Екінші тоқсанның аяқталуына санаулы күндер қалды. Қысқы каникул кезеңі 2025 жылдың 29-желтоқсаны мен 2026 жылдың 7-қаңтарын қоса алғанда он күнге созылады. Бұл туралы Оқу-ағарту министрлігінің баспасөз қызметі хабарлайды.
Мектеп оқушыларының қысқы демалыстағы бос уақытын тиімді өткізу және жеке тұлғалық қасиеттерін дамыту маңызды. Осы мақсатта «Адал азамат» біртұтас тәрбие бағдарламасы аясында бірқатар іс-шаралар көзделген.
Балаларға бос уақытында:
* кітап оқу;
* музейлерге, көрме залдарына, ғылыми орталықтарға және тарихи ескерткіштерге танымдық экскурсияларға бару;
* спорттық ойындарға қатысу, коньки, шаңғы тебу;
* қайырымдылық акциялары және басқа да іс-шараларға қатысу ұсынылады.
Мектептерде, қосымша білім беру ұйымдарында бірқатар білім беру, спорттық, мәдени және шығармашылық іс-шаралар өткізу ұсынылады.
Ең бастысы – балалардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету. Осы мақсатта ата-аналармен бірге жол-көлік жарақаттарының алдын алуға, мектептің ішкі тәртібін сақтауға, балалардың қоғамдық қауіпсіздігіне, үйдегі өрт қауіпсіздігі және киберқауіпсіздікке ерекше назар аудару қажет.
Айта кетейік, бұл іс-шаралар білім беру ұйымдарына әдістемелік ұсыным ретінде жолданады.
Еліміздің энергетика саласы өңірдегі ең тұрақты әрі қарқынды дамып келе жатқан салалардың бірі болып саналады. Соңғы жиырма жылда салада жүйелі жаңғырту жүргізіліп, электр энергиясын өндіру көлемі айтарлықтай артты. 2000-жылдардың басында электр энергиясын өндіру деңгейі 51 млрд киловатт-сағатты құраса, 2025 жылы бұл көрсеткіштің 122 млрд киловатт-сағатқа жетуі күтілуде.
Өндіріс көлемінің өсуі жабдықтарды жаңарту, қолданыстағы қуаттарды кеңейту және жаңа электр стансаларын пайдалануға беру есебінен қамтамасыз етілді. Қазіргі уақытта республика аумағында 237 электр стансасы жұмыс істейді, олардың 158-і жаңартылатын энергия көздерін пайдаланады. Энергожүйенің орнатылған қуаты 25,4 ГВт-тан асып отыр.
Экологиялық «таза» генерацияның үлесі кезең-кезеңімен артып келеді, электрмен жабдықтау сенімділігі мен желілік инфрақұрылымның тұрақтылығы күшейтілуде. Саланы реформалау нәтижесінде нақты көрсеткіштерге қол жеткізілді. Атап айтқанда, 2009–2015 жылдары іске асырылған шекті тарифтер бағдарламасы аясында шамамен 3 ГВт жаңа қуат енгізіліп, энергетика саласына 1 трлн теңгеден астам инвестиция тартылды.
2023 жылы жаңартылған «Тарифті инвестицияға айырбастау» бағдарламасы іске қосылып, апатты жағдайларды төмендетуге мүмкіндік берді. Бір жылыту маусымының қорытындысы бойынша технологиялық бұзушылықтар саны 27%-ға қысқарып, температуралық режимнің сақталмау жағдайлары 3,3 есе азайды.
Жылу энергетикасына ерекше назар аударылуда. Елімізде 37 жылу электр орталығы (ЖЭО) жұмыс істейді, олардың орташа тозу деңгейі 64%-дан 61%-ға дейін төмендетілді. Тоғыз ЖЭО «қызыл» аймақтан «сары» аймаққа, үш ЖЭО «сары» аймақтан «жасыл» аймаққа ауыстырылды. 2025 жылға арналған жөндеу науқанына шамамен 400 млрд теңге көлемінде қаржы қарастырылған.
Сонымен қатар электр желілерін ауқымды жаңғырту жұмыстары қатар жүргізілуде. 2,4 мың км-ден астам электр беру желілері салынды, ондаған қосалқы станса пайдалануға берілді. «Солтүстік–Шығыс–Оңтүстік» транзитін іске асыруды қоса алғанда, батыс өңір желілерін күшейтуге бағытталған стратегиялық инфрақұрылымдық жобалар жүзеге асырылды. Соңғы жылдары жалпы құны 422 млрд теңгені құрайтын 153 жоба іске асырылды.
