Жабайы саңырауқұлақтармен уланудың алдын алу
Саңырауқұлақтар маусымының басталуымен әртүрлі саңырауқұлақтарды тұтыну туралы мәселе әлі де пікірталас тудырады. Қолайсыз экологиялық жағдайда жеуге болатын саңырауқұлақтар улы болуы мүмкін екеніне ерекше назар аудару керек. Саңырауқұлақтармен улану жағдайы өте жиі кездеседі және кейде өлім-жітіммен аяқталады, өйткені саңырауқұлақ токсині (улы) өте улы.
Саңырауқұлақтармен улану жеуге болмайтын саңырауқұлақтарды жегенде ғана емес, оларды дұрыс өңдемегенде және консервілегенде де пайда болады. Бұл ретте саңырауқұлақ уларымен уланудан басқа ботулизм токсинімен ауыр улануға да ұшырауға болады!
Улануды нақты улы саңырауқұлақтар (бозғылт арамқұлақ, шыбынжұт, жалған опята, строчка, жалған жаңбыршы және т.б.), шартты түрде тұтынуға болатын саңырауқұлақтар олақ немесе дұрыс аспаздық өнделмеген нәтижесінде, тіпті тұтынуға болатын саңырауқұлақтар дұрыс пісірілмеген, сондай-ақ «мутанттар» деп аталатын жеуге болатын саңырауқұлақтар тудыруы мүмкін. Бозғылт арамқұлақты және строчкаларды тұтынғаннан кейінгі 24-54% өлім-жітім жағдайлары байқалады.
Саңырауқұлақтар ішекте қорытылуы қиын өнім болып табылады. Саңырауқұлақтарды жүкті және бала емізетін әйелдерге тұтыну ұсынылмайды, 8 жасқа дейінгі балаларға (дайындау әдісі мен уақытына қарамастан),сондай-ақ асқазан-ішек аурулармен ауыратын адамдарға (гастрит, холецистит, панкреатит, гепатит және т.б.) тұтынуға болмайды, саңырауқұлақтарды тұтыну созылмалы аурудың өршуіне әкелуі мүмкін.
Құрғақ жыл мезгілде ең улы саңырауқұлақ ол бозғылт арамқұлақ болып табылады. Бұл саңырауқұлақтардың уы бауырдың, көкбауырдың, бүйректің, асқазан-ішек жолдарының (АІЖ), тамырлардың, жүрек бұлшықетінің, орталық жүйке жүйесінің (ОЖЖ) ауыр зақымдануын тудырады. Сонымен қатар, улану организмдегі көптеген биохимиялық процестердің бұзылуын анықтайды.
Саңырауқұлақтармен уланудың алғашқы белгілері-жүрек айну, құсу, диарея. Саңырауқұлақтарды тұтынғаннан кейін бұл белгілер пайда болған кезде, әсіресе егер барлық отбасы мүшелерінде немесе сізбен бірге тамақтанатындардың барлығында осындай бұзылулар байқалса дереу дәрігерге жүгініңіз. Саңырауқұлақтармен жедел улану басқа тағамдық улануларға қарағанда әлдеқайда ауыр.
Егер Сіз саяжайда, ауылда болған жағдайда, ал қаралатын дәрігер жақын жерде болмай немесе жоқ болса, өзіңіз өзіңізге алғашқы көмек көрсетіңіз, ол үшін асқазаныңызды таза суық сумен шайыңыз (калий перманганатынсыз), белсендірілген көмірді көп мөлшерде ішіңіз (дене салмағының әр кг-1 г), мүмкіндігінше көп сұйықтық ішіңіз-бұл тамақ кебуінің алдын алады. Бірақ сіз қабылдаған барлық шаралар ешқандай жағдайда дәрігерге баруды тоқтатпайды.
Саңырауқұлақтар сонымен қатар өте ауыр аурудың көзі бола алады — ботулизм. Споралы таяқшалар түріндегі ботулизм қоздырғыштары негізінен топырақта кездеседі. Егер саңырауқұлақтар консервілеу алдында дұрыс тазартылып, жуылмаса, олардың бетінде ботулизм қоздырғыштары жердің ең кішкентай бөлшектерімен бірге болуы мүмкін.
