Нариман Төреғалиев: стратегиялық жобаларға ерекше назар аудару

Өткен екі жылда Батыс Қазақстан облысы тікелей шетелдік инвестицияларды тарту бойынша өңірлік көшбасшылардың үштігіне кірді. Өңір басшылығы жүргізіп жатқан жұмыс осы бағытта жинаған қарқынын төмендетуге ниет білдірмейтінін көрсетеді.

Батыс қазақстандықтарды толғандыратын әлеуметтік мәселелерді шешу де назардан тыс қалмайды. Әлеуметтік-экономикалық даму қорытындылары мен жақын болашаққа арналған жоспарлар туралы облыс әкімі Нариман Төреғалиевпен әңгімелесеміз.

- Нариман Төреғалиұлы, Батыс Қазақстан облысы үшін шекара маңы өңірі ретінде инвестициялар тарту дамудың негізгі факторларының бірі болып табылады. Мемлекет басшысы алға қойған осы прио ритеттік тапсырманы орындау үшін қандай шаралар қабылдануда?

- Мемлекет басшысының тапсырмаларын орындау бойынша жоспарлы жұмысты әр түрлі бағытта жүргізіп жатырмыз. Бұл-коммуналдық инфрақұрылымды жаңғырту, облыстың оңтүстік аудандарында жол желісін кеңейту, ауылдық денсаулық сақтауды дамыту, жайлы мектептер мен басқа да әлеуметтік нысандар салу.

Ел президенті Қасым-Жомарт Тоқаев жаңа өндірістерді іске қосуға, қосымша жұмыс орындарын құруға, бюджетке түсетін түсімдерді ұлғайтуға, сол арқылы өңір экономикасының өсуін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін инвестициялар тарту бойынша күш-жігерді арттыру қажеттігін атап өтті. Соңғы екі жылда негізгі капиталға салынған инвестициялар көлемі бойынша қол жеткізілген көрсеткіш осы міндеттердің орындалуын көрнекі растау болып табылады, ол 1,4 триллион теңгені құрады.

Оның ішінде жеке инвестициялардың үлесі 986,4 миллиард теңгені немесе жалпы көлемнің 72,6 пайызын құрады. Осылайша, Батыс Қазақстан өңірлер арасында екінші орында тұр, бұл бизнестің облыс экономикасына белсенді қатысуын айғақтайды.

Нақты айтар болсақ, 2023-2024 жылдары жалпы сомасы 134 миллиард теңгеге 66 жоба жүзеге асырылып, 1 600-ге жуық жаңа жұмыс орны құрылды. Алдағы бес жыл ішінде теңгеге жалпы сомасы 2,6 триллион болатын тағы 73 инвестициялық жобаны іске асыру жоспарлануда.

Биылғы жылдың бес айының қорытындысы бойынша негізгі капиталға салынған инвестициялар көлемі 6,9 пайызға артып, 193,5 миллиард теңгені құрады, бұл өткен жылғы иә кезеңінің көрсеткіштерінен жоғары. Ағымдағы жылы 837 жаңа жұмыс орнын құрумен 56,9 миллиард теңге сомасына 35 нысанды іске қосу жоспарланған. Олардың үшеуі сәтті аяқталды.

Стратегиялық жобаларға ерекше назар аударылады. Өңірде Сатимола кен орнында калий тыңайтқыштарын өндіру кешенін салу үшін инфрақұрылым жүргізу жұмыстары басталды. Жобаның құны 1,5 триллион теңгеден асады. 4 900-ден астам жаңа жұмыс орнын құру көзделген.

Нысанды енгізу аймақ үшін үлкен маңызға ие болады. Жобаның бірінші кезеңі жыл сайын 1,5 миллион тонна калий тыңайтқышын өндіруді қамтиды. Бұл қуатқа 2027 жылы қол жеткізу жоспарлануда. Кешенді тыңайтқыштар шығару есебінен өндірістік қуаттылығы 12 миллион тоннаға дейін ұлғайған жобаны толық іске асыру 2034 жылы күтілуде.

Түрік инвесторы тұрмыстық химия өндірісін және басқа да ауқымды бастамаларды құруды көздеп отыр. Облыстың салынып жатқан индустриялық аймағында жалпы құны 9,2 миллиард теңгені құрайтын үш инвестициялық жоба орындалу сатысында тұр. Бұдан басқа, ауданы 2,8 гектар учаскеде шағын өнеркәсіп аймағының құрылысы жүргізілуде, онда шағын бизнес субъектілеріне жаңа өндірістер ашу үшін дайын инфрақұрылымы бар жер учаскелері ұсынылатын болады.

