КИБЕР-ДЖИХАД ҚОҒАМҒА ТӨНГЕН ҚАУІП
Кибер-джихад – бұл тек қана интернеттегі діни насихат емес, бұл — заманауи терроризмнің жаңа формасы, онда ақпараттық технологиялар, психологиялық ықпал, мәдени интервенция және саналық радикалдандыру қатар жүреді. Бұл құбылыс бүгінде ұлттық қауіпсіздікке, жастар саясатына, қоғамдық тұрақтылыққа нақты қауіп төндіріп отыр.
Кибер-джихад деген не?
Бұл ұғым интернет кеңістігінде экстремистік топтар жүргізетін келесі іс-әрекеттерді қамтиды:
- радикалды идеологияны тарату (аудио, видео, посттар арқылы);
- жаңа мүшелерді тарту (әсіресе жастар мен әлеуметтік осал топтардан);
- бұқаралық ақпарат құралдары арқылы қорқыныш тудыру (террорлық әрекеттерді жариялау, үрейлі контент жасау);
- кибершабуылдар (мемлекеттік сайттарды бұзу, ақпаратты жою не бұрмалау);
- дезинформация тарату, қоғамда алауыздық туғызу.
Кибер-джихад идеологтары заманауи техниканы тиімді пайдаланып, интернет пен әлеуметтік желілерді виртуалды майдан алаңына айналдырып отыр.
Халықаралық тәжірибе: медиамен басқарылатын радикалдану
Батыс сарапшылары, соның ішінде британ профессоры Гари Бунт, кибер-джихадты кең көлемде зерттеген. Оның «Hashtag Islam» кітабында кибер-исламдық ортаның дін мен діни беделді түбегейлі өзгертетіні атап өтіледі.
«Қазіргі заманда діни бедел ресми атақпен өлшенбейді. Оны интернеттегі танымалдық, техникалық шеберлік пен аудиторияны тану қабілеті анықтайды», – дейді Бунт.
Оның айтуынша, интернетте кез келген адам діни тұлға болып шыға алады — бұл өз кезегінде құндылықтардың бұрмалануына, жаңа діни ағымдардың белсенді таралуына жол ашады.
Қазақстандағы ахуал: кибер-қауіпсіздік және алдын алу
Соңғы жылдары Қазақстанда діни экстремизммен күрес бағытында елеулі шаралар қабылданды:
- Тыйым салынған ұйымдардың сайттары мен аккаунттары бұғатталып, интернет кеңістігіне мониторинг жүргізілуде;
- Кибер-полиция бөлімшелері құрылып, деструктивті контентпен күрес күшейтілді;
- Ақпараттық-түсіндіру топтары (АТТ) қоғам арасында дұрыс діни ұстанымдарды насихаттауда;
- Имамдар мен теологтар TikTok, Instagram, YouTube платформаларында сапалы діни контент ұсына бастады.
Алайда бұл жеткіліксіз. Кибер-джихад тек мемлекет пен құқық қорғау органдарының емес, жалпы қоғамның, ата-аналар мен білім беру жүйесінің бірлескен қарсы тұруын қажет етеді.
Жастар — басты нысана
Кибер-джихадшылардың ең басты аудиториясы – жасөспірімдер мен жастар. Өйткені:
- Олар интернетте көп уақыт өткізеді;
- Сыни ойлау қабілеті әлі толық қалыптаспаған;
- Қоғамдағы орнын іздеу, әділетсіздікке реакция, эмоциялық тұрақсыздық – оларды радикалды идеяларға бейім етеді.
Сондықтан оқушылар мен студенттерге арналған медиасауаттылық курстарын, діни білім негіздерін, онлайн-қауіпсіздік дағдыларын кеңінен енгізу – бүгінгі күннің талабы.
Шешім жолдары: жан-жақты тәсіл қажет
- Ақпараттық қарсы насихат дәстүрлі ислам құндылықтарын түсіндіретін сапалы әрі заманауи форматтағы (видео, подкаст, инфографика) контент қажет.
- Интернеттегі имам мен теологтардың рөлін күшейту
Онлайн-фатва, діни кеңес беру, тікелей эфир арқылы сұрақ-жауап форматтарын кеңейту маңызды. - Көпсалалы ынтымақтастық
Мемлекет – БАҚ – Дін өкілдері – IT мамандар – Психологтар – бұл қауіпке қарсы әрекет етуі тиіс біртұтас жүйе болуға тиіс. - Профилактика және ерте диагностика
Радикалдану белгілерін ерте анықтайтын педагогтар мен әлеуметтік қызметкерлерді арнайы оқыту қажет.
Қорытынды
Кибер-джихад – ХХІ ғасырдағы жаңа типтегі идеологиялық соғыс. Бұл соғыс көзге көрінбейді, бірақ оның салдары қоғамның ішкі тұтастығына, жастардың тағдырына және елдің қауіпсіздігіне тікелей әсер етеді.
Осы қауіпке қарсы тиімді күресу үшін тек техникалық емес, гуманитарлық, мәдени және тәрбиелік стратегиялар қажет.
Біз ақпараттық майданда тек қорғанушы емес, белсенді ой қалыптастырушы, рухани иммунитет таратушы болуымыз керек.
Материал Алматы қаласы ТҚК аппаратының
ақпараты негізінде дайындалды