Сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениеттi қалыптастырудың құқықтық негiздерi
Қазақстан Республикасының тәуелсiз, демократиялық және құқықтық мемлекет ретiнде қалыптасуы үшiн сыбайлас жемқорлық ерекше қауiптi құбылыс болып табылады. Ол мемлекеттiң демократиялық институттарының беделiне нұқсан келтiредi, экономикалық реформалардың барысын тежейдi. Сонымен қатар, сыбайлас жемқорлық азаматтардың заңды құқықтары мен мүдделерiн бұзады, моральдық қоғамнан бас тартады және азаматтардың билiкке деген сенiмiн төмендетедi.
ҚР-да сыбайлас жемқорлыққа қарсы iс-қимыл жөнiндегi түбегейлi шаралардың басталуы Қазақстан Республикасы 2003 жылғы 31 қазанда БҰҰ-ның Сыбайлас жемқорлыққа қарсы конвенциясына қол қойғаннан кейiн, кейiннен оны 2008 жылғы 4 мамырда ратификациялағаннан кейiн қаланды.
БҰҰ-ның Сыбайлас жемқорлыққа қарсы көрсетiлген Конвенциясының 5-бабында әрбiр қатысушы мемлекет өзiнiң құқықтық жүйесiнiң негiзгi принциптерiне сәйкес қоғамның қатысуына жәрдемдесетiн және құқық тәртiбi, жария iстер мен жария мүлiктi тиiсiнше басқару, адалдық пен сатылмаушылық, ашықтық пен жауапкершiлiк қағидаттарын көрсететiн сыбайлас жемқорлыққа қарсы iс-қимылдың тиiмдi және үйлестiрiлген саясатын әзiрлейдi және жүзеге асырады немесе жүргiзедi деп атап көрсетiледi.
Келесi қадам 2015 жылғы 18 қарашада алғаш рет заңнамалық деңгейде сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық ұғымын енгiзген "сыбайлас жемқорлыққа қарсы iс-қимыл туралы" ҚР Заңын қабылдау болды. Сыбайлас жемқорлық деп танылған заңсыз шарап жасау (әрекет немесе әрекетсiздiк), ол үшiн заң бойынша әкiмшiлiк немесе бұрыштық жауапкершiлiк белгiленген, сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық болып тағайындалады.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениет — бұл сыбайлас жемқорлықтың қоғамның әл-ауқаты мен қауiпсiздiгi үшiн зияндылығы туралы бiлiмдi қамтитын тұлғаның сапасы; бұл сыбайлас жемқорлық көрiнiстерiне төтеп бергiсi келмейтiн ғана емес, осы құбылысты жоюға тырысатын адамның жағдайы. Демек, сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениет — бұл сыбайлас жемқорлыққа қатысты белсендi азаматтық ұстанымды көрсетуге бағытталған белгiлi бiр құндылықтар мен қабiлеттер. Осылайша, сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениеттiң деңгейiн жеке адамның азамат ретiнде өз құқықтарын игеру деңгейiнде де, оларды мiндеттердi орындау тұрғысынан да бiлдiруге болады.
Қазақстанда сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестiң қазiргi тетiгi жетiлдiрiлмеген және бiрқатар кемшiлiктерi бар
Осы мақсатта мемлекет пен қоғам тарапынан күш-жiгердi бiрiктiру қажет. Сондай-ақ сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясатты жетiлдiрудi және мемлекеттiк қызметшiлердi қолдауды жалғастыру қажет. Осы негiзде сыбайлас жемқорлыққа қарсы тиiмдi мәдениеттi қалыптастыруға болады.
Сыбайлас жемқорлықты ұлттық мәдениетке жат құбылыс ретiнде сезiну және қабылдамау — қоғамымыздың сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетiнiң негiзi.