- Келесі күні сіз жұмыс сапарыңыздан ҚХР-ға оралдыңыз. Жыл басынан бері бұл қытайлық әріптестермен, әлеуетті инвесторлармен алғашқы кездесу емес. Осы ынтымақтастық шеңберінде нақты әзірлемелер бар ма?

– Біз ірі инвесторлармен және өнеркәсіптік топтардың басшылығымен келіссөздер жүргіздік, бірқатар құжаттарға қол қойылды. Негізгі оқиғалардың бірі CHN Energy International Development Co.арасында қол қою болды., Limited және "Батыс пауэр" ЖШС "жол картасы" газ турбиналы электр станциясын 414 МВт дейін кеңейту бойынша жобаны орындау. Жоба өңірдің энергетикалық қуатын едәуір арттыруға, салынып жатқан тұрғын шағын аудандар мен облыс орталығының өнеркәсіптік аймақтарын қажетті электр энергиясымен қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

Foshan City Construction Engineering Co компаниясымен сұйық метанол зауытын салу сияқты бағыттар бойынша ынтымақтастық туралы меморандумдарға қол қойылды., Ltd; Cheng Tian Run Kang Medical Limited компаниясымен ақбөкеннің ұшасын қайта өңдеуді қоса алғанда, медицина және АӨК саласындағы бірлескен жобаларды іске асыру туралы.

Машина жасау саласында Гонконгтың yino компаниясымен автомобиль өндірісін ұйымдастыру туралы келісімге қол жеткізілді. Vega Power және Sunway Concept Limited компанияларымен жаңартылатын энергетика және электроника жобалары жоспарланған.

Beijing Debont Technology Co компаниясымен келісімдер бар., Ltd заманауи суару инфрақұрылымын және "ақылды" суару жүйелерін импорттау. Сонымен қатар, келіссөздер барысында бірқатар ірі компаниялармен: Құрылыс және инженерлік шешімдер, соның ішінде автожолдар, өнімді қайта өңдеу бойынша ынтымақтастық перспективалары талқыланды. Мен қытай тарапының стратегиялық инвестицияларға жоғары қызығушылығын атап өтемін. Осылайша, сапар нәтижелі болды және біз тек ниет туралы емес, бірлескен инвестициялық жобаларды іске қосудың нақты қадамдары туралы айта аламыз. Бұл стратегиялық ынтымақтастық Батыс Қазақстан облысының экономикалық өсуі үшін жаңа перспективалар ашады.

– 2022 жылдың желтоқсанында сенатор қызметінен облысты басқару үшін кіші отаныңызға оралғаныңыз есімде, бірінші кезекте инженерлік коммуникациялар саласындағы істердің жағдайымен жеке таныстым. Өңір әлі де электр желілерінің, жылу орталықтарының, сумен жабдықтау және су бұру жүйелерінің тозу дәрежесі бойынша "қызыл" аймақта тұрса да, өткен екі жыл ішінде көп нәрсе жасалды...

-Сіздер дұрыс айтасыздар, облыстың коммуналдық-энергетикалық кешенін жаңғырту бүгінде облыс әкімдігінің басты міндеттерінің бірі болып қала береді. Мемлекеттік қолдау тетіктері болмаған кезде коммуналдық тарифтерді тежеуге бағытталған өткен жылдардағы жалпы республикалық тәжірибе саланы, айталық, біздің өңірде ғана емес, бүкіл елде де қайғылы жағдайға алып келді.

Осыған байланысты мен 2023 жылы инженерлік инфрақұрылымды қайта құру жөніндегі Жол картасын бекіттім, онда 2035 жылға дейінгі орта мерзімді перспективада не істеу керектігі Объектілік түрде көрсетілген. Біз жөндеу жұмыстарының қарқынын едәуір жеделдеттік. 2023-2024 жылдары өңірлік энергия тарату компаниясының қаражаты есебінен алты мың шақырымға жуық электр желілері, 50 қосалқы станция және 600 трансформатор күрделі жөндеуден өтті.

