Интернет-алаяқтарға алданбау жолы: полиция кеңесі

Қазақстанда қоғам өмірінде цифрландыру үлесінің артуымен интернет-алаяқтар да дендеп барады. Құқық қорғау органдары олармен белсенді күрес жүргізуде. Киберқылмыскерлер жұмысының негізгі схемалары туралы елорданың Коммуникациялар қызметінде өткен брифингте қалалық Полиция департаменті криминалдық полиция басқармасының бастығы Дастан Қалиев айтып берді, деп хабарлайды Астана әкімдігінің ресми сайты.

2024 жылы Астанада 749 интернет-алаяқтық тіркелді. Біздің азаматтарға келтірілген залал 500 миллион теңгеден асады.

«Қазіргі уақытта біз қылмыстың 13,6%-ға төмендеуіне қол жеткіздік. Елімізде цифрландыру дамып келеді. Мәмілелер, ақша қаражаттарын аудару, мемлекеттік қызметтерді қашықтықтан алу жылдам орындалады. Ал бұл алаяқтардың ерекше қызығушылығын тудырады. Интернеттегі алаяқтықтың алдын алудың алғашқы және маңызды қадамы – хабардар болу. Интернеттегі күдік тудыратын сұрауларға, сілтемелер мен ұсыныстарға мұқият болу, сондай-ақ күшті парольдер мен қорғалған қосылымдарды пайдалану қажет», - деп атап өтті Дастан Қалиев.

Ол алаяқтардың негізгі схемаларын атап өтті:

1) жасанды интелекті пайдалану арқылы банктердің қауіпсіздік қызметі немесе құқық қорғау органдарының қызметкерлерінің атынан жасалатын қоңыраулар – онда аудио немесе бейне арқылы диалог құру кезінде, олар өздерінің дауыстары мен бет-әлпеттерін ауыстырып, полиция немесе ұлттық банк қызметкері, танысы немесе туысқаны ретінде хабарласады.

Олар сіздерді күмәнді банктік операциялар немесе алаяқтарды ұстау бойынша арнайы операциялар жүргізіліп жатыр деп алдайды.

Полиция тұрғындарды құқық бұзушыларды құрықтау кезінде телефон немесе бейне байланыс арқылы тартпайды.

2) әлеуметтік желілер мен интернет-платформаларда тауарлар мен қызметтерді сату – бұл әртүрлі тауарлар мен қызметтерді қиялмен сатуды қарастырады. Олар кез-келген жолмен ақша қаражатын алдын ала төлем ретінде аударуды сұрайды. Егер сіз өнімді өз көзіңізбен көрмесеңіз, мұндай сатып алулардан бас тартқан дұрыс, әйтпесе ақшаңыздан айырылып қалуыңыз мүмкін.

3) фишингтік сайттарды пайдалану – алаяқтықтың бұл түрі дербес деректер мен банктік мәліметтерді жинауға бағытталған. Мұндай сайттар нақты сайттардан айырмашылығы аз болады.

Мысалы, сіз сайттардың бірінде хабарландыру жарияладыңыз және сізге бұрын таныс емес адам хабарласып, жеткізу қызметін пайдалануды сұрайды. Содан кейін ол рәсімдеу үшін сілтемені жібереді. Сілтемені басу арқылы сіздің деректеріңізді, яғни аты-жөніңізді, туған жылыңызды, банк картасының нөмірін, жарамдылық мерзімін және CVV кодын енгізу сұралады. Осы деректер толтырылғаннан кейін сіздің банк картаңыздан ақша қаражатын есептен шығару басталады;

4) Криптовалютаға, бағалы қағаздарға және т.б. инвестициялау.

Мысалы, әлеуметтік желілерде сіз акцияларды немесе криптовалюталарды сатып алу және сату арқылы ақша табуды ұсынатын жарнаманы көріп, өз деректеріңізді қалдырсаңыз, сізбен, Ұлттық компанияның немесе брокерлерге қызмет көрсететін басқа ұйымның қызметкері ретінде зиянкестер хабарласады. Олар тиімді ұсыныстар туралы айтып, ақша салуға көндіреді, басында аз мөлшерде ақша салуын айтады. Бірнеше күннен кейін олар тапқан пайдасымен салынған ақшаны қайтарады. Осыдан кейін олар елеулі сомадағы ақшаны салуды сұрайды. Алаяқтардың айла-амалдарына тап болғандардың көпшілігі «зиянкестер сенімді әрекет етеді және олардың арсеналында сіз тіркеуден өткен жақсы дамыған интернет-сайттары бар және жеке кабинетте жинақтарыңыздың өсуін бақылап отырасыз» дейді, бірақ мұның бәрі жалған;

5) What's App мессенджеріне заңсыз қол жеткізу – алаяқтар зиянды сілтемені пайдаланып, көрсетілген сілтеме арқылы өткеннен кейін олардың What's App жеке жазбасына қол жеткізеді. Осыған байланысты, біз азаматтарды, мысалға, жүлделер ұтыс ойыны, балаларға дауыс беру, кез келген тақырып бойынша сауалнама түрінде таратылатын күмәнді сілтемелер бойынша өтпеу қажеттігін, сондай-ақ ешбір жағдайда өздерінің жеке деректерін енгізбеу керектігін ескертеміз.

«Егер сіз күдікті сілтеме арқылы кездейсоқ өтіп кетсеңіз, What's App жазбаңызға кіріп «Баптаулар» қолданбасына өтіп, «Құрылғы байланыстыру» батырмасына өту арқылы тексере аласыз. Егер осы қойындыда белгісіз құрылғы көрсетілсе, дереу осы сессиядан шығыңыз. Ең дұрысы, есептік жазбаңызды қорғауды күшейту үшін екі сатылы растау батырмасын қосыңыз.
Егер сіз осындай түрдегі таныстарыңыздан ақша қаражатын қарызға алуды сұрайтын хабарлама алсаңыз, оны жібермес бұрын досыңызға қоңырау шалып, ақшаның қажеттілігіне көз жеткізуіңіз керек», - деп ескертті спикер.