Шығыс Қазақстан облысының әкімі Нұрымбет Сақтағанов қыркүйек айында Өскемен қаласында өтетін халықаралық «Altai Invest-2025» форумына дайындық мәселелері бойынша кеңес өткізді.
««Altai Invest-2025» форумына 20 халықаралық қаржы институтының өкілдері мен 100-ден астам шетелдік делегат қатысатынын растады. Бұл іс-шара бизнес, билік және халықаралық құрылымдар өкілдерін біріктіретін алаң болмақ.
Форум аясында өнеркәсіп, ауыл шаруашылығы, туризм және логистика сияқты әртүрлі салаларда ынтымақтастық жөніндегі келісімдерге қол қою жоспарланып отыр», – деді облыс әкімі.
ШҚО еліміздің ірі жер қойнауын пайдаланушы өңірлерінің бірі ретінде өз позициясын нықтай түсуде. 2025 жылғы 28 тамыздағы жағдай бойынша облыста 484 жер қойнауын пайдалану нысаны тіркелген, оның ішінде 136 келісімшарт пен қатты пайдалы қазбаларды барлауға арналған 238 лицензия бар. Бұл жөнінде ШҚО кәсіпкерлік және индустрия басқармасы басшысының орынбасары Досжан Болатбек Өңірлік коммуникациялар қызметінде өткен брифинг барысында мәлімдеді.
Өңір экономикасының негізін түсті металлургия саласы құрайды. Полиметалл кендерін өндіруде дәстүрлі түрде көш бастап тұрған кәсіпорындар – «Казцинк» ЖШС (Риддер, Алтай қалалары) және «Востокцветмет» ЖШС (Глубокое мен Шемонаиха аудандары). 2024 жылы кен өндіру көлемі төмендегідей болды:
• Полиметалл кендері — 3,9 млн тонна
• Қорғасын — 28 мың тонна
• Мырыш — 128 мың тонна
• Мыс — 51 мың тонна
• Алтын — 8,9 тоннадан астам
Геологиялық барлау жұмыстары мемлекет пен бизнес тарапынан белсенді түрде қолдау табуда. Соңғы 10 жыл ішінде жаңа кен орындарын іздеуге республикалық бюджеттен шамамен 18 млрд теңге бөлінді. 2012–2024 жылдар аралығында алтын, мыс, темір және сирек металдарға қатысты 10 жаңа кен орны есепке алынды.
2023 жылы жер қойнауын пайдалануға салынған инвестициялар көлемі 372,1 млрд теңгені құрады, оның 14,2 млрд теңгесі геологиялық барлауға бағытталған. Инвестициялардың негізгі бөлігі — жалпы көлемнің 88%-ы — полиметалл кендерін игеруге жұмсалған.
Геологтардың мәліметінше, өңірдің ресурстық әлеуеті әлі толық игерілген жоқ. ШҚО аумағында 250-ден астам кен орны бар, олардың 80-і – рудалық. Сонымен қатар, болашағы зор алтын шоғырланған жайпақтар, Песчанка ильменит кен шоғырлары, Кендырлық көмір кен орны және 140-тан астам кең таралған пайдалы қазба учаскелері бар.
2024–2027 жылдарға арналған ҚР геологиялық саланы дамыту тұжырымдамасы аясында, ШҚО аумағында республикалық бюджет есебінен 1,7 млрд теңгеге қаржыландырылатын 9 нысанда жұмыстар жүргізілуде.
Биылғы оқу жылы Қазақстан мектептері үшін ерекше болмақ. 1 қыркүйек демалыс күніне сәйкес келгендіктен, мектептер есігін 2 қыркүйекте айқара ашады.
Шығыс Қазақстанда биыл алғаш рет 9729 бүлдіршін мектеп табалдырығын аттайды.
Өскеменде «Келешек мектептері» жобасы аясында №31, №40 және №41 білім ордалары ашылады. Сондай-ақ, Глубокое ауданында Белоусов жалпы орта мектебі №2 мен Опытное поле орта мектебі, ал Зайсанда «Сауыр» орта мектебі алғашқы оқушыларын қабылдайды. Бұл жобалар Білім инфрақұрылымын қолдау қорының қолдауымен жүзеге асты.