Энергетика және коммуналдық секторды жаңғырту жөніндегі ұлттық жоба аясында 2029 жылға дейін 1,6 мың км жылу желілерін және 79 мың км инженерлік желілерді жаңарту жоспарланған. Бұл шаралар жылу желілерінің тозу деңгейін 52%-дан 42%-ға, электр желілерінің тозуын 74%-дан 45%-ға дейін төмендетуге мүмкіндік береді.
Саланың стратегиялық дамуы 2035 жылға дейінгі Энергетиканы дамыту жоспары арқылы айқындалған. Жоспарға сәйкес 26,3 ГВт жаңа қуат енгізу және энергожүйенің жалпы әлеуетін шамамен екі есеге арттыру көзделген. Қазіргі уақытта Қызылорда қаласындағы ЖЭО құрылысы аяқталу сатысында, Түркістан облысында бу-газ қондырғысы салынуда. Астана мен Шымкент қалаларында осындай қондырғыларды салу жоспарланған. Сондай-ақ, Алматы қаласындағы ЖЭО-2 және ЖЭО-3-ті табиғи газға көшіру жобасы жүзеге асырылуда.
Сонымен қатар Көкшетау, Семей және Өскемен қалаларында «таза көмір» технологияларын қолдану арқылы жаңа көмір электр стансалары салынатын болады. Курчатов қаласында және Екібастұз МАЭС (ГРЭС) базасында бірқатар энергетикалық жобаларды жүзеге асыру жоспарлануда.
Жаңартылатын энергетика саласы да қарқынды дамып келеді: стратегиялық инвесторлар жобаларының портфелі 5 ГВт-қа бағаланады. 2035 жылға дейін 8 ГВт-тан астам жаңартылатын энергия көздері қуатын енгізу, оның ішінде Жамбыл облысында қуаты 1 ГВт болатын жел электр стансасын салу жоспарланған.
Энергетиктер күні — елдің тұрғын үйлерін, өндіріс орындарын және әлеуметтік нысандарды сенімді жарықпен, жылумен және тұрақтылықпен қамтамасыз ететін қызметкерлердің кәсіби мерекесі. Олардың еңбегі Қазақстан экономикасының тұрақтылығы мен дамуына айрықша үлес қосып, елдің болашағына деген сенімді нығайтады.
Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі Қазақстан Республикасының 2030 жылға дейінгі көші-қон саясатының жаңа тұжырымдамасының (бұдан әрі – Тұжырымдама) жобасын әзірледі. Құжаттың негізгі мақсаты – мигранттарды сапалы іріктеуге, көші-қон ағындарының тепе-теңдігіне және адами капиталды дамытуға негізделген қауіпсіз және басқарылатын көші-қон жүйесін құру. Қазіргі уақытта Тұжырымдама Үкіметте қаралып жатыр.
Тұжырымдама мынадай негізгі бағыттарды қамтиды:
1. Migration.enbek.kz платформасы негізінде көші-қон мониторингінің бірыңғай цифрлық жүйесін құру арқылы көші-қон ағындарын тіркеу жүйесін жетілдіру. Платформада барлық уәкілетті органдардың деректері интеграцияланатын болады: Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі, Ішкі істер министрлігі, Сыртқы істер министрлігі, Ғылым және жоғары білім министрлігі және басқа да ведомстволар.
Бұл көші-қон процестерінің толық және сенімді бейнесін жасауға мүмкіндік береді, соның ішінде мигранттардың келуі, болуы, білім алуы, жұмысқа орналасуы және әлеуметтік жағдайы туралы деректер. Жиналған деректердің негізінде көші-қон үрдістерін болжау, аналитикалық есептерді әзірлеу және уақтылы басқару шешімдерін қабылдау қамтамасыз етіледі.
Бұдан басқа, enbek.kz жүйесін Ұлттық білім беру базасымен және басқа да ақпараттық ресурстармен интеграциялау жоспарлануда, бұл түлектердің, қоныс аударушылардың және мемлекеттік бағдарламаларға қатысушылардың жұмысқа орналасуы туралы мониторингті қамтамасыз етеді.
