🛡️ Деректердің таралуы: бұл неге әрқайсымызға қатысты және өзіңізді қалай қорғауға болады

Күн сайын миллиондаған адам интернетте цифрлық із қалдырады.
Сайттарға тіркелу, онлайн сатып алулар, тамақ жеткізу, әлеуметтік желілер, карта арқылы төлем — мұның бәрі жеке деректердің орасан базасын құрайды.
Бүгінде бұл мәліметтер ашық желіге жиі түсіп жатыр.

📉 Не таралады?

Қазір даркнеттен табуға болады:
• Аты-жөні, ЖСН, мекенжай, телефон нөмірі
• Банктік карталар нөмірі (кейде тіпті CVV кодымен)
• Құжаттардың скан көшірмелері (жеке куәлік, паспорт)
• Жылжымайтын мүлік, несие, жұмыс орны туралы деректер
• Хат алмасулар, фотолар, тіпті бейнебақылау камераларындағы жазбалар

Бұрын мұндай деректер тек танымал адамдарға қатысты сияқты көрінсе, қазір қарапайым қолданушылар да қауіп тобына кіреді.

🚨 Бұл неге қауіпті?
1. Қаржылық алаяқтық
Алаяқтар сіздің атыңызға несие рәсімдеуі, картадан ақша шешіп алуы, ақылы қызметтерді қосуды жүзеге асыруы мүмкін.
2. Әлеуметтік инженерия
Сіздің деректеріңізді білген алаяқ банк қызметкері, әріптес немесе туыс болып көрініп, сенімге кіре алады.
3. Жеке тұлғаны ұрлау
Сіздің атыңыздан жалған аккаунттар ашылып, спам тарату немесе алаяқтық схемаларға қатысуы мүмкін.
4. Бедел мен қауіпсіздікке қатер
Жеке хат алмасу, фото, орналасқан жеріңіз туралы мәліметтердің таралуы — бұл қаржыдан бөлек, жеке қауіпсіздік мәселесі.

🧠 Нені білу маңызды?
• Ешқашан SMS-кодтарды ешкімге айтпаңыз — тіпті «банк» қоңырау шалса да. Шынайы банк код сұрамайды.
• Картаңыздың, құжаттардың, тіркеу мекенжайының фотосын мессенджерде жолдамаңыз — әсіресе бейтаныс адамдарға.
• SMS-хабарламалар мен екі факторлы аутентификацияны барлық жерде қосыңыз.
• Сілтемелерді тексеріңіз — фейк сайттар шынайы сайттарға ұқсас болуы мүмкін. Әрқашан веб-мекенжайға назар аударыңыз.
• Құпиясөздерді жиі ауыстырып тұрыңыз және әр сервисте әртүрлі пароль қолданыңыз.
• Банктердің сайттарынан ЖСН арқылы өз атыңызға несие рәсімделмегеніне көз жеткізіп тұрыңыз.

💬 Егер деректеріңіз тарап кетсе, не істеу керек?
1. Банкіңізге хабарласып, шот қауіпсіздігін тексертіңіз
2. Барлық құпиясөздерді ауыстырып, қорғаныс функцияларын қосыңыз
3. ХҚКО-дан (ЦОН-нан) несие рәсімделмегені жөнінде анықтама алыңыз
4. Құқық қорғау органдарына өтініш жазыңыз

🤝 Қорғану — бұл үрей емес, саналы әрекет.

Деректердің таралуын толықтай болдырмау мүмкін емес, бірақ өзімізді және жақындарымызды қорғауды үйрену — өз қолымызда.
Бүгін бұл тек жайлылық мәселесі емес — қауіпсіздік мәселесі.