Жаңа оқу жылына дайындық барысында облыстағы барлық 319 мектеп асханасы жөндеуден өтті. Енді әр қала мен ауданда оқушылардың тамақ сапасын бақылайтын арнайы топтар жұмыс істейді.
Бүгінде Қазақстандағы ең үздік 100 мектептің қатарында Ұлан ауданындағы «Бозанбай орта мектебі» бар. 1964 жылы салынған бұл мектеп 500-ден астам оқушыға лайықталған, қазіргі таңда 270 бала білім алуда.
Мектепке былтыр 271,5 млн теңге бөлініп, күрделі жөндеу жүргізілді. Кейін «Қазақстан халқына» қоры қосымша 250 млн теңге бөліп, материалдық-техникалық база толық жаңартылды. Қазір мұнда 30 оқу кабинеті, коворкинг аймақтары, жаңа спортзал, кітапхана, теле- және арт-студиялар, STEM-зертхана мен заманауи жабдықталған акт залы бар.
2025 жылғы 27 тамызында аумақтық ҚР Ұлттық қауіпсіздік комитеті, полиция аумақтық департаментері, мамандандырылған күзет қызметі және жергілікті атқарушы органдары өкілдерінің қатысуымен облыс әкімдігінің ғимаратында орналасқан мекемелердің қызметкерлері үшін, террористік акт қаупі төнген жағдайда бірлескен іс-қимылдарды пысықтау бойынша теориялық сабақ өткізілді.
Соңымен қатар, іс-шара барысында келесі ақпарат жеткізілді:
- бейінді нұсқаулықтармен бекітілген, ұйымдарға әкелуге және олардың аумақтарында пайдалануға тыйым салынған заттар мен құралдардың тізбесі;
- көрінеу жалған хабарлама үшін жазаның бұлтартпастығы;
- терроризм актісін болғызбауға немесе жолын кесуге көмектескен ақпарат үшін сыйақы белгілеу және төлеу қағидалары;
- штаттық оқ-дәрілер, қолдан жасалған жарылғыш құрылғының белгілері және табылған жағдайдағы іс-әрекет алгоритмі;
- террористік сипаттағы қатерлердің салдарын азайту мен жоюды мақсатында кезекші қызметтерге хабарлау схемасы;
- объекті персоналы мен келушілерді эвакуациялауды ұйымдастыру;
- жекелеген объектілерде практикалық және теориялық сабақтар өткізу кезінде жіберген кемшіліктерінің мысалдары.
Жиналысқа қатысушылар бірқатар өзекті сұрақтарға жауап алды.
Шығыс Қазақстан облысында Қазақстан Конституциясының 30 жылдығы кең көлемде тойлануда. «Ата Заң – Тәуелсіздіктің тірегі» ұлттық жоспары аясында құқықтық мәдениетті, азаматтық белсенділікті және ұлттық бірлікті нығайтуға бағытталған өңірлік бағдарлама жүзеге асырылуда. Бұл туралы ШҚО Ішкі саясат басқармасы басшысының орынбасары Альмира Жұмабаева ШҚО Өңірлік коммуникациялар қызметінде өткен брифингте айтты.
Мереке ең алдымен Өскеменде ерекше жүріп жатыр. Қала әкімінің орынбасары Ирина Смиттің айтуынша, 24 тамыздан 2 қыркүйекке дейін Конституцияның 30 жылдығы мен Қала күніне арналған 30-дан астам мәдени, спорттық және ағартушылық шара өткізілуде. Көшелер мерекелік сәнге бөленіп, баннерлер мен ту ілінді. Бес LED экран мен сегіз медиа бордта мерекенің логотипі жарқырап тұр.
Іс-шаралар арасында интерактивті акциялар, «Ата Заңды білейік!» блиц-сауалнамасы, құқық тақырыбындағы лекциялар, буклеттер тарату бар. Барлық мектептерде 2 қыркүйекте Конституцияға арналған бірлескен сынып сағаттары өтеді. Конференциялар құқық саласының танымал сарапшыларын жинады.
