Тырысқақтың алдын алу
Бүгінгі таңда әлемдегі тырысқаққа байланысты эпидемиологиялық жағдай шиеленісті болып қала беруде. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметтері бойынша тырысқақ әлемнің 22 елінде, негізінен Африка елдерінде (16 ел), сондай-ақ Азияда тіркеледі. 2024 жылы Қазақстан Республикасында тырысқақтың 3 импорттық жағдайы тіркелді, барлық ересектер. Қолайсыз елден тырысқақпен келгендердің барлығы (Үндістан) стационарлық ем алып, кейіннен сауығып кетті.
Бүгінгі таңда Қазақстан Республикасы бойынша аса қауіпті, карантиндік инфекциялар бойынша эпидемиологиялық жағдай тұрақты, бірақ тырысқақ сияқты инфекциялар бойынша әлемдегі тұрақсыз эпидемиологиялық жағдайды ескере отырып, ДДҰ деректеріне сәйкес әуе көлігімен әуе қақпасы арқылы инфекцияны әкелуге жол берілмейді. Жоғары жұқпалылыққа байланысты эпидемиологиялық таралуға бейімділік және елдер арасындағы халықтың қозғалысының артуына байланысты жолаушылардың аса қауіпті және карантиндік инфекцияларды, оның ішінде Тырысқақты әкелуінің айқын шындығына айналды. Әуе көлігі жылдам көлік болып табылады және экипаждардың, әуе жолаушыларының, жүктердің қозғалысы салыстырмалы түрде қысқа уақыт ішінде ұзақ қашықтыққа жүреді, бұл инкубациялық кезеңде науқастардың келуіне және айналасындағыларға аса үлкен қауіп төндіреді. Санитариялық-эпидемиологиялық қызмет мамандарының жедел әрекеттері тырысқақтың ел ішінде таралуына жол бермей, инфекцияны уақтылы анықтауға және оқшаулауға мүмкіндік береді.
Тырысқақ - бактерия тудыратын жедел диарея инфекциясы. Тырысқақ ластанған тамақ немесе су арқылы жұғатын жұқпалы ауру. Қоздырғыш ағзаға енгеннен кейін инкубациялық кезең басталады, ол бірнеше сағаттан 5 күнге дейін созылуы мүмкін. Қазіргі уақытта аурудың көрінісі жоқ, бірақ адам қазірдің өзінде жұқтырған болуы мүмкін. Ауру әрдайым толық денсаулық жағдайында науқас үшін кенеттен басталады. Мұндай бастама жіті деп те аталады. Тырысқақпен дене температурасының жоғарылауы және іштің ауыруы болмайды, бұл аурудың барлық басқа ішек инфекцияларынан айырмашылығы.
Тырысқақтың алғашқы белгілері - түнгі немесе таңертеңгі сағаттарда болатын қатты диарея. Біраз уақыттан кейін диареяға құсу да қосылады. Науқастың негізгі шағымдары тез сусыздандыру байланысты. Қатты шөлдеу пайда болады, ауыздың үнемі құрғауы, дауысы қарлығып кетеді. Тәбет нашарлайды, науқас тамақтанудан мүлдем бас тартады, бірақ көп ішеді. Қатты, жиі қайтпас құсу пайда болады. Әлсіздік, күштің болмауы пайда болады. Алайда іш аймағында ауырсыну жоқ. Кейде іштің ауырсынуы туралы шағымдар болады, олар іштің жанында пайда болады. Тексеру кезінде қатты ақ жабыны бар құрғақ тіл байқалады, терісі құрғақ және бозғылт болады. Зәрдің мөлшері айтарлықтай төмендейді. Уақыт өте келе бұлшықет ұстамалары пайда бола бастайды. Қан қысымы айтарлықтай төмендейді, пульс жіп тәрізді болады. Егер науқасқа уақтылы медициналық көмек көрсетілмесе, онда соңғы кезең, содан кейін азап пен өлім пайда болады.
Тырысқақты емдеу инфекциялық стационар жағдайында медициналық мекемеде ғана жүргізіледі. Емдеудің негізгі міндеттері - жоғалған сұйықтықты тиісті көлемге ауыстыру, сондай-ақ антибиотикалық терапияның көмегімен қоздырғышпен күресу.
Кейбір ұсыныстарды орындау қажет, әсіресе тырысқақ ауруы жоғары елдерге, мысалы, Африка мен Азияның кейбір аймақтарына, соның ішінде Үндістанға, Ауғанстанға және Пәкістанға баруды жоспарлағандарға:
- Тек қайнатылған немесе бөтелкедегі суды ішіңіз;
- Сусындарды салқындату үшін мұзды пайдаланбаңыз;
- Тұтынар алдында өнімдерді тиісті термиялық өңдеуді жүргізу;
- Жемістер мен көкөністерді тек қайнатылған немесе бөтелкедегі суда жуыңыз;
- Қол гигиенасын сақтаңыз, оларды әр тамақ алдында және дәретханаға барғаннан кейін сабынмен жуыңыз;
- Тек рұқсат етілген су қоймаларында шомылыңыз, аузыңызға су кірмесін;
- Аурудың алғашқы белгілері пайда болған кезде өзін-өзі емдеуден аулақ болып, дереу медициналық көмекке жүгінуге кеңес береміз.
Құрметті азаматтар, саяхат кезінде сақтық шараларын сақтауыңызды сұраймыз. Денсаулықты сақтаңыз, сақ болыңыз және медициналық мамандардың ұсыныстарын орындаңыз.
Ибентаева Б.Т. - департаменттің бас маманы