Сыбайлас жемқорлық: ұғымы, түрлері және оған қарсы іс-қимыл шаралары

Сыбайлас жемқорлық: ұғымы, түрлері және оған қарсы іс-қимыл шаралары
Сыбайлас жемқорлық – бұл жеке мүдделер үшін билікті асыра пайдалану, ол мемлекеттік институттарға деген сенімді әлсіретіп, қоғамның дамуын тежейді. Ол әртүрлі нысандарда көрініс табады, соның ішінде парақорлық, тамыр-таныстық, қызметтік өкілеттіктерді асыра пайдалану және басқа да заңсыз немесе әдепке сай келмейтін әрекеттер.
Сыбайлас жемқорлықтың негізгі түрлері
🔹 Парақорлық – тиімді шешім алу үшін пара беру немесе алу.
🔹 Тамыр-таныстық және патронаж – лауазымдарға кәсіби қабілеттерге емес, жеке байланыстарға негізделіп тағайындау.
🔹 Қаржы жымқыру және ысырап ету – мемлекеттік ресурстарды заңсыз пайдалану.
🔹 Мүдделер қақтығысы – жеке мүдделердің қызметтік міндеттерді орындауға әсер етуі.
Сыбайлас жемқорлыққа ықпал ететін факторлар
📌 Лауазымды тұлғалардың әлсіз бақылауы және есептілігінің төмендігі.
📌 Шешім қабылдаудағы ашықтықтың жеткіліксіздігі.
📌 Сыбайлас жемқорлық қылмыстары үшін қатаң жазалардың болмауы.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес шаралары
✔ Заңнаманы қатаңдату – сыбайлас жемқорлық қылмыстары үшін жазаны күшейту.
✔ Ашықтық және цифрландыру – электрондық аукциондар мен ашық дерекқорларды енгізу.
✔ Құқық қорғау жүйесін реформалау – тәуелсіз сыбайлас жемқорлыққа қарсы органдар құру.
✔ Ағарту және ақпараттандыру – сыбайлас жемқорлыққа қарсы білім беру бағдарламалары.
✔ Халықаралық ынтымақтастық – трансұлттық сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресте елдердің күш-жігерін біріктіру.
⚖ Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес – саяси ерік-жігерді, жүйелі реформаларды және азаматтық қоғамның белсенді қатысуын талап ететін ұзақ мерзімді процесс. Сыбайлас жемқорлық деңгейін төмендету және әділ басқару жүйесін құру үшін кешенді шаралар қажет.