Тамақтан улану және олардың алдын алу

Күнделікті өмірде «тамақтан улану» ұғымы өте кең таралған, дегенмен ол негізгі жалпы белгімен біріктірілген түбегейлі әртүрлі ауруларды қамтиды – аурудың басталуы тамақ тұтынумен тікелей байланысты. Олар:

- әртүрлі қоздырғыштардың (ботулизм таяқшалары, стафилококк, ішек таяқшалары және басқалары) көбеюі мен тіршілік әрекеті нәтижесінде жиналған бактериялық токсиндерден туындаған микробтық;

- улы және шартты түрде улы саңырауқұлақтарды, улы өсімдіктерді (меңдуана, красавка, улы меңдуана, уқорғасыр...), жануарлардан алынатын улы өнімдерді (мысалы, балық және басқа да теңіз өнімдері) немесе пестицидтер, фосфорорганикалық қосылыстар, ауыр металдардың тұздары және т.б. сияқты химиялық заттар түріндегі тамақ өнімдеріне қоспаларды тұтынумен байланысты микробсыз болып, екі негізгі топқа бөлінеді.

Микробтық тамақтан улану кезінде қоздырғыштардың көзі адамдар мен жануарлар, ауру және сау тасымалдаушылар болып табылады.

Ифекция азық-түлікке лас қолдар, су, салу орамдары, ыдыс-аяқтар арқылы енеді. Бұл процесте шыбындар тасымалдаушылар болып келеді. Стафилококкты токсикоздар кезінде қоздырғыштың көзі терінің ірінді ауруларымен, баспамен ауыратын адамдар және маститпен ауыратын жануарлар болып табылады. Ұрықтандырылған тамақ өнімдері тоңазытқышта ұзақ уақыт сақталмаған және қолданар алдында тиісті термиялық өңдеуден өтпеген кезде микробтық тамақтан улану пайда болады.

Тамақтан улану топтық аурулар және бір жағдай түрінде тіркеледі. Ауру барысында ең көп таралған бегілер-жүрек айнуы, құсу, іштің ауыруы, диарея, әлсіздік, ауыр жағдайларда – дене қызуының көтерілуі, ағзаның құрғауы, жүрек-қан тамырлары жүйесінің бұзылуы болып табылады.

Микробтық тамақтан уланудың алдын алу тағамды сақтау, тасымалдау, дайындау кезінде инфекциядан қорғаудан тұрады.

- Өнімдерді, әсіресе дайын немесе жартылай дайындалған өнімді сату мерзімдерін қадағалау;

- азық-түлік өнімдерін (ет, балық, жартылай дайындалған өнім, алдын ала дайындалған салаттар) тоңазытқышта сақтау;

-шикі және пісірілген (қуырылған) етті, шикі және пісірілген (қуырылған) балықты бөлек кесу тақталарында өңдеу жүргізу; шикі өнімдерді мүшелеп болған соң пышақтарды мұқият жуу;

- жұмыртқаны пісірер алдында мұқият жуу;

-ыстық маусым кезінде сүзбеден ашыма, сырник және вареник дайындаған жөн. Саяхатқа немесе саяжайға тек екі-үш күн ішінде бұзылмайтын өнімдерді апару;

- көкөністерді, жемістер мен жидектерді қолданар алдында жуу, жердің ұсақ бөлшектерін мұқият алып тастау;

- ас үй және жеке гигиена ережелерін мұқият сақтау.

Қарапайым ережелерді сақтау қажет:

- консервілеуге дайындалған көкөністерді ағынды сумен щеткамен мұқият жуыңыз;

- үйде дайындалған көкөніс консервілерін (көкөніс уылдырығы, жасыл бұршақ, бұршаққынды ұрме бұршақ) дастарханға қоймас бұрын оларды 10 минут қыздырыңыз (токсин, спораға қарағанда өте тұрақсыз және қызған кезде ыдырайды);

- саңырауқұлақтарды консервілеу кезінде оларды жердің микроскопиялық бөлшектерінен тазарту кезінде мұқият болу қажет, тіпті оларды үйде консервілеуден мүлдем бас тартыңыз;

- табиғи базарлардан ет және балық өнімдерін сатып алу ұсынылмайды – олар қандай жағдайда өндірілгенін кім біледі?

Микробсыз тамақтан уланудың алдын алу қарапайым ережелерді сақтаудан тұрады:

- бейтаныс саңырауқұлақтар мен өсімдіктерді тұтынбаңыз;

- далада дұрыс сақталмаған немесе қыстап шыққан мәдени өсімдіктерді тұтынбау;

- үй жағдайында күмәнді рецепт бойынша дайындалған дәрілік шөптерден жасалған препараттарды ішке қабылдамау;

- балаларға жидектер мен саңырауқұлақтарды өздігінен жинауға жол бермеу;

- су асты әлемінің бейтаныс заттарды, олар қаншалықты дәмді болып көрінсе де тұтынбау.