Бұл бағытты іске асыру көші-қон процестерінің ашықтығын, көші-қон тәуекелдеріне уақтылы ден қоюды, мемлекеттік реттеудің тиімділігін арттыруды және басқармалар арасындағы функциялардың қайталануын жоюды қамтамасыз етеді;
2. Еңбек көші-қонын ынталандыру және реттеу өңірлік диспропорцияны азайтуға, кәсіпкерлік белсенділікті дамытуға, жұмыспен қамтуды арттыруға, оның ішінде қандастар мен мигранттар арасында, әлеуметтік тұрақтылық пен адами капиталды нығайту үшін жағдай жасауға мүмкіндік береді.
Жұмыс күшінің шыққан және еңбек ресурстарын қабылдайтын өңірлер арасында өңіраралық меморандумдар жасасу, шетелдік жұмыс күшін тартудың реттелуін жетілдіру, сондай-ақ мобилді кәсіпкерлікті дамыту жөніндегі шараларды іске асыру жоспарлануда.
Ішкі қоныс аударушылар мен қандастарды қолдауға ерекше назар аударылады. Тұжырымдамада елдің солтүстік, шығыс және орталық облыстарында қоныс аударуға және қоныстануға арналған жыл сайынғы өңірлік квоталарды бекіту көзделген. Бұл өңірлерде ауыл халқының табысын арттыруға, оның ішінде жеке қосалқы шаруашылықтарға жеңілдікпен кредит беру, кооперацияны дамыту және шағын бизнесті ынталандыру арқылы бағытталған жобалар дамитын болады.
Осы бағытты іске асыру еңбек ресурстарын оңтайлы қайта бөлуге, жұмыспен қамту деңгейін арттыруға және өңірлердің демографиялық әлеуетін нығайтуға ықпал ететін болады;
3. Шетелде жұмыс істейтін Қазақстан азаматтарының құқықтарын қорғауға, білікті мамандарды тартуға, халықаралық ынтымақтастықты дамытуға және этникалық қазақтарды қолдауға бағытталған сыртқы көші-қонды басқару тетіктерін жетілдіру.
Осы бағыттың шеңберінде Қазақстан азаматтарының еңбек және әлеуметтік құқықтарын қорғау бойынша Еуропа мен Азияның бірқатар елдерімен екіжақты келісімдер жасасу, жұмысқа орналасу мақсатында шетелге шығатын азаматтардың мониторингінің цифрлық платформасын құру, сондай-ақ сыртқы еңбек көші-қонын бақылау және ақпараттық сүйемелдеу тетіктерін дамыту көзделеді.
Білікті шетелдік мамандар мен шетелдік студенттерді тартуға ерекше көңіл бөлінеді. Салалық университеттер құру, Орталық Азия елдерінде кәсіптік бағдарлау кампанияларын өткізу жоспарлануда.
Бұдан басқа, Тұжырымдамада тарихи отанына оралған қандастарды қолдау шаралары қарастырылған. Оларды интеграциялау үшін бірыңғай стандарт әзірленеді, қоныстандыру бойынша өңірлік бағдарламалар іске асырылады, сондай-ақ «Ата жолы» картасы жетілдірілетін болады.
Тұжырымдама әлеуметтік ұйымшылдықты нығайтуға, көші-қон тәуекелдерін азайтуға және мемлекеттік саясаттың тиімділігін арттыруға бағытталған көші-қонды реттеуге тұтас және теңгерімді тәсілді қалыптастырады.
Құжатты қабылдау Қазақстан үшін қандай да бір жағымсыз қоғамдық-саяси салдарға әкеп соқпайды.
Тұжырымдаманы іске асыру мемлекеттік бюджеттен қосымша қаржы қаражатын талап етпейді. Бұл ретте Еңбек министрлігі 73 іс-шара мен 14 нысаналы индикаторды қамтитын іс-қимыл жоспарын дайындады.
Шалғайдағы және ауылдық елді мекендердің тұрғындары үшін мамандандырылған медициналық көмекке қолжетімділік дәстүрлі түрде қашықтықпен және бейінді мамандардың жетіспеушілігімен шектелді. Телемедицина бұл жағдайды біртіндеп өзгертіп, ірі қалаларға бармай-ақ консультация алуға және сүйемелдеуге мүмкіндік береді.
Ағымдағы жылдың 11 айында медициналық ұйымдар 3,5 млн қашықтықтан медициналық қызмет көрсетті - бұл көрсетілген көмектің жалпы көлемінің 9,03%.
