Құқық жүйесінің жетілмегендігінің кейбір аспектілері және сыбайлас жемқорлық қылмысы
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылмен байланысты қатынастарды құқықтық реттеу тетігінің негізгі элементі ретінде заңнаманы талдауды ескере отырып, зерттелетін проблематиканың қылмыстық және әкімшілік жауапкершілік мәселелеріне қатысты кейбір аспектілерін атап өту қажет.
Осы тұрғыдан алғанда, кейбір әрекеттер қылмыстық деп танылады, ал басқа әрекеттер әкімшілік жауапкершілікке тартылады, ал кейбіреулері жай ғана азғындық болып саналады және моральдық тұрғыдан сотталуға және этикалық нормаларды бұзу ретінде қарастырылуы мүмкін. Соңғысына ҚР ҚК 311-бабына ескертпеде көрсетілген әрекеттерді жатқызуға болады: құны екі айлық есептік көрсеткіштен аспайтын алдын ала уағдаластықсыз лауазымды тұлғаның алғаш рет сыйлық алуы. Мұндай әрекет қылмыс болып табылмайды және тәртіптік немесе әкімшілік тәртіпте қудаланады.
Әкімшілік жауаптылықтың басталуына әкеп соғатын сыбайлас жемқорлыққа жатқызылған құқық бұзушылықтар ӘҚБтК-нің 30-тарауында көзделген, оған 6 құрам кіреді.
ҚР қылмыстық заңнамасы бойынша олар "мемлекеттік қызмет мүдделеріне қарсы сыбайлас жемқорлық және өзге де қылмыстар" қылмыстық кодексінің 13-тарауында шоғырланған және қылмыстық жауаптылыққа әкеп соғады. Осы қылмыстардың қайсысы тікелей сыбайлас жемқорлыққа жатады, заң шығарушы ҚК-нің 307-бабының 5-тармағында көрсетілген, барлығы 13.
Оларға, соның ішінде: лауазымдық өкілеттіктерді теріс пайдалану, билікті немесе лауазымдық өкілеттіктерді асыра пайдалану, кәсіпкерлік қызметке заңсыз қатысу, пара алу, пара беру, пара алу делдалдығы, қызметтік жалғандық, қызметте әрекетсіздік жатады.
Айта кету керек, Қылмыстық кодексте сыбайлас жемқорлық қылмыстары шоғырланған арнайы тарау (13) болған жағдайда, қылмыстық кодекстің басқа бөлімдері мен тарауларында орналасқан басқа да қылмыстар: сеніп тапсырылған мүлікті иемдену немесе ысырап ету, жалған кәсіпкерлік, заңсыз жолмен сатып алынған ақшалай қаражатты немесе өзге де мүлікті заңдастыру, егер олар жасалған болса, экономикалық контрабанда мемлекеттік функцияларды орындауға уәкілеттік берілген адам не егер олар өзінің қызметтік жағдайын пайдаланумен ұштасқан болса, оған теңестірілген адам.
"Мемлекеттік қызмет мүдделеріне қарсы сыбайлас жемқорлық және өзге де қылмыстар" қылмыстық кодексінің 13-тарауын қалыптастыру кезінде заң шығарушының жоғарыда аталған пара беру түрлері сыбайлас жемқорлық әрекеттерінің тізбесіне енгізілмеген.