Қазақстандағы Металлургтер күні

Қазақстандағы Металлургтер күні – ел экономикасының жетекші салаларының бірі-металлургияға қатысы бар мамандардың кәсібимерекесі. Металлург Күні мерекесінің бастауы 1957 жылдың 28 қыркүйегінен басталады, КСРО Жоғарғы Кеңесінің Төралқасы бүл күнді Ұлы Отансоғысы кезінде және соғыстан кейінгі ел экономикасын қалпына келтіру кезеңінде отандықметаллургияның маңызды үлесі мен еңбегінмойындау үшін бекітті. Тәуелсіз Қазақстандадәстүр жалғасты. Қазақстан РеспубликасыПрезидентінің 2003 жылғы 15 қарашадағыЖарлығымен еліміздің мерекелік күндерініңтізбесіне енгізілген және шілденің үшіншіжексенбісінде атап өтілетін Металлург күнібелгіленді.

       Қазақстан экономикасындағы металлургия өнеркәсібінің рөлі

​Металлургия өнеркәсібі еліміздің өңдеуөнеркәсібінің дамуына елеулі үлес қосатынжетекші салалардың бірі болып табылатынҚазақстан экономикасында шешуші рөл атқарады. Өнеркәсіп ірі кәсіпорындарда да, көлік, құрылысжәне машина жасау сияқты салаларда да жұмысорындарын құра отырып, көптеген адамдар үшінжұмыспен қамтуды қамтамасыз етеді.

Шикізат әлеуеті Қазақстан экономикасының негізгіэлементі ретінде оның индустриялық дамуынажәне Қазақстанның экономикалық өсуіне ықпалетеді. Алтын, күміс, мыс, мырыш, қорғасын, никель, темір және басқа да пайдалы қазбалардықоса алғанда, көмір, металдардың қолда бар қорлары мен өндірісі бойынша Қазақстан әлемдекөшбасшы орында.

Жаһандық экономикаға қосқан үлесі

Қазақстан өте сұранысқа ие сыни Шикізатматериалдарын (ЖКМ) өндіру саласында елеуліқұзыреттерге ие бола отырып, жаһандық өндірістізбегінде орнықты өнім беруші болып табылады. Мысалы, әлемдегі үш бериллий (30%), скандий (15%) және төрт тантал (10%) өндірісінің бірібіздің елімізде ("ҮМЗ"АҚ) орналасқан. Қазақстандық титанды әлемнің жетекшікомпаниялары мойындаған және аэроғарышөнеркәсібінде 21%-ды алады. Уран өндірісібойынша Қазақстан жаһандық сұраныстың 43% -ын қамтамасыз ете отырып, әлемдік көшбасшыболып табылады (қорлар бойынша 2 орын). Қазақстанда мыс, алюминий, мырыш жәнеқорғасын сияқты базалық металдардың едәуірмөлшері өндіріледі.

Металлургия өнеркәсібінің жетістіктері

Соңғы 5 жылда 2019 жылдан 2023 жылға дейінМеталлургия өнеркәсібі өндірісінің көрсеткіштері65% - ға өсті (5,0-ден 8,2 трлн теңгеге дейін.). 2024 жылдың алғашқы 5 айында өнім өндірукөрсеткішінде өсім байқалады. Өсімферроқорытпалар (+17,8%), өңделмеген алюминий (+17,0%), өңделмеген қорғасын (+15,1%), тазартылған мыс (+15,6%) және т. б. өндірісінұлғайту есебінен шамамен 54,2% (3,3-тен 3,5 трлн теңгеге дейін) құрады.

Қазақстан қара және түсті металдардың іріэкспорттаушысы болып табылады. Экспорттантүсетін кірістер елдің сауда балансын жақсартуғажәне валюта резервтерін арттыруға көмектеседі.  Металлургия өнеркәсібінің экспорты 5 жыл ішінде39% - ға (10,0-ден 13,9 млрд. АҚШ). 2024 жылдың4 айында саланың экспорты 8,3% - ға өсті (2023 жылға қарай), 4,7 млрд. АҚШ. Металлургиялықөнім экспортының құрылымында құндықкөрсеткіштер бойынша негізгі көлем мысқа (29,2% - экспорттың жалпы көлеміндегі тауардың үлесі), ферроқорытпаларға (17,6%), жалпақ прокатқа(9,7%), мырышқа (4,2%), алюминийге (3,4%) тиесілі. ҚР металлургия өнімдерін өткізудің негізгінарықтары Қытай (38,3%), Ресей (18,5%), Түркия(9,3%) және АҚШ (4,2%) болды.

Қазақстанның металлургия өнеркәсібінде өзқызметін жүзеге асыратын кәсіпорындардың саны едәуір өсті, бұл күшті бәсекелестіктің пайдаболуына әкелді. Ұлттық статистика бюросыныңмәліметтері бойынша қазіргі уақытта 442 металлургиялық компания жұмыс істейді, оныңішінде 383 шағын, 33 орта және 26 ірі. Бұлкомпаниялардың көптеген байланыстары бар жәнекөптеген орта және ірі компаниялар бірқұрылымды кәсіпорындардан тұратын тігіненбіріктірілген құрылымға ие. Қазақстандағыметаллургия кәсіпорындары қызметкерлерініңнақты саны 85,6 мыңға жуық. адам (2023 ж.) оныңішінде қара металлургияда – 38,2 мың адам, түстіметаллургияда-47,4 мың адам.