Мұндай консультациялардың негізгі бөлігі ауыл тұрғындарына қатысты болды. Бұл тек алғашқы консультациялар туралы ғана емес, сонымен қатар қашықтықтан бақылау, диагноздарды нақтылау және пациенттерді сүйемелдеу туралы.
Еліміздің сегіз өңірінде 100-ден астам медициналық ұйым тартылған «Онлайн-медицина» пилоттық жобасы іске асырылуда. Жоба медициналық көмектің қолжетімділігін арттыруға және аумақтық теңсіздікті төмендетуге бағытталған.
Қазақстанда алғаш рет ұлттық деңгейде республикалық және халықаралық маңызы бар автомобиль жолдары мен жол инфрақұрылым элементтерінің бірыңғай қызмет ету мерзімдері бекітілді. Бұл нормалар құрылыс, қайта жаңғырту және жөндеудің барлық түрлерінен кейін қолданылады. Құжатты «Қазақстан жол ғылыми-зерттеу институты» («ҚазжолҒЗИ») әзірлеп, Қазақстан Республикасы Көлік министрлігінің Автомобиль жолдары комитеті бекітті.
«ҚазжолҒЗИ» мәліметінше, бұған дейін жол саласында қызмет ету және кепілдік мерзімдеріне қатысты бірыңғай міндетті талаптар болмаған. Көп жағдайда олар ұсынымдық сипатта көрсетіліп, жекелеген келісімшарттарда немесе «кемінде» деген жалпылама формулировкалармен шектелген. Бұл мердігерлердің міндеттемелерін нақты түсіндіруге мүмкіндік бермей, жолдарды ұзақ мерзімді күтіп-ұстауды жоспарлауды қиындатқан.
Жаңа құжат нақты және міндетті кепілдік мерзімдерін белгілейді. Атап айтқанда, құрылыс, қайта жаңғырту және күрделі жөндеуден кейін кепілдік мерзімі жол санаты мен көлік қозғалысының қарқындылығына байланысты 4 жылдан 8 жылға дейін, ал орташа жөндеу кезінде 3 жылдан 6 жылға дейін белгіленген. Барлық мәндер нормативтік түрде бекітілік қолданысқа міндеттелген.
Жөндеуаралық мерзімдер жеке белгіленіп, жол конструкциясының келесі күрделі араласуға дейінгі есептік қызмет ету кезеңін көрсетеді. Бұл мерзімдер қолданылатын технологиялар мен материалдардың сапасына тікелей байланысты. Мәселен, цементбетон жамылғысы бар автомобиль жолдары үшін жөндеуаралық мерзім 25 жыл, ал асфальтбетон жамылғысы бар жол киімдері үшін 16 жыл болып белгіленген. Заманауи технологиялар мен модификацияланған материалдар қолданылған жағдайда жолдың қызмет ету мерзімі қосымша ұзартылуы мүмкін.
Кепілдік мерзімі аяқталғаннан кейін орындалған жұмыстарға комиссиялық тексеру жүргізіледі. Ол жолдың нақты техникалық жай-күйін белгіленген нормативтерге сәйкестігін жан-жақты бағалауды көздейді. Комиссияның жұмыс тәртібі, құрамы және бағалау өлшемдері регламенттелген, ал тексеру нәтижелері объектіні одан әрі пайдалануға беру және мердігер ұйымдардың жауапкершілігін айқындау үшін негіз болады.
Сонымен қатар, алғаш рет жол инфрақұрылымы элементтеріне арналған жеке талаптар блогы бекітілді. Қолданылатын материалға байланысты борттық тастардың (бордюр) қызмет ету мерзімі 30 жылға дейін ұлғайтылды: бетон тастар үшін 20 жылға дейін, гранит тастар үшін 30 жылға дейін. Жол белгілері үшін жарыққайтару қабілетінің деңгейі бойынша жіктеу енгізіліп, олардың қызмет ету мерзімі 10 жылға дейін белгіленді. Қоршаулар, тіректер және инженерлік элементтер үшін 5 жылға дейінгі бірыңғай кепілдік мерзімдер, сондай-ақ жол таңбалары, шу жолақтары мен қорғаныс құрылыстары үшін нормативтік мерзімдер айқындалды.