Үйде термиялық өңдеу оларды өлтірмейді, ал герметикалық тығындалған, оттегіге облмаған банкадағы жағдайлар ондағы адамдар үшін ең қауіпті уланудың микробтық токсиннің дамуына қолайлы. Ботулизм ауруын болдырмау үшін консервілеуге арналған саңырауқұлақтарды жерден өте мұқият тазалап, жуу керек және олар балғын және сапалы болуы керек. Үйде өңдеу кезінде саңырауқұлақтарды қақпағы бос банкаларда сақтау ұсынылады. Халық арасында: «Саңырауқұлақтарды банкаға жабу — денсаулыққа зиян» деп айтуы кездейсоқ емес.
Ботулизм ауруы саңырауқұлақтарды тұтынғаннан кейін 12-72 сағаттан соң пайда болады. Ботулизм ауруының клиникалық көріністері: бас ауруы, ауыздың құрғауы, жүрек айну, құсу, диарея, құрысулар, жұтынудың қиындауы және көру қабілетінің бұзылуы (заттар екі еселенеді, бұлыңғыр болады) пайда болады. Егер көрсетілген белгілердің кем дегенде біреуі немесе екеуі пайда болса, шұғыл түрде дәрігерге жүгіну керек.
Ақмола облысының аумағында соңғы 2 жыл ішінде үйде дайындалған маринадталған саңырауқұлақтармен уланудың екі жағдайы тіркелді.
Санитариялық қызмет Сізге улы саңырауқұлақтармен уланудың алдын алу үшін бірқатар алдын алу шараларын қолдануды ұсынады:
-Жеуге жарамдылығына сенімді болмасаңыз шикі және пісірілген жабайы саңырауқұлақтарды тұтынбаңыз;
- Сіз жақсы білетін саңырауқұлақтарды ғана жинаңыз. Міндетті түрде аяқтарымен жинаңыз;
-Саңырауқұлақтарды жинауға барған кезде мүмкіндігінше тәжірибелі саңырауқұлақ жинаушыны шақырыңыз;
- Саңырауқұлақтарды автомобиль жолдарының, теміржол жолдарының бойында, қала шегінде жинамаңыз;
- Саңырауқұлақтарды анықтау және олардың жеуге жарамдылығын анықтау кезінде суреттелген нұсқаулықтарға сенбеңіз;
- Саңырауқұлақтардың жеуге жарамдылығын олардың атаулары бойынша анықтамаңыз, өйткені олар әр түрлі географиялық аймақтарда әр түрлі болуы мүмкін;
- Егер олар күмісте қара дақтар қалдырмаса немесе құстар, жәндіктер, ұлулар, құрттар және т.б. жесе, саңырауқұлақтарды жеуге жарамдылығы туралы кең таралған мифке сенбеңіз;
- Шикі саңырауқұлақтардың дәмін татпаңыз;
- Балаларға саңырауқұлақ бермеңіз;
- Саңырауқұлақтарды кездейсоқ адамдардан сатып алмаңыз;
- Ас қорыту органдарының ауруларымен ауыратын адамдарға саңырауқұлақтарды тұтынбауға кеңес береміз;
- Бұрын сізде, туыстарыңызда немесе жануарларыңызда ауру тудырған саңырауқұлақтарды тұтынудан аулақ болуыңызды;
- Есте сақтау керек, улы саңырауқұлақтар көбінесе жеуге жарамды саңырауқұлақтардың жанында өседі және оларға өте ұқсас болуы мүмкін;
-Тіпті тұтынуға жарамды саңырауқұлақтар, егер дұрыс дайындалмаса және сақталса, жеуге жарамсыз және улы болуы мүмкін, тіпті дұрыс дайындалған саңырауқұлақтарды да негізгі тағам емес, гарнир ретінде қалыпты мөлшерде тұтыну керек;
- Есіңізде болсын, саңырауқұлақтарды алкогольмен бірге тұтынуға, сондай-ақ оларды алкогольмен пісіру бірқатар токсиндерді белсендіріп, мерзімі өткен уытты синдромның пайда болуына әкелуі мүмкін;
-Балғын саңырауқұлақтарды бір күннен артық, тіпті тоңазытқышта, ал тұздалған және маринадталған саңырауқұлақтарды бір жылдан артық сақтауға болмайды;
-Өзін-өзі емдемеңіз-медициналық көмекке жүгініңіз.
Осы қарапайым нұсқауларды орындау кезінде Сіз улану қаупін едәуір азайтып, саңырауқұлақтарды қауіпсіз теру кезінде жақсы сезімде боласыз. Өз денсаулығыңыз бен жақындарыңыздың денсаулығын қорғаңыз!