Жіті ішек инфекциялары (ЖІИ) - асқазан-ішек жолы моторикасының бұзылуы, диарея (іш өту), интоксикация, ал кейбір жағдайларда сусыздану белгілері бар инфекциялық аурулардың кең тобы. ЖІИ барлық жұқпалы аурулар арасында екінші орында (жіті респираторлық инфекциялардан кейін) кең таралған патология болып танылады.
ЖІЖ қоздырғыштары - ішек дисфункциясын тудыруы мүмкін бактериялардың, вирустардың үлкен тобы. Бактериалдық ЖІИ арасында жиі клиникалық тәжірибеде дизентериялық таяқшасы (шигеллалар), патогенді ішек таяқшалары (эшерихиялар), кампилобактериялар, иерсиниялар қоздырғыш болып табылады. Вирустық ЖІИ - ротавирустар, Норволк вирустары, аденовирустар маңызды болып табылады.
ЖІИ қоздырғыштары сыртқы ортада тұрақты, ұзақ уақыт бойы қолдарда, ыдыс-аяқтарда, ойыншықтарда және тұрмыстық заттарда, науқастың нәжісімен ластанған топырақ пен суда сақталуы мүмкін. Олардың кейбіреулері бөлме температурасында, немесе одан да төмен температурада тамақ өнімдерінде көбейе алады. Олар әдетте қайнату және дезинфекциялық құралдармен өндеу кезінде өледі.
ЖІИ ауруы көптеп және жаз-күз кезеңінде көтерілумен жыл бойы тіркеледі. Ересектер мен балалар ауырады, көбінесе - 1 жастан 7 жасқа дейінгі балалар. Жұқпа көзі - ауру адам немесе ЖІИ қоздырғыштарының тасымалдаушысы.
Таралудың негізгі механизмі – фекальды-оралды (қоздырғыш ауызға нәжістің кішкентай бөліктерімен енген кезде) тамақ, су және қарым-қатынас-тұрмыстық жолдар арқылы; ауа-шаң жолы арқылы таралуы әлдеқайда азырақ.
Таралу факторлары тамақ, су, тұрмыстық заттар, науқастың нәжісімен ластанған ойыншықтар болып табылады, кейбір инфекциялардың таралуына жәндіктердің (шыбындар, тарақандар) маңызы зор. Антисанитариялық өмір сүру жағдайлары, жеке гигиена ережелерін сақтамау, санитариялық қағидаларды бұза отырып сақталған, немесе дайындалған, ЖІИ қоздырғыштарымен ластанған тамақ өнімдерін пайдалану ЖІИ жұқтыруға ықпал етеді.
Жіті ішек инфекциясының негізгі клиникалық белгілері: дене қызуы іштің ауыруы, іш өту, жүрек айну, құсу, әлсіздік.
ЖІИ алдын алу үшін келесі шараларды сақтау қажет:
1.Қауіпсіз тамақ өнімдерін таңдаңыз.
Жемістер мен көкөністерді шикі түрінде пайдаланамыз, ал кейбір өнімдерді алдын ала өңдеусіз жеуге қауіпті. Мысалы, шикі сүтті емес, пастерленген сүтті сатып алу керек. Шикі түрде пайдаланатын кейбір тағамдар, мысалы: салат мұқият жууды қажет етеді. Жарамдылық мерзімі өтіп кеткен өнімдерді пайдалануға болмайды.
Көптеген шикі тағамдар, әсіресе құс еті, ет және шикі сүт жиі қоздырғыштармен ластануда. Пісіру (қуыру) кезінде бактериялар жойылады, бірақ тамақ өнімдерінің барлық бөліктерінде температура 70°C-қа жетуі керек екенін ұмытпаңыз.
Пісірілген тағам бөлме температурасына дейін салқындаған кезде ондағы микробтар көбейе бастайды. Бұл күйде неғұрлым ұзақ тұрса, тамақтан улану қаупі соғұрлым жоғары болады.
Дайындалған тағамды бөлме температурасында 2 сағаттан артық қалдырмаңыз. Егер сіз тамақ дайындап, пайдаланғаннан кейін оның қалған бөлігін сақтағыңыз келсе, оны ыстық (шамамен 60°C-тан жоғары) немесе салқын (тоңазытқышта) сақтау керексіз. Тамақты ұзақ уақыт сақтамаңыз, тоңазытқышта да.
Бұл сақтау кезінде тағамда көбейе алатын микроорганизмдерден қорғаудың ең жақсы шарасы (дұрыс сақтау микробтардың өсуін тоқтатады, бірақ оларды жоймайды). Тамақтанар алдында тамақты тағы бір рет жақсылап жылытыңыз (тағамның қалыңдығындағы температурасы кем дегенде 70°C болуы керек). Пісірілген тағамдарды ыстық күйде ұстаңыз (кем дегенде 60° - 70°C).
Дұрыс дайындалған тағамды шикі тағаммен байланыстыру арқылы ластауға болады. Мысалы, шикі және қайнатылған (қуырылған) ет (құс еті) дайындау үшін бір кесу тақтасы мен пышақты қолдануға болмайды. Шикі және пісірілген (қуырылған) өнімдерді өңдеу үшін бір-бірінен ерекшеленетін және бір-бірімен жанаспайтын бөлек кесетін тақталар мен пышақтарды пайдаланыңыз.
Дәретханаға барғаннан кейін, тамақ пісірер алдында және тамақ дайындау процесінде әр үзілістен кейін қолыңызды жақсылап жуыңыз. Балық, ет немесе құс еті сияқты шикі тағамдарды кескеннен кейін, басқа тағамдарды өңдеуді бастамас бұрын қолыңызды сабынмен жуыңыз.
Азық-түлік оңай ластанғандықтан, оны дайындау үшін қолданылатын кез-келген жұмыс орыны, ыдыс-аяқ, кесетін жабдықтар таза болу керек.