Бұған дейін нақты мерзімдердің болмауы кей жағдайларда инфрақұрылым элементтерін техникалық қажеттіліксіз ерте ауыстыруға жол бере алған. Ал нақты көрсеткіштердің бекітілуі автомобиль жолдарын күтіп-ұстаудың ашық әрі болжамды жүйесін қалыптастыруға мүмкіндік береді, деп атап өтті «ҚазжолҒЗИ».
Мамандардың айтуынша, жаңа тәсіл автомобиль жолдарының нақты жай-күйін талдауға және оларды пайдалану тәжірибесіне негізделген. Құжатты әзірлеу барысында Ұлттық кәсіпкерлер палатасының, автожол саласындағы салалық қауымдастықтардың, жол-құрылыс компанияларының, сондай-ақ тиісті мемлекеттік органдар мен ұлттық компаниялардың ұсыныстары ескерілген. Бұл мемлекет, бизнес және салалық қатысушылардың мүдделері арасындағы теңгерімді қамтамасыз етуге мүмкіндік берді. Ұзақ әрі бекітілген мерзімдер жол жобаларының экономикасын өзгертіп, мердігерлермен атқарылатын жұмыстардың сапасы мен ұзақмерзімділігіне тікелей әсер етеді деп күтілуде.
Бекітілген нормалар еліміз бойынша жол жұмыстарын жоспарлау, келісімшарттар жасау және объектілерді қабылдау кезінде негізгі базаға айналады.
Айта кетейік, «Құрылыстан, қайта жаңғыртудан, күрделі, орташа және ағымдағы жөндеуден кейін автомобиль жолдарының конструктивтік элементтерінің, оның ішінде жол жағдайының жөндеуаралық мерзімдерін белгілеу» атты құжат Қазақстан Республикасы Көлік министрлігінің Автомобиль жолдары комитетінің 2025 жылғы 18 қарашадағы №119 бұйрығымен бекітіліп, Нормативтік-техникалық құжаттардың бірыңғай мемлекеттік қорының ресми сайтында орналастырылған.
ҚР Президенті жанындағы Орталық коммуникациялар қызметінде өткен баспасөз конференциясында Қаржы вице-министрі Әсет Тұрысов пен Сауда және интеграция вице-министрі Әсет Нүсіпов келер жылы қаңтардан бастап іске қосылатын Тауарлардың ұлттық каталогы жайлы айтып берді.
Тауарлардың ұлттық каталогы (ТҰК) мемлекеттік органдар мен бизнес пайдаланатын кез келген өнім туралы ақпараттың орталықтандырылған және сенімді көзіне айналады. ТҰК енгізу түрлі ведомстволар мен ұйымдардағы көптеген сан алуан анықтамалықты алмастырып, тауарларды сипаттау мен сәйкестендірудің бірыңғай мемлекеттік стандартын қамтамасыз етеді.
«Бүгінде елімізде әртүрлі рәсімдерде қолданылып келе жатқан көптеген анықтамалық пен каталогтар бар – мемлекеттік сатып алуда, кеден саласы мен ЭШФ-да, таңбалау ісінде, статистикада, чек шығару және т.б. Бұл мәселені шешу үшін Тауарлардың ұлттық каталогын құруды қолға алдық. Ұлттық каталог GTIN/NTIN бірегей кодтары арқылы тауарларды түпкілікті сәйкестендіруді қамтамасыз етіп, барлық негізгі процеске: көтерме және бөлшек саудаға, кедендік декларацияларға, чектерге, электронды сауда алаңдарына, бюджетті жоспарлау мен атқаруға және т.б. жүйелерге қосылған деректердің үлгілі көзіне айналады», деді Әсет Нұрланұлы.
Бұл ретте Қаржы вице-министрі біртұтас базаны енгізу тауарлардың бағасына әсер етпейтінін жеткізді. Себебі тауар карталарын тіркеу мен NTIN коды беру процедурасы тегін. Сауда-саттық тоқтатылмайды – NTIN коды жоқ өнімге автоматты түрде уақытша XTIN коды беріледі, оны бір ай ішінде NTIN-ге ауыстыру қажет.
Осы орайда аталған каталог Қазақстанда, яғни мемлекеттік серверлерде, жергілікті нарықтың ерекшеліктерін ескере отырып, мәліметтерді міндетті түрде мемлекеттік тілде қалыптастыратынын айта кетейік. Демек, бұл технологиялық дербестікке, тұрақтылыққа және отандық талаптардың толық сәйкестігіне кепілдік береді. Мемлекеттік деректер базасы тауарларды сипаттаудың бірыңғай форматын, оның ішінде дұрыс сәйкестендіру кодын, атауын, сипаттамаларын, суреттерін және ілеспе мәліметтерін қамтамасыз етеді. Әр өнімнің жеке картасы болады, ол барлық ақпарат жүйесі бірдей растайтын «бірыңғай төлқұжатқа» айналады.
