Көміртек тотығының (угарный газ) қауіптілігі және уланудан қорғану жолдары

Көміртек тотығы (CO) — түссіз, иіссіз және дәмсіз өте улы газ. Ол кез келген жанармайдың толық жанбауы кезінде түзіледі. CO-дың қауіптілігі — адамның оны сезбей қалуында, ал улану белгілері кеш байқалады.

Неліктен көміртек тотығы өте қауіпті

Адам ағзасына енген CO гемоглобинмен оттегіден 200–300 есе жылдам байланысады. Соның салдарынан қан маңызды ағзаларға оттегін жеткізе алмайды. Осы себепті улану өте тез дамиды және ауыр жағдайларға әкелуі мүмкін.

Көміртек тотығымен уланудың алғашқы белгілері жиі шаршаумен шатастырылады:

• бас ауыруы;
• бас айналу;
• құлақтың шулауы;
• әлсіздік;
• жүрек айну;
• ұйқышылдық;
• сананың шатасуы.

Адам газдың иісін сезбейтіндіктен, қауіпті жағдай көбіне тым кеш байқалады.

Көміртек тотығының негізгі көздері

CO ақаулы немесе дұрыс күтім жасалмаған кез келген жанармаймен жұмыс істейтін құралдардан бөлінуі мүмкін. Ең жиі кездесетін көздер:

• нашар тазаланған немесе зақымдалған пештер;
• каминдер мен буржуйкалар;
• газ плиталары, колонкалар және қазандықтар;
• газбен немесе керосинмен жұмыс істейтін жылытқыштар;
• жабық жерде жұмыс істеп тұрған автомобиль қозғалтқыштары.

Қысқы кезең — ең қауіпті уақыт, себебі жылыту маусымы басталып, құралдарға түсетін жүктеме артады.

Улануға күдік туған жағдайда не істеу керек

Көміртек тотығынан улануға күдік туса, дереу әрекет ету қажет:

1. Зардап шегушіні таза ауаға шығарыңыз немесе өзіңіз қауіпті аймақтан алыстаңыз.

2. Терезе мен есіктерді ашып, бөлмені желдетіңіз.

3. Жедел жәрдем шақырыңыз.

4. Зардап шегушінің жағдайын бағалаңыз:

- оны жартылай отырғызылған қалыпқа келтіріңіз;

- ес-түссіз болса немесе құсу байқалса — қырына жатқызыңыз;

- тар киімдерін босатыңыз;

- дәрігерлер келгенше тыныштық қамтамасыз етіңіз.

Көміртек тотығымен уланудың алдын алу

Өзіңізді және жақындарыңызды қорғау үшін келесі қарапайым, бірақ өте маңызды ережелерді сақтау қажет:

- пештерді, газ плиталарын және қазандықтарды тұрақты түрде тексеріп отырыңыз;

- қыс маусымы басталар алдында мұржаларды тазалаңыз;

- үйге CO датчиктерін орнатыңыз — бұл қауіпті концентрацияны ерте анықтаудың ең тиімді жолдарының бірі;

- үй-жайлардың жақсы желдетілуін қамтамасыз етіңіз.

Қатаң түрде тыйым салынады:

- автокөлікті жабық гаражда немесе жер асты паркингінде іске қосу;

- газ плитасын немесе пешті үйді жылыту үшін пайдалану;

- пештің жапқышын от толық сөнбей жаппай қою.

 

Сүлейменов Бейімбет Елібайұлы - департаменттің бас маманы