Тұздың пайдасы мен зияны, оның ағзадағы рөлі

Әр адамның күнделікті рационында тұз болуы керек. Тұздың көп мөлшерін жеу адам денсаулығына кері әсер етеді. Алайда, тұздың жетіспеушілігі оның артық болуы сияқты қауіп төндіреді.

Адамға қанша тұз қажет?

Адам ағзасына күніне 5-6 грамнан артық тұз қажет емес, яғни шамамен бір шай қасық. Бұл мөлшер тәулігіне 2,3 грамм натрийге тең.

Балаларға ересектерге қарағанда тұз аз қажет, сондықтан балалар тағамына тұз қоспаңыз және құрамында көп мөлшерде тұз бар тағамдарды қабылдауды шектеңіз.

Өнімдердегі тұз

Дәстүрлі түрде тұзы жоғары тағамдарға мыналар жатады: соя соусы, бекон, зәйтүн, ірімшік, салями, сорпа текшелері, чипсылар, пицца, дайын сорпалар, тұздықтар.

Дегенмен, жапсырмада көрсетілген тұз мөлшері әртүрлі компанияларда айтарлықтай өзгеше болуы мүмкін. Кейбіреулерінде натрий мөлшері көрсетілген, бұл жағдайда натрий мөлшерін 2,5-ке көбейту арқылы тұз мөлшерін есептеуге болады.

Артық тұз

Натрий хлоридінің артық болуы бірдей жағымсыз салдарға әкелуі мүмкін: ағзадағы артық сұйықтықтың сақталуына байланысты ісіну, бүйректің нашарлауы, буын проблемалары, қысымның жоғарылауы.

Ұзақ мерзімді перспективада қанықтыру аритмия мен тахикардияға, тамыр қабырғаларында майлы шөгінділердің пайда болуына, созылмалы гипертонияға әкелуі мүмкін. Сондай-ақ инфаркт пен инсульттің даму қаупі артады.

Ағзадағы тұз тапшылығы

Тұз құрамындағы хлор ас қорыту жүйесінің қалыпты жұмыс істеуі үшін маңызды және оның жетіспеушілігі ас қорыту проблемаларына әкелуі мүмкін. Адам ағзасында тұз жетіспесе, жасушалардың жаңаруы мен өсуі тоқтайды. Жағымсыз белгілердің қатарына терінің салбырауы, бас айналу, бас сақинасы, ұйқышылдық, әлсіздік, құрысулар және ас қорыту жүйесінің бұзылуы жатады.

 Тамақтану кезінде тұзды азайтуға арналған негізгі кеңестер:  Өңделген тағамдарды азайтыңыз, өйткені олардың құрамында тұз көп. Оның орнына, мүмкін болса, жаңа піскен тағамдарды жеу керек;

• Тұздың орнына тағамға сарымсақ, бұрыш, шөптер мен дәмдеуіштермен немесе бірнеше тамшы лимон шырынын қосып көріңіз;
• Тұзды қоспас бұрын тағамның дәмін татыңыз-ол тұзсыз ақ жеткілікті түрде дәмді  болуы мүмкін;
• Жапсырмада "тұз қосылмаған"деп белгіленген консервіленген көкөністер мен бұршақ дақылдарын таңдаңыз.

Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы (ДДҰ) халықтың денсаулығын жақсарту үшін тұзды тұтынуды, соның ішінде азық-түлік арқылы азайтуды ұсынады.

Осы іс-шараны ғылыми және талдамалық негіздеу мақсатында ҚР ДСМ "Ұлттық Қоғамдық денсаулық сақтау орталығы" бірінші кезектегі қайта қарауға жататын құрамында тұзы жоғары өнімдер тізбесінің жобасын әзірледі.

 Тұздың құрамын бірінші кезекте төмендету үшін өнімдерді іріктеу ДДҰ ұсынымдарына және 2022 жылғы Тамақ өнімдері мен дайын тамақ өнімдеріндегі тұздың құрамы бойынша әдістемелік ұсынымдарға сүйене отырып жүргізілді. Іріктеудің негізгі критерийлері: халықтың тамақтану құрылымындағы осы өнімді тұтыну үлесі және өнімдегі тұздың орташа мөлшері болды.

Тамақ өнімдерінің тізімі:

1. Нан және нан өнімдері: 0,9-1,2 г тұз / 100 г; күнделікті сұраныс өнімі;

2. Өңделген ет, ысталған балық, ысталған ірімшіктер: >3,5 г тұз/100 г; жоғары танымалдылық;

3. Ірімшіктер: 2 г дейін тұз / 100 г; сүт өнімдері;

4. Тұздалған балық: 5-20 г тұз / 100 г; оралған майшабақ сұранысқа ие;

5. Снектер (чипсылар, кириешкилер және т. б.): 1-2 г тұз/100 г; балалар мен жасөспірімдерде танымал;

6.Тұздықтар (майонез, кетчуп және т. б.): 1-4 г тұз/100 г; жиі тұтыну;

7. Қоспалар мен дәмдеуіштер: 1,2 г дейін тұз/100 г; күнделікті өмірде жиі қолдану;

8. Көкөніс консервілері: 1-2 г тұз / 100 г;

9. Ұздалған май, сүзбе (құрт): 0,8-3 г тұз/100 г; дәстүрлі өнім;

10. Ұздалған печенье, крекерлер: 1,3 г дейін тұз/100 г; балалар мен жасөспірімдер арасында танымал.

Қазіргі уақытта департаменттің аумақтық басқармаларының мамандары ЖАО – мен бірлесіп жеке кәсіпкерлік субъектілерімен-нан және нан-тоқаш өнімдерін өндірушілермен жұмыс жүргізуде, нан-тоқаш өнімдеріндегі тұздың құрамын төмендету және тұзсыз нан шығару мәселесі пысықталуда.