«Қарапайым мысал: бір жүйеде өнім «сүт» деп көрсетілсе, екіншісінде «айран», ал үшіншісінде «ашытылған сүт өнімі» деп аталып тұр делік. Үш түрлі атау болғанымен іс жүзінде мұның бәрі бір өнім. Жіктеуіштердің бытыраңқылығы, кемшіліктерге, ақпараттың қайталануына, процестердің баяу жүруіне және қадағалаудың күрделілігіне әкеліп соқты. ТҰК осы кедергілерді толығымен жоя алады. Біз атауы, құрамы, сипаттамалары, өндірушісі және бірегей National Trade Item Number - NTIN бар тауардың бірыңғай «цифрлы төлқұжатын» жасап жатырмыз», деді Ә.Нүсіпов.
Тұтастай алғанда, біртұтас каталогты енгізу деректердің бөлшектенуін жоюға, тауар анықтамалықтарындағы қайталанулар мен сәйкессіздіктерді болдырмауға, мемлекеттік сатып алуларда, сауда саласында, бухгалтерлік және қойма есебінде, коммерциялық электронды алаңдар мен маркетплейстерде ақпараттың түпкілікті сәйкестігін қамтамасыз етеді. Стандартты тәсіл арқылы нарықтың барлық қатысушысы бірыңғай және өзекті мәліметтермен жұмыс істеп, бұл процестердің ашықтығы мен сапасын арттырады.
Спикерлер айтқандай, көпшілігі ТҰК цифрлы таңбалаумен шатастырып жатады. Бүгінде Қазақстанда тауарларды жіктеу мен каталог жүргізудің үш деңгейлі жүйесі құрылып жатыр. Онда әрбір деңгей өз функциясын орындайды. ТЖҚЖЖ – бюджетті жоспарлау, жалпы статистика және мемлекет деңгейіндегі талдау үшін қажет тауарлар мен қызметтердің жалпы жіктеуіші.
Тауарлардың ұлттық каталогы – негізгі және әмбебап деңгей, мұнда тауардың әр атауы өндірушімен бірге белгіленеді. Цифрлы таңбалау – тауардың әр данасы мен партиясы бекітілген ең төменгі әрі ең дәл деңгей. Аталған құрал тауар санаттарының шектеулі көлемінде қолданылады және бұл контрафактіге қарсы бағытталған күрес, сондай-ақ ол қадағалау, жарамдылық мерзімі және салық тәртібі мәселелерін шешеді.
Ағымдағы жылы елімізде жетім және ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалардың құқықтарын қорғау жүйесін жетілдіруге бағытталған бірқатар кешенді шешімдер қабылданды. Балалардың мүддесін қорғауға бағытталған түбегейлі өзгерістердің қатарында – Мемлекет басшысы қол қойған жаңа заңның қабылдануын атап өтуге болады. Аталған заң 2026 жылғы 4 ақпанда өз күшіне енеді.
Жаңа заң нормаларына сәйкес, егер бала тәрбиесі барысында қамқоршы, қорғаншы немесе асырап алған ата-анаға қатысты соттылық анықталса, не олар психикалық немесе наркологиялық диспансерде есепте тұрғаны белгілі болса, мұндай тұлғалар бала тәрбиелеу құқығынан дереу айырылады. Сондай-ақ, үстінен қылмыстық іс қозғалған азаматтарға бала асырап алуға, қамқоршы немесе патронат тәрбиеші болуға тыйым салынады. Бұл шектеулер балаларды қауіп-қатерден қорғап, қауіпсіз орта қалыптастыруды көздейді.
Бұдан бөлек, заңнамаға алғаш рет қамқоршылар, қорғаншылар, патронат тәрбиешілер мен асырап алған ата-аналар тарапынан жыл сайын сенімділікті растау міндеті енгізілді. Олар денсаулығы, тұрғылықты мекенжайы, соттылығының жоқтығы туралы мәліметтерді тұрақты түрде ұсынуы қажет. Сонымен қатар, жаңа заң бойынша баланы алдымен жақын туыстарына, ал ондай мүмкіндік болмаған жағдайда — ерлі-зайыпты отбасыларға беру тәртібі заңмен нақты бекітілді.