Жыл сайын еліміздің ірі металлургиялықкәсіпорындары мыс – 417 мың тонна (Қазақмыс, Қазмырыш, Қазминералс), қорғасын – 97,8 мыңтонна, мырыш – 271,5 мың тонна (Қазмырыш) жәнеалюминий – 260,9 мың тонна (Қазақстандықэлектролиз зауыты) өндіреді. Жоғарыда аталғанметалдардың барлығы экспортқа бағдарланғанжәне қосылған құны жоғары өнім өндіру үшін ел ішінде аз ғана үлесі (15% - дан аспайтын) қайтаөңделеді.

Қорғасынның негізгі өңдеушісі "Қайнар АКБ" ЖШС болып табылады.

Ел ішіндегі мырыштың жалғыз тұтынушысы-оны болат прокатын мырыштау үшін пайдаланатын"Qarmet" АҚ компаниясы.

Мыстың негізгі өңдеушілері "Қазкат" ЖШС компаниясы, "ЗОЦМ" АҚ және "Кастинг" ЖШС компаниясы және т. б. болып табылады.

Алюминийді өңдеумен "Қазэнергокабель" АҚ, "Aluminium of Kazakhstan" ЖШС, "УПТК Азия-Электрик" ЖШС, "Цветлит" ЖШС, "Giessenhaus" ЖШС және т. б. айналысады.

Экспорттың бастапқы металдарға шоғырлануыныңедәуір үлесіне қарамастан, Қазақстанда неғұрлымжоғары қайта бөлу өнімдерін өндіру бойыншажобалар іске асырылуда.

Өткен жылдың қорытындысы бойынша негізгікапиталға салынған инвестициялар шамамен 1,3 трлн теңгені немесе бүкіл өнеркәсіптің 17% -. құрады. Бұл қаражат қолданыстағыкәсіпорындарды жаңғыртуға, жаңа өндірістікқуаттарды салуға және озық технологиялардыенгізуге бағытталған. Инвестициялар жаңа жұмысорындарын құруға және әлемдік нарықтақазақстандық металлургияның бәсекегеқабілеттілігін арттыруға ықпал етеді. 2023 жылдыңқорытындысы бойынша келесі жобалар іскеқосылды: алюминий және биметалл жылытурадиаторларын өндіру (Valtherm, Алматы қ.); металлургиялық өндірістің мырыш-қорғасынқалдықтарын қайта өңдеу (Джон Бан МеталлПром, Жамбыл обл.); чушек түріндегі түсті металданжасалған бұйымдар өндірісі (ферроқорытпа-болат, Шымкент қ.); жез шыбықтар өндірісі (Brass ofQazaqstan PVL, Павлодар обл.).

Бәсекелестік артықшылықтарды одан әрі арттыружәне Қазақстанның әлемдік қосылған құн тізбегінеқатысуын арттыру мақсатында бүгінгі күніминералдық шикізатты кешенді қайта өңдеудідамыту және металлургияда 4 және 5 қайта бөлугекөшу бойынша жұмыстар белсенді жүргізілуде.

Халықаралық ынтымақтастық

Металлургия саласын одан әрі әртараптандырумақсатында әлемдік қоғамдастықпен белсендіынтымақтастық жүргізілуде.

Ресми деңгейде ЕО, Ұлыбритания, АҚШ, Франция және Кореядан келген тұтынушы елдерменсеріктестік орнатылды.

Бүгінде Қазақстанда АҚШ - та сұранысқа ие 50 маңызды минералдың 17-сі, ЕО-та сұранысқа ие 34-тен 19-ы өндіріледі; 18 - ден 8-Ұлыбритания.

Биыл литий-ионды аккумулятор катодтары үшінмарганец сульфатын өндіру басталды (жамбасметалы, Степногорск қ.). Келесі жылдан бастапәлемдік тұтынудың 10% (50 мың тонна) қамтамасыз ету жоспарлануда.

 

 

 

 

Әлеуметтік жобалар

Қазақстанның металлургиялық компанияларыәлеуметтік жобаларға белсенді қатысатынын атапөту маңызды. 2023 жылы "Қазмырыш" компаниясы(Риддер қаласындағы "№16 орта мектеп" КММ-де "Powered by NIS ауылдық мектебі" жобасын іскеасыру мақсатында өзара ынтымақтастық туралыМеморандум, бизнестің корпоративтік әлеуметтікжауапкершілігі шеңберінде әлеуметтік жобалардыіске асыру мақсатында өзара ынтымақтастықтуралы Меморандум). Алтай және т.б.) және"Еуразиялық Топ" (білім беру, мәдениет, қоғамдықаумақтарды абаттандыру салаларын қозғайтынөзара түсіністік және ынтымақтастық туралы жылсайынғы меморандумдар: "ERG Mektepke", "ERG колледждер үшін" және т. б.) өздерінің қатысатынөңірлеріндегі мектептер, ауруханалар және спорт кешендері сияқты әлеуметтік объектілерді салуғақомақты қаражат инвестициялады. Бұл жергіліктітұрғындардың өмір сүру сапасын жақсартады жәнебизнес пен қоғам арасындағы әлеуметтіксеріктестікті нығайтады.