Ақмола облысы бойынша тексеру комиссиясымен техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдарында мемлекеттік бюджет қаражаттары мен мемлекеттік активтерді жоспарлау және пайдалану тиімділігіне жүргізілген аудиттің қорытындылары шығарылды.

        Ақмола облысы бойынша тексеру комиссиясымен 2025 жылғы тамыз айында мәслихат өкілдерінің, Ақмола облысы Қоғамдық кеңесінің, «Атамекен» өңірлік кәсіпкерлер палатасының, Ақмола облысы бойынша балалар құқықтары жөніндегі уәкілдің, Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрлігінің Білім беру сапасын бақылау комитетінің Ақмола облысы бойынша департаменті, ҚР ДСМ Санитариялық-эпидемиологиялық бақылау комитетінің Ақмола облысы бойынша департаменті өкілдерінің қатысуымен және Ақмола облысы білім басқармасы басшылығының, колледж директорларының шақырылуымен кеңейтілген отырыс өткізілді. Онда «Техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдарында мемлекеттік бюджет қаражаттары мен активтерін жоспарлау және пайдалану тиімділігіне мемлекеттік аудит» атты аудиттік іс-шараның қорытындылары қаралды.

        Сыртқы мемлекеттік аудитпен жалпы сомасы 42,5 млрд теңге бюджет қаражаттары қамтылды. Нәтижесінде анықталғаны:

        - 1,6 млрд теңге сомасында қаржылық бұзушылықтар;

        - 2,0 млрд теңге сомасында бюджет қаражаттарын (активтерін) тиімсіз жоспарлау;

        - 589,7 млн теңге сомасында тиімсіз пайдаланылған бюджет қаражаттары (активтері);

        - 23 млн теңге сомасында ықтимал шығындар мен жіберілген пайда;

        - 102 жүйелі кемшілік.

        Ірі бұзушылықтардың қатарына жатады:

        1) 285,7 млн теңге сомасында бюджет қаражаттарын банктік шоттардан қолма-қол шешіп алу, оларды кіріске алусыз, шығыс кассалық ордерсіз, мемлекеттік сатып алусыз, мемлекеттік сатып алу шарттарын жасаспай, сметалық құжаттарды ресімдемей пайдалану;

        2) ҚР заңнамасын бұза отырып білім беру қызметін жүзеге асыру, бөгде тұлғаларға үй-жайларды коммерциялық қызмет үшін негізсіз беру;

        3) дебиторлық берешекті жасыру, 45,9 млн теңге сомасында заңсыз есептеу және төлемдер жүргізу;

        4) негізгі құралдар мен есептеуіш (және өзге) жабдықтар сатып алуға арналған бюджет қаражаттарын мақсатсыз пайдалану.

        Аудит барысында анықталған бұзушылықтарға ықпал еткен негізгі себептер мен жағдайлар:

        1) ТжКБ саласын стратегиялық жоспарлаудағы кемшіліктер. ТжКБ саласындағы 6 негізгі индикатордың тек біреуі ғана 2021–2025 жылдарға арналған Ақмола облысының даму жоспарында көзделген;

        2) мемлекеттік білім беру тапсырысын қалыптастыру, орналастыру тәртібін регламенттейтін нормативтік-құқықтық базадағы елеулі олқылықтар мен жетілмегендік;

        3) ТжКБ ұйымдарында мемлекеттік білім беру тапсырысын орналастыру және іске асыру мәселесін қарау кезінде талдау мен бақылау құрамдастарының әлсіздігі;

        4) білім басқармасының білім беру саласын басқарудағы, балалардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғаудағы жеткіліксіз деңгейі. Атап айтқанда:

