың жауапкершілігі.