«Жетім балалардың құқықтарын қорғау – үнемі жүйелі назарды талап ететін маңызды сала. Биыл қабылданған шаралар қолданыстағы тетіктерді нығайтып, қамқоршылық органдарының жұмысын баланың мүддесі мен қауіпсіздігін басшылыққа ала отырып ұйымдастыруға жол ашты», – деді ҚР Оқу-ағарту министрлігінің Балалардың құқықтарын қорғау комитетінің төрағасы Насымжан Оспанова.
Биыл жүзеге асырылған маңызды жаңалықтардың тағы бірі — кәсіби қабылдаушы отбасы институтының енгізілуі. Бұл – баланың тұрақты тұратын жері анықталғанға дейін оны қауіпсіз әрі отбасылық ортада уақытша тәрбиелеуге арналған жаңа модель. Тәлімгерлік жүйесі де белсенді дамып келеді. Қазіргі таңда еліміздің 20 өңірінде 360-тан астам азамат жетім балаларға тәлімгер болып отыр.
2025 жылдан бастап балаларды мемлекеттік мекемеге жолдау тәртібі қайта қаралды. Енді бала анықталған жағдайда, ең алдымен үш күнге дейін медициналық ұйымға жіберіліп, оның денсаулығы мен қажеттіліктері нақты анықталуы тиіс.
Сондай-ақ, алғаш рет қамқоршылық органдары үшін нақты штат саны бекітілді: әр 5 мың балаға кемінде бір маманнан келуі тиіс. Бұл жаңашылдық мамандар санын 3,3 есеге – 303-тен 1028-ге дейін арттыруға мүмкіндік берді. Өңірлерде қамқоршылық саласын басқарудың жаңа құрылымдары құрылуда. Мәселен, Ақтөбе облысы мен Астана қаласында балалардың құқықтарын қорғау жөніндегі басқармалар өз жұмысын бастады. Алдағы уақытта осындай бөлімшелер Шымкент қаласында, сондай-ақ Ақмола, Қостанай және Жамбыл облыстарында ашылмақ.
Айта кетейік, бүгінде елімізде 20 мыңнан астам жетім және ата-анасының қамқорлығынсыз қалған бала бар. Олардың 82%–ы отбасылық ортада тәрбиеленуде.
Жаңа жыл мерекелері қарсаңында Төтенше жағдайлар министрлігі жаңа жылдық шыршаларды орнату және безендіру, сондай-ақ оларды жағу іс-шараларын өткізу кезінде сақталуға тиіс өрт қауіпсіздігінің негізгі талаптары бойынша чек-парақ әзірледі.
Аталған бастама #ӨзіңненБаста челленджі аясында жүзеге асырылып, жеке жауапкершілік арқылы қауіпсіздік мәдениетін қалыптастыруға бағытталған.
Чек-парақта жауапты тұлғаларды тағайындау, нысандарды алғашқы өрт сөндіру құралдарымен қамтамасыз ету, шыршаларды берік әрі орнықты негізге орнату, жарықтандыруды қауіпсіз қосу, сондай-ақ үй-жайларда және ғимараттарға жақын жерде пиротехникалық бұйымдарды пайдалануға тыйым салу талаптары қамтылған. Эвакуациялық шығу жолдарының және өрт техникасының еркін өтуіне арналған кіреберістердің бос болуына, сондай-ақ өртке қарсы сумен жабдықтау көздерінің жарамды күйде сақталуына ерекше назар аударылады.
ТЖМ объектілердің иелері мен басшыларын, сондай-ақ бұқаралық іс-шараларды ұйымдастырушыларды өз нысандарында жаңа жылдық шыршаның қауіпсіз орнатылғанын өз бетінше тексеруге және анықталған бұзушылықтарды жою шараларын қолдануға шақырады. Өзіндік өрт қауіпсіздігін бақылау чек-парағы қоса беріледі.
Өрт қауіпсіздігі талаптарын сақтау жаңа жылдық іс-шаралардың қауіпсіз өтуінің басты кепілі екенін еске саламыз және азаматтарды жеке және қоғамдық қауіпсіздік мәселелеріне жауапкершілікпен қарауға шақырамыз. Қауіпсіздік әрқайсымыздан басталады!
