ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРДІ ЖАЗАТАЙЫМ ОҚИҒАЛАРДАН МІНДЕТТІ САҚТАНДЫРУ
«Ақтөбе облысының еңбек инспекциясы жөніндегі басқармасы» ММ деректері бойынша Ақтөбе облысында жыл сайын өндірісте еңбекті қорғау талаптарының бұзылуына байланысты 107 қызметкер жарақат алады, оның ішінде 25 адам қаза табады.Экономика салалары бөлінісінде зардап шеккендердің ең көп саны мұнай-газ саласы, тау-кен металлургия кешені кәсіпорындарында және шағын бизнесті ұйымдастыруда байқалады.Бүгінде Қазақстанда өндірісте зардап шеккен қызметкерлерді әлеуметтік қорғаудың үш деңгейлі жүйесі жұмыс істейді: мүгедектігі немесе асыраушысынан айырылуы бойынша мемлекеттік жәрдемақы, МӘСҚ-дан әлеуметтік төлемдер және өмірді сақтандыру компанияларынан сақтандыру төлемдері, бұл жүйеден төленетін төлемдердің жалпы көлемінің 70-80%-құрауы керек.Қазақстан Республикасында өндірістік жарақаттанудан зардап шеккендердің мүдделері 2005 жылғы 1 шілдеден бастап әрекет етеді «қызметкерді еңбек (қызметтік) міндеттерін атқару кезінде жазатайым оқиғалардан міндетті сақтандыру туралы» ҚР Заңымен қорғалған. Оның мақсаты-өмірі мен денсаулығына зиян келтірілген қызметкерлердің мүліктік мүдделерін қорғауды қамтамасыз ету керек.ЖОМС шартын жасасу және кәсіптік еңбекке қабілеттілігінен айырылу бойынша сақтандыру жағдайы (ҚБТ) басталған кезде сақтандыру ұйымы 30% - дан 100% - ға дейін келесі мынадай төлемдер жүргізетін болады:
Бірінші. Қызметкердің табысынан айырылуына байланысты зиянды өтеу.Еңбекке қабілеттілігінен айырылу дәрежесін, жұмыс берушінің кінәсін және зардап шеккен қызметкердің жалақысын белгілеуді ескере отырып, есептеу негізінде жүргізіледі.Екінші. Жұмыс берушінің кінәсінен қайтыс болған жағдайда-18 жасқа дейінгі балаларға аннуитеттік төлемдер жүргізіледі:
- оқушыларға 18 жастан 23 жасқа дейінгі оқуын аяқтағанға дейін;
- жұмыс істемейтін жұбайы
- ата – аналарға (асырауындағы зейнеткерлерге) - өмір бойы.
Бұдан басқа, жерлеуге 100 АЕК (306 300 теңге) мөлшерінде біржолғы төлем жүргізіледі.
Үшінші. Кәсіптік еңбекке қабілеттілігінен айырылу дәрежесіне байланысты қосымша (медициналық) шығыстарды өтеу:
- 30% – дан 59% - ға дейін қоса алғанда-500 АЕК-ке дейін (1 531 500 теңге);
- 60% – дан 89% - ға дейін қоса алғанда-750 АЕК-ке дейін (2 297 250 теңге);
- 90% – дан 100% - ға дейін қоса алғанда-1000 АЕК-ке дейін (3 063 000 теңге).
Заңға сәйкес, әрбір жұмыс беруші меншік нысанына және ұжым санына қарамастан өз қызметкерлерін өндірістегі жазатайым оқиғалардан сақтандыруға міндетті. Жалғыз ерекшелік - мемлекеттік органдар.
ТЖК шартын жасасудан жалтару 300-ден 1000 АЕК-ке дейін әкімшілік жауапкершілікке тартуға әкеп соғады (ҚР ӘҚБтК 230-бабы). Өкінішке орай, апат салдарынан туындауы мүмкін тәуекелдер мен шығындарды бағаламай, заң талаптарын орындамайтын жұмыс берушілер бар.
Егер ҚР Ұлттық статистика бюросы мен Ұлттық Банкінің статистикалық деректеріне жүгінетін болсақ, өкінішке орай, Қазақстанда белсенді жұмыс істейтін 179 мың заңды тұлғаның тек 60 мыңы ғана өз қызметкерлерін ЖОМС шеңберінде сақтандырғанын, бұл сақтандырудың міндетті түрі екендігіне қарамастан, айтуға мәжбүр.
Ақтөбе облысы бойынша кәсіпорындарды жазатайым оқиғалардан міндетті сақтандырумен қамту көрсеткіштері төмен деңгейде. Өз қызметкерлерін сақтандырған компаниялардың ең көп үлесі ірі және орта бизнес субъектілеріне жататын ұйымдар болып табылады.Жұмыс берушілерді қызметкерлерді жазатайым оқиғадан міндетті сақтандыру шарттарын уақтылы жасасуға шақырамыз, бұл зардап шеккен қызметкерлерге төлемдерді жүзеге асыруға байланысты мәселелерді реттеу рәсімін жеңілдетуге және жеделдетуге мүмкіндік береді, бұл, сайып келгенде, Бизнестің тұрақтылығына, қызметкерлер мен кәсіпорындар арасындағы қатынастарда тұрақтылықты сақтауға пайдалы әсер етеді және Еңбекші азаматтардың мүдделерін қорғауға ықпал етеді.ЖОМС жұмысшылар мен олардың отбасы мүшелерінің мүдделерін қорғап қана қоймайды, сонымен қатар жұмыс берушіге тыныштық беріп, күтпеген қаржылық шығындар қаупін азайтады, қызметкерлермен жанжалдардың, соның ішінде сот тәртібімен шешілу ықтималдығын болдырмайды».