Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылды алдын алу шаралары
Сыбайлас жемқорлық мәселесi ежелгi өркениеттерде пайда болды және, өкiнiшке орай, қазiргi уақытта өзектiлiгiн жоғалтқан жоқ. Шын мәнiнде, сыбайлас жемқорлық-бұл билiк, басқару және құқық қорғау салаларынан бастап бiлiм беру және медицина жүйелерiне дейiнгi қоғамның барлық салаларын қамтитын жеке тұлға немесе адамдар тобы үшiн қосымша пайда алу үшiн билiктi, жеке және қоғамдық жетiстiктердi, қоғамдық жағдайды терiс пайдалану.
Мемлекеттiк аппараттағы тәуекелдердi азайту жөнiндегi әкiмшiлiк-құқықтық жүйенi жетiлдiру және реттеу сыбайлас жемқорлықтың алдын алу жөнiндегi бiрiншi кезектегi шаралардың бiрi болып табылады.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметтi қоғам мен қоғамдық басқару тұрғысынан қарастыра отырып, профилактикалық шараларды 3 топқа бөлуге болады: жалпы, жеке және арнайы. Жалпы және арнайы алдын-алуға тоқталайық.
Жалпы алдын алу-бұл сыбайлас жемқорлықтың пайда болу себептерiне тiкелей әсер етпейтiн, бiрақ жанама түрде жосықсыз мiнез-құлықтың жолын кесуге ықпал ететiн шаралар жиынтығы. Бұл мемлекеттiк қызметтердi ұсынуға байланысты iс-шаралар.
Арнайы профилактика сыбайлас жемқорлықтың алдын алуға бағытталған және оны арнайы субъектiлер (кадр қызметi, мүдделер қақтығысын реттеу жөнiндегi комиссия және т.б.) жүргiзедi. Арнайы алдын алу шаралары материалдық-техникалық, кадрлық, профилактикалық, құқықтық және т. б.
Кадрлық саясат кадрларды сауатты iрiктеудi, оларды моральдық және материалдық ынталандыруды бiлдiредi. Сыбайлас жемқорлықтың алдын алу жүйесiн конкурстық негiзде қызметке қабылдау, мiнез-құлық критерийлерi мен этикалық кодекстi белгiлеу, қызметкерлердi сыбайлас жемқорлыққа қарсы оқытуды ұйымдастыру деп санауға болады.
Қызметкерлердiң, сондай-ақ олардың отбасы мүшелерiнiң мүлкiнiң бар-жоғы, мүлiктiк сипаттағы мiндеттемелерi туралы, кiрiстерi мен шығыстары туралы деректердi беру мiндетi арнайы-алдын алу iс-шарасы болуы мүмкiн. Бұл ақпарат жеке заңсыз байытудың алдын алуға көмектеседi.
Материалдық-техникалық шаралар халыққа электрондық қызмет көрсетудi дамытуға, мемлекеттiк органдардың ресми сайттарын құруға байланысты болуы мүмкiн. Мұндай шаралар билiк органдары жұмысының ашықтығын, азаматтардың ақпаратқа қолжетiмдiлiгiн қамтамасыз етуге мүмкiндiк бередi.
Құқықтық шаралар сыбайлас жемқорлық схемаларының себептерiн жоятын тетiктердi енгiзумен байланысты, олардың жұмыс iстеуi үшiн жағдайларды барынша азайтады. Осы мақсатта заң шығармашылығының сыбайлас жемқорлыққа қарсы сараптамасы енгiзiлдi, ол билiктiң барлық деңгейлерiнде шенеунiктердiң құқықтық мәртебесiн нақты айқындауға, жария басқару саласында әкiмшiлiк-құқықтық нормаларды енгiзуге мүмкiндiк бередi.