ҚР Тәуелсіздік күніне орай Google жасанды интеллектінің Gemini моделін қазақ тілінде іске қосқанын жариялады. Бұл - ең озық саналатын ЖИ-моделінің тілдік қолдауын кеңейтуге бағытталған жаһандық бастаманың бір бөлігі. Қазақ тілі Gemini 3 буынын іске қосу аясында қосылған 23 жаңа тілдің қатарына енді. Бұл Қазақстандағы пайдаланушыларға Gemini мүмкіндіктерін әлемдегі ең ірі тілдермен тең дәрежеде, өз ана тілінде қолдануға мүмкіндік береді.
Gemini-дің қазақ тіліндегі интерфейсі қазірдің өзінде веб-нұсқада қолжетімді. Ол үшін пайдаланушылар Google аккаунтының баптауларында қазақ тілін таңдауы қажет. Алдағы уақытта Android және iOS жүйелеріне арналған нұсқаларды қолдау, сондай-ақ Gemini Live сервисін іске қосу жоспарланып отыр.
Gemini-дің қазақ тіліндегі нұсқасының іске қосылуы Google компаниясының Қазақстанда жасанды интеллектіні дамытуға бағытталған кең ауқымды жұмысының бір бөлігі. Бұл жұмыс кадрларды даярлауға инвестиция салуды, цифрлық дағдыларды дамытуды және әзірлеушілерді қолдауды қамтиды. Компанияның бағалауынша, жасанды интеллектіні мемлекеттік секторға енгізу экономикалық жағынан да тиімді. Себебі ол мемлекеттік басқару өнімділігінің артуы және бюджет жүйесінде тұрақтылықтың күшеюіне септігін тигізеді, әрі елдің экономикалық өсіміне қосымша үлес қосады.
ҚР Жасанды интеллект және цифрлық даму министрлігінде жаһандық ЖИ шешімдерінің қазақ тілінде қолжетімді болуы цифрлық мемлекетті дамыту, азаматтар үшін технологиялардың қолжетімділігін арттыру және бәсекеге қабілетті AI-экожүйе қалыптастыру жолындағы маңызды қадам екенін атап өтті.
Министрлік жасанды интеллектіні дамыту, цифрлық өнімдерді локализациялау және жаңа буын мамандарын даярлау бағытында халықаралық технологиялық серіктестермен ынтымақтастықты одан әрі жалғастырады.
«Әлеуметтік әмиян» цифрлық сервисі енгізілген сәттен бастап азаматтарға ыңғайлы цифрлық форматта дәрі-дәрмек беру бойынша 13 млн-нан астам қызмет көрсетілді, бұл амбулаториялық дәрілік қамтамасыз ету (АДҚ) шеңберінде жазылған барлық тағайындаулардың 81,2%-ын құрайды.
Жобаға бүкіл ел бойынша 708 медициналық ұйым қосылған. Дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етудің жалпы деңгейі e-Densaulyq, Halyk, ВЦК, Face ID және SMS-код цифрлық тетіктері арқылы жіберілген рецепттерді қоса алғанда, 85,1%-ға жетті.
Рецепттердің 14,9%-ы бұрынғы қағаз форматында орындалады - бұл смартфондары мен интернеті жоқ азаматтар, сондай-ақ мобильділігі төмен азаматтар, қарттар мен балалар үшін маңызды.
Жоба Мемлекет басшысының 2024 жылғы 2 қыркүйектегі «Әділ Қазақстан: Заң және тәртіп, экономикалық өсу, қоғамдық оптимизм» Жолдауын орындау шеңберінде іске асырылуда және қазірдің өзінде еліміздің барлық өңірлеріне ауқымды.
Дәрі-дәрмекті алу алгоритмі толығымен автоматтандырылған: Дәрігер eGov mobile мобильдік қосымшасының «Әлеуметтік әмиянында» электрондық ваучер түрінде автоматты түрде пайда болатын ҚР ДСМ ДҚАЖ-да рецепт қалыптастырады.
Пациент дәріханада ваучер ұсынады - ол QR коды ретінде көрсетіледі. Провизор QR кодын сканерлейді және тағайындалған препараттарды береді.
Бұл:
➤ деректерді қолмен енгізуді алып тастауға;
➤ қызмет көрсету уақытын қысқартутуға;
➤ дәрі-дәрмектерді босатудың ашықтығы мен дәл бақылауын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.