Спорттық шаралар да көп: Әл-Фараби даңғылы бойымен велотур, «Шырға тарту» ұлттық ойындары, жаппай жаттығу, скандинавиялық жаяу жүру, спорт шебері Рахымғазы Көшербаевты еске алу жүгіруі, әуесқой футболдан шағын кубок. 29 тамызда Добролюбов көшесінде жаңартылған бассейн ашылады.
Мәдени шаралар да жоғары деңгейде: көшедегі мәдениет фестивалі, «Жастар» саябағында классикалық музыка кеші, қолөнершілер көрмесі және 115 жергілікті өндірушінің өнімдері таныстырылды.
Мерекенің басты шарасы — 30 тамызда Республика алаңында өтетін «ӨСКЕМЕН БАТЫРЫ» күш шоуы, «Дәмді Fest» гастрономиялық фестивалі, жәрмеңкелер, қазақстандық жұлдыздардың концерті, оның ішінде хедлайнер ALEM бар. Кеш 22:00-де салтанатты отшашумен аяқталады.
ШҚО-ның барлық аймақтарында мерекелік іс-шаралар жалғасуда. Құқықтық викториналар, экскурсиялар, дөңгелек үстелдер, челлендждер мен флешмобтар ұйымдастырылып жатыр. «Тәуелсіз елдің тірегі» челленджі әсіресе танымал, онда 2 қала мен 9 ауданның тұрғындары Конституция баптарының мәнін түсіндіреді.
Мерекеге символдық үлес ретінде жаңа әлеуметтік нысандар — мектептер, клубтар, медициналық пункттер ашылып, «Бір қабатты Шығыс» бағдарламасы бойынша жаңа үйлердің кілттері табысталды. Салтанатты шаралар Өскеменде, Зайсан, Глубокое, Алтай аудандарында және басқа да елді мекендерде өтеді.
Мерекелік іс-шаралар қыркүйекте де жалғасады. Мектеп оқушылары мен студенттерге арналған құқықтық сауаттылықты арттыруға бағытталған ғылыми-ағартушылық және мәдени шаралар жоспарланған.
Жаңа оқу жылының басталуына орай Шығыс Қазақстан облысы Полиция департаменті күнделікті оқушыларды тасымалдауды қамтамасыз ететін мектеп автобустарының техникалық жай-күйіне кешенді тексеріс жүргізді.
Тәртіп сақшылары ең алдымен қауіпсіздік белдіктерінің бар-жоғына, есіктер мен терезелердің дұрыстығына, «жолаушы–жүргізуші» байланыс құрылғыларының жарамдылығына, сондай-ақ алғашқы медициналық көмек қобдишалары мен өрт сөндіргіштердің толық болуына баса назар аударды.
Өңір бойынша барлығы 127 мектеп автобусы тексеріліп, олардың көмегімен күн сайын 4 500-ден астам оқушы білім ордаларына жеткізіледі.
ШҚО Полиция департаменті балалардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатындағы бұл бақылау шаралары оқу жылы бойына тұрақты түрде жалғасатынын атап өтті.
2025 жылғы 1 қыркүйектен 31 желтоқсанға дейін Шығыс Қазақстан облысында, еліміздің өзге өңірлеріндегі сияқты, күзгі әскерге шақыру науқаны өтеді. Бұл туралы ШҚО Қорғаныс істері департаменті бастығының орынбасары Жанибек Сапаров ШҚО Өңірлік коммуникациялар қызметінде өткен брифингте хабарлады.
«Әскери қызмет және әскери қызметшілердің мәртебесі туралы» заңға сәйкес, мерзімді әскери қызметке 18 бен 27 жас аралығындағы, әскерге шақыруды кейінге қалдыруға немесе босатылуға негізі жоқ ер азаматтар шақырылады. Әскерде қызмет ету мерзімі – 12 ай.
Биыл облыстан шамамен 800 жас әскер қатарына алынбақ. Науқанды ұйымдастыру үшін 10 әскерге шақыру және медициналық комиссия жұмыс істейді. ШҚО-дан шақырылған сарбаздар елдің барлық өңірлерінде қызмет етеді.