        - өңір экономикасы үшін кадрларға сұраныс мәселелерін талдау әлсіз жүргізіледі. Кадрларды даярлау құрылымында елеулі теңгерімсіздік бар: студенттердің шамамен 70%-ы «Тамақтануды ұйымдастыру», «Тіл мен әдебиетті оқыту педагогикасы», «Бағдарламалық қамтамасыз ету (түрлері бойынша)», «Бастауыш оқытудың педагогикасы» мамандықтары бойынша оқиды. Сонымен бірге бірқатар техникалық (электромонтер, жабдықты жөндеу технигі, газ жабдығын пайдалану және жөндеу слесары, сорғы қондырғыларының машинисі, сандық бағдарламамен басқарылатын станоктар операторы), инженерлік (құрылыс технигі, технолог-техник (тамақ өнеркәсібі), механик-техник, электротехник-техник), аграрлық (ауыл шаруашылығы өндірісінің механизаторы, агроном, зоотехник, ветеринарлық фельдшер, машиналық сауу операторы) және қолданбалы бағыттар (дәнекерлеуші, аспаз) бойынша білім беру бағдарламалары бойынша кадрлар даярлау деңгейі төмен немесе мүлдем жоқ. Мұның бәрі аймақтағы түрлі колледждерде біртипті біліктіліктерді қайталаумен одан әрі ушықтырылуда;

        - мемлекеттік білім беру тапсырысын сапалы жоспарлау және орналастыру қамтамасыз етілмеген: бекітілген және іс жүзінде орналастырылған мемлекеттік білім беру тапсырысының көлемдері арасында жүйелі түрде айырмашылық байқалады — жылына орта есеппен 800-ден 1000 орынға дейін;

        - бюджет қаражаттарын алушылардың (ТжКБ ұйымдарының) шарттық міндеттемелерді орындауына тиісті бақылау жүргізілмейді;

        - ақылы қызметтерге баға бекіту және қолдану бойынша бақылау қамтамасыз етілмеген. Бекітілген прейскуранттарсыз ақылы қызмет көрсетудің фактісі анықталды, бұл қаржылық теріс пайдаланушылық, ашықтықтың болмауы және білім алушылардың құқықтарының бұзылу тәуекелдерін туғызады;

        - мүдделер қақтығысының алдын алу және реттеу, ведомстволық ұйымдардағы комплаенс-қызметтердің қызметін бақылау бойынша жұмыс әлсіз жүргізіледі. ҚР БҒМ-нің 2021 жылғы 11 қарашадағы № 559 бұйрығымен белгіленген алғашқы басшылардың ротациясы жүргізілмейді. Бірқатар колледждерде директорлар ұзақ уақыт бойы (7 жылдан астам) қызмет атқарып келеді және дәл солардың ішінде аса ірі және өрескел қаржылық бұзушылықтар анықталған;

        5) білім басқармасы тарапынан да, ТжКБ ұйымдары басшылары тарапынан да қаржы-шаруашылық, экономикалық, ұйымдастырушылық-құқықтық қызметке ведомстволық бақылаудың әлсіздігі.

        ТжКБ саласын одан әрі жетілдіру, бюджеттік тәртіпті нығайту, осы саладағы мемлекеттік басқару деңгейін арттыру мақсатында Ақмола облысы бойынша тексеру комиссиясымен тиісті практикалық ұсынымдар әзірленді.

        Ең алдымен, бұл стратегиялық және бюджеттік жоспарлаудың сапасын арттыру, адами ресурстарды басқару деңгейін көтеру, ТжКБ саласының заңнамалық негізіндегі олқылықтарды жою және одан әрі дамыту, ТжКБ ұйымдарының бірінші басшыларының жауапкершілігін күшейту, осы салаға бөлінген бюджет қаражатын бақылау мәселелеріне жұртшылықты кеңінен тарту жөніндегі ұсынымдар.

        Кеңейтілген отырыстың қорытындысын шығара отырып, Ақмола облысы бойынша тексеру комиссиясы келесі бірінші кезектегі міндеттерді жедел шешуді қажет деп санайды:

        1) мемлекеттік білім беру тапсырысына байланысты барлық процестерді толық цифрландыруды, оның ішінде осы тапсырыс шеңберінде бөлінген бюджет қаражаттарының ашық қадағалануы («боялуы») қамтамасыз ету;

        2) ТжКБ ұйымдарында мемлекеттік білім беру тапсырысын бөлу мәселесін қарауға дейін кадрларды техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі даярлауға мемлекеттік білім беру тапсырысын қалыптастыру және бөлу жөніндегі комиссия отырысында білім басқармасының бұрын бөлінген бюджет қаражаттарын мақсатты және тиімді пайдалану туралы есебін барлық мүдделі тараптарды шақыра отырып міндетті түрде тыңдау;

        3) ТжКБ саласындағы басшылық буынның кадрлық мәселелерімен, соның ішінде басшыларды ротациялаумен мақсатты түрде айналысу.