Облыс орталығының өсуіне байланысты салынып жатқан шағын аудандарда екі жаңа 110⁄10 қосалқы станция, сондай-ақ апаттарды жедел жою үшін екі жөндеу-өндірістік база пайдалануға берілді. Кәріз сорғы станцияларын қайта құру бойынша жоспарлы жұмыстар жүргізілуде. Мәселен, мысалы, тұрмыстық ағынды сулардың негізгі бөлігін бұратын жеті түйінді сорғы станциясында баса назар аударылады. Сонымен қатар, "Ақжайық"жаңа шағын ауданында кәріз-сорғы станциясының (КСС) құрылысы аяқталуда. Төрт КНС қайта жөндеуден өтті, қалған жұмыстар жалғасуда.

Біз Орал жер асты суларының кен орнын қайта құруды бастаймыз. Ол ұзындығы 14 шақырым болатын диаметрі 1 000 миллиметр құбырды ауыстыруды және облыс орталығына су беру көлемін ұлғайту үшін жаңа резервуарлар салуды көздейді. Жылу магистральдары, Орал ЖЭО негізгі тораптары жөнделді. Осы нысандардың барлығында жөндеу жұмыстары өткен ғасырдың 60-70 жылдарынан бастап, яғни олар іске қосылған сәттен бастап жүргізілген жоқ. Сондай-ақ, коммуналдық ұйымдар үшін 58 бірлік арнайы техника сатып алынды.

Маңызды мәселелердің бірі көрші елдерден энергияға тәуелділіктің төмендеуі болып қала береді. Қазіргі уақытта Жәнібек және Бөкей ордасы аудандары Ресей Федерациясынан электр энергиясын алатыны белгілі. Өңірде бұрынғы электр энергиясы портының көлемін қысқарту мақсатында қуаты 5 МВт газ поршенді Энергия қондырғысын монтаждау жоспарланбайды. Осы жылдың ақпан айында итальяндық компаниямен аймақ үшін маңызды инвестициялық жобаны жүзеге асыру туралы келісімге қол қойылды.

- Батыс қазақстандықтарды алаңдататын бірінші мәселе-жергілікті жолдардың жағдайы. Оларды салу және қайта құру қарқынын қалай бағалайсыз?

– Жыл басында Республикалық маңызы бар автожолдардың нормативтік жағдайдағы үлесі 83 пайызды, жергілікті маңызы бар автожолдардың үлесі 56 пайызды құрады. Мұз дәуірінен кейінгі жол саласындағы жұмыс қарқыны айтарлықтай жеделдеді. Соңғы екі жылда облыста 1000 шақырымнан астам жол жөнделді, оның 114 шақырымы Орал ке. Егер 2023 жылы осы мақсаттарға 82 миллиард теңге бөлінсе, 2024 жылы-91,6 миллиард.

Өткен жылдың айтулы оқиғасы облыстың оңтүстік аудандарында – Бөкей ордасы мен Жәнібекте 245 шақырым жолды күрделі жөндеуден өткізудің көптен күткен аяқталуы болды. Мемлекет басшысы бұл тапсырманы 2019 жылы берген болатын. Осылайша, бүгінде барлық аудан орталықтары Орал қаласымен асфальтталған жолдармен қосылған. Подстепное-Федоровка автожолын ұзындығы 144 шақырым Ресей Федерациясымен шекараға дейін қайта құру жұмыстары жүргізілуде.

Жобаны аяқтау 2026 жылға жоспарланған. Жергілікті маңызы бар жолдар мен елді мекендердің көшелеріне келетін болсақ, ағымдағы жылы жалпы сомасы 44,2 миллиард теңгеге 260,7 шақырым ұзындықтағы жөндеу жұмыстары жүргізілуде.

- Өңір халқының 42 пайыздан астамы-ауыл тұрғындары. Олардың өмір сүру сапасы көбінесе газдандыру және ауылдарды таза ауыз сумен қамтамасыз ету көрсеткіштерімен анықталады…

- Соңғы екі жылда облыста сумен жабдықтау жұмыстары аясында жалпы құны 12 миллиард теңгені құрайтын 60 жоба жүзеге асырылды.

65 ауылдың тоғыз мыңға жуық тұрғыны таза ауыз суға қол жеткізді. Жыл соңына дейін бұл көрсеткішті 100 пайызға жеткіземіз деп күтеміз. Таза су тағы 55 ауылға келеді.

Облыс тұрғындарын табиғи газбен қамту деңгейі 99,7 пайызды құрайды. Биыл тағы үш ауылды газдандыру жоспарлануда.