Іш сүзегі— бұл Salmonella typhi бактериясы тудыратын жұқпалы ауру. Ол дене қызуының көтерілуімен, ағзаның улану белгілерімен, ішек жұмысының бұзылуымен және теріде бөртпе пайда болуымен сипатталады.
Инфекция көзі:
• Ауру адам немесе бактерия тасымалдаушы (аурудан айыққанымен, бактерияны сыртқа шығара береді).
• Әсіресе созылмалы тасымалдаушылар өте қауіпті – олар өздері ауырмаса да, айналасындағыларға жұқтыра алады.
Жұғу жолдары:
• Ауыз арқылы – нәжіс арқылы жұғу (ластанған су, жуылмаған тағам, лас қол арқылы).
• Кейде шыбындар да бактерияны таратады.
• Көбіне гигиена сақталмаған жерлерде жұғады.
Клиникалық көрінісі (белгілері):
1. Біртіндеп басталады:
- әлсіздік, бас ауруы, тәбеттің төмендеуі
- температураның көтерілуі (39–40°C дейін)
2. 5–7 күннен кейін:
- ұзақ уақыт бойы жоғары температура
- іштің ауруы, іш қату немесе іш өту
- қарын мен кеудеде бөртпе (розеола)
- тілі жабылған, ауыз құрғайды
- бауыр мен көкбауырдың ұлғаюы
- жоғары температура кезінде пульс баяулайды (маңызды белгі)
3. Егер емделмесе — ішек қабырғасының жарылуы, ішкі қан кету, менингит сияқты асқынулар болады.
Алдын алу шаралары:
• Жеке тазалықты сақтау (тамақ ішер алдында және дәретханадан кейін қол жуу).
• Қайнатылған немесе бөтелкедегі суды ішу.
• Көкөністер мен жемістерді жақсылап жуу.
• Эпидемиялық аймақтарда вакцинация жасату.
• Азық-түлік орындарын және су жүйесін бақылауда ұстау.
• Асханада, қоғамдық орындарда жұмыс істейтін адамдарды тексеріп отыру.