Құтырма: белгілері және емделуі

ҚҰТЫРМА - адамдар мен жануарларға ортақ жедел вирустық жұқпалы ауру, вакцинациясыз әрқашан өліммен аяқталады. Жыл сайын әлемде бұл аурудан 300 мыңға жуық адам және миллионға жуық жануар өледі. Барлық сүтқоректілер, тіпті құстар құтырманы жұқтыруы мүмкін. Адамдар ауру жануарлардың тістеуінен немесе тырнауынан жұқтырады. Көбіне бастан терең тістейтін, құтырған қасқырлар әсіресе қауіпті.        

Жануарлардағы құтырманың көрінісі өзіне тән белгілерге ие. Қатты ауырған науқас ит қысымшылыққа ұшырап, қараңғы бұрышқа тығылады, иесінің шақыруына келмейді, қарлығып үреді, аяқтарын кеміреді, тастарды жұтады, көздері қисайып, артқы аяқтарын баса алмай қалады.Ит жабайы кекшілдікпен барлығына ұмтылып, жолына қарамай жүгіре бастайды. Тыныш формадағы құтыру кезінде ит иесіне еркелеп, содан кейін оны кездейсоқ тістеп алуы мүмкін. Үйден қашып кетуі де мүмкін. Иттердегі құтырманың негізгі белгісі-сілекейдің көп бөлінуі.

Мысықтардың құтыруы өте қауіпті. Құтырма жұқтырған мысық адамдардың басына секіреді, жолда кездескеннің барлығын тістеп, кеміреді және тырнайды. Тыныш түрдегісінде мысық диванның астына кіріп алып, оны тартып алмақшы болған кезде, адамды тістей алады. Құтырмамен ауырған түлкі болса ауылдарға жүгіріп келіп, сарайларға кіреді, малға шабады, тістейді, иттермен төбелеседі. Ол жолға шығып, адамдарға назар аудармай тұра алады. Бірақ егер сіз оған жақындасаңыз, ол әрқашан дерлік адамға шабады. Мұндай жануарға қол тигізу, оны көліктің жүк салғышына тиеп, үйге әкелу өте қауіпті. Құтырма жұқтырған сиырлар мөңіреп, тамақтан бас тартады, қайта-қайта есінеп, қабырғаға шапшиды. Ауру қойлар мен ешкілер де қабырғаға секіріп, басқа жануарларды тістеп, адамдар мен иттерге шапшиды. Тіпті көрінетін агрессия болмаса да, тұяқты жануарлардың мінез-құлқы толығымен өзгереді, олар сүйекке тұншығып қалғандай қорқынышты көрініс пен салбыраған жаққа ие болуы мүмкін. Ауру жануар аурудың 4-6 күнінде өледі.     

Адамдардың құтырмаға бейімділігі абсолютті. Бірнеше сағаттан бірнеше күнге дейін вирус шағу орнында болады, содан кейін жүйке жасушалары арқылы тез тарала бастайды және орталық жүйке жүйесіне жетеді. Сондықтан бет, мойын және кеудеден тістеу әсіресе қауіпті. Жоғары қауіптілерге қолдар мен жыныс мүшелерінің тістелуі жатады.

Адамдарда тістеу сәтінен бастап аурудың алғашқы белгілері пайда болғанға дейінгі кезең 7 күннен 1 жылға дейін созылады және тістеудің ауырлығы мен орналасуына, сілекейдің массивтілігіне байланысты. Ең қысқа инкубациялық кезең бет, бас, мойын шағу кезінде байқалады. Адам ауруының алғашқы белгілері әрдайым дерлік қышу, тістеу орнындағы ауырсыну, зақымдану орнына жақын жүйке жолдарының ауырсынуымен көрінеді. Дене температурасының жоғарылауы байқалады, сағыныш, себепсіз қорқыныш, үрей пайда болады, дыбыс пен жарық тітіркендіргіштеріне сезімталдық артады. Негізгі белгі-гидрофобия, су ішуге тырысқанда жұтқыншақ пен көмей бұлшықеттерінің ауырсынуы, бет бұлшықеттерінің конвульсиялық жиырылуы пайда болады. Осы кезеңде сілекейдің көп бөлінуі байқалады. Ауру әрқашан өліммен аяқталады.

Аурудың дамуын болдырмауға болады! Егер сіз жануардың (жабайы немесе үй жануарларының) тістеуінен зардап шеккен болсаңыз, алғашқы медициналық көмек пен вакцинация үшін дереу тұрғылықты жеріңіздегі травматологиялық пунктке баруыңыз керек. Вакцинация тегін жүргізіледі. Травматологиялық пунктте дәрігерге жануар туралы ақпаратты айтыңыз: сыртқы түрі, мінез-құлқы, мойын жібінің болуы, тістеген жері мен жағдайы. Иммундау тактикасы осыған байланысты болады. Вакцинация курсы алты вакцинациядан тұрады: біріншісі өтініш берілген күні, содан кейін біреуі - 3-ші, 7-ші, 14-ші, 30-шы, 90-шы күндері енгізіледі. Қауіпті локализацияның шағуы кезінде қосымша антирабиялық иммуноглобулин енгізіледі. Вакцинацияның барлық кезеңінде алкогольдік ішімдіктерді тұтынудан бас тарту керек, қызып кетуден және тоңып қалудан аулақ болу керек. Тістеген белгілі жануарға ветеринарлық бақылау орнатылады және егер ол оныншы күні сау болып қалса, зардап шеккен адамды иммундау тоқтатылады. 

Жақын маңдағы медициналық ұйымға бірнеше сағаттық жол жүру жағдайлары бар болса-мұндай кезде сызаттар, жырылулар, жаралар, сілекей тиген жерлерді сабынмен және сумен жуып, жараның шеттерін кез-келген алкоголь ерітіндісімен емдеп, стерильді таңғышты жағып, дәрігерге жету үшін барлық шараларды қабылдау қажет. Балалар шағудан жиі зардап шегеді, сондықтан оларды жануарлармен қажетсіз байланыстардан сақтап, қорғау керек.