Құрамында ГМО бар өнімдердің пайдасы мен зияны
Гендік-модификацияланған (гендік-инженерлік, трансгендік) организмдер (бұдан әрі - ГМО)-гендік инженерия әдістерін қолдана отырып алынған және (немесе) құрамында гендік-инженерлік материал бар табиғи организмдерден ерекшеленетін, тұқым қуалайтын генетикалық материалды көбейтуге немесе беруге қабілетті организм немесе бірнеше организмдер, кез келген жасушалық емес, бір жасушалы немесе көп жасушалы түзілім, оның ішінде гендер, олардың фрагменттері немесе ген комбинациясы.
Бастапқыда ГМО құрудың мақсаты өсімдік өнімділігін арттыру болды. Шынында да, өзгерген гендері бар сорттар қолайсыз климатқа, стресске, аурулар мен зиянкестерге төзімді, тезірек піседі және ұзақ сақталады. Сонымен қатар, трансгенді технологиялардың көмегімен әдеттегі тамақ өнімдері жаңа қасиеттерге ие болды. Мысалы, құрамында қанты аз құлпынай, кофеині жоқ кофе.
Қазіргі заманғы ғылым мен гендік инженерияны енгізудің пайдасына қарамастан, генетикалық түрлендірілген тағамдар көбінесе теріс мағынада айтылады. Олар қоршаған ортаға зиян келтіреді (төзімді арамшөптердің, бактериялардың пайда болуы, өсімдіктер мен жануарлардың түрлерінің немесе санының азаюы, химиялық ластану) және адам ағзасына теріс әсер етеді (аллергиялық реакциялардың дамуы, метаболизмнің бұзылуы, ішек микрофлорасының өзгеруі).
Құрамында ГМО болуы мүмкін тағамдар: соя және соя өнімдері, жүгері, картоп, қызанақ, кәділер, қант және ас үй қызылшасы, бидай және оның өңделген өнімдері, Өсімдік майы, сәбіз, күріш, пияз.
Дүкендегі тұтынушы өнімдегі ГМО мазмұнын қалай анықтайды?
Тұтынушы сатып алынған өнімде ГМО-ның бар-жоғын оны қолына алғанда, көзімен және иісімен анықтай алмайды, ол үшін санитариялық-эпидемиологиялық сараптама жүргізу қажет.
Кеден одағының "Тамақ өнімі оны таңбалау бөлігінде" техникалық регламентіне сәйкес: егер дайындаушы тамақ өнімін өндіру кезінде гендік-модификацияланған организмдерді пайдаланбаған жағдайда, онда тамақ өніміндегі ГМО мөлшері «0,9 пайыз және одан аз» кездейсоқ немесе техникалық жойылмайтын қоспа болып табылады және мұндай тамақ өнімі құрамында ГМО бар тамақ өніміне жатпайды. Мұндай тамақ өнімдерін таңбалау кезінде ГМО болуы туралы мәліметтер көрсетілмейді.
Сондықтан егер зерттелетін өнімде мазмұнның пайызы 0,9-дан аз немесе оған тең болса, онда ол таңбаланбайды және зиянсыз деп саналады.
Сондықтан тұтынушыларға сатып алудан бұрын өнімнің таңбалануын мұқият зерделеу ұсынылады.
Қостанай облысының санитариялық-эпидемиологиялық бақылау департаменті 2021-2022 жылдар аралығында өнім қауіпсіздігінің мониторингі шеңберінде ГМО анықтау үшін өсімдік тектес тамақ өнімдерінің 40 үлгісін зерттегенін, сәйкессіздіктерді зерттеу нәтижелері бойынша анықтағанын қосымша хабарлаймыз.