Әскерге шақырылушыларды хабардар ету үдерісі біртіндеп цифрлық форматқа көшірілуде: шақыру пунктеріне келу туралы ескертулер SMS арқылы және eGov порталының жеке кабинеті арқылы жіберіледі. Медициналық комиссиядан әдейі жалтарған немесе келмеген азаматтарға әкімшілік және қылмыстық жауапкершілік қарастырылған – айыппұлдан бастап бір жылға дейін бас бостандығынан айыруға дейін.
Сонымен қатар Қорғаныс министрлігі әскери қызметтің тартымдылығын арттыру бағытында шаралар қабылдауда. Әскерге шақырылушыларға қызмет уақытына «несие демалысы» беріледі, сондай-ақ «Сарбаз 2.0» жобасына қатысуға мүмкіндік бар. Елдің 80-нен астам жоғары оқу орнымен жасалған келісімдерге сәйкес, мерзімді әскери қызметін абыроймен өтеп, жақсы нәтиже көрсеткен жастарды университеттер қосымша емтихансыз тегін қабылдайды.
Әскерге бөлу барысында білім деңгейі, біліктілігі, отбасылық жағдайы, денсаулығы және жеке қалау-тілектері ескеріледі.
Жыл сайын облыс жастары Қазақстанның түкпір-түкпірінде абыроймен қызмет атқарып келеді. Қазақстан Республикасының Конституциясында атап көрсетілгендей, Отанды қорғау – әр азаматтың қасиетті борышы.
ШҚО негізгі бағыттар бойынша тұрақты даму қарқынын көрсетіп отыр – инвестициялар тартудан бастап ауылдарды цифрландыруға және жаңа оқу жылына мектептерді дайындауға дейін.
2025 жылдың I тоқсанының қорытындысы бойынша тікелей шетелдік инвестициялардың жалпы көлемі 239 млрд теңгені құрады, бұл жылдық жоспардың 17,9%-ына сәйкес келеді. Өңірде Қытай, Ресей, Германия және Түркия инвесторларымен бірлескен жеті жоба жүзеге асырылуда. Жалпы құны – 344 млрд теңге.
Ірі бастамалардың бірі – Германия инвесторымен бірлесіп литий өндіру және өңдеу жөніндегі тау-кен байыту комбинатын салу. Жобаның құны – 235 млрд теңге. Қазіргі уақытта «HMS Bergbau AG» компаниясы «Алатау Литий» ЖШС, «Qazaq Lithium» ЖШС және «Bergbau Altai» ЖШС-мен бірлесіп литий кен орындарына барлау жұмыстарын жүргізуде. Кешенді барлау кезеңі шамамен 3–4 жылға созылады деп болжануда. Егер жерасты игеруге жарамды коммерциялық қорлар анықталса, кен өндіретін кәсіпорындар мен бастапқы байыту кешендері салынады. Олар бірнеше түрлі концентрат өндіретін болады.
2025 жылдың жеті айында өңірге 384,6 млрд теңге инвестиция тартылды — өсім 112%-ды құрады. Жыл соңына дейін жалпы құны 104 млрд теңгені құрайтын 11 ірі жобаны іске қосу жоспарланған. Салалық құрылымда: өнеркәсіп, энергетика және логистика – 242 млрд теңге, АӨК – 60 млрд теңге, сауда мен туризм – 26,7 млрд теңге қарастырылған. Елеулі инвестициялар өндірістік жабдықтарды жаңғыртуға бағытталды:
Телекоммуникациялық инфрақұрылымды дамыту өңірдің басым бағыттарының бірі болып қала береді. Бүгінде интернетке 234 елді мекен қосылған, бұл облыс халқының 97,1%-ын қамтиды. 2025 жылдың соңына дейін тағы 57 ауылды, ал 2027 жылға дейін барлық қиын қолжетімді елді мекендерді қосу көзделген.
Өскемен қаласында жаңа буын мобильді байланысы белсенді енгізілуде: бүгінде 32 базалық 5G станциясы орнатылған, жыл соңына дейін олардың саны 62-ге жетеді. Сонымен қатар, «Қазақтелеком» АҚ «Қолжетімді интернет» ұлттық жобасы аясында 188 әлеуметтік маңызы бар нысанды жоғары жылдамдықты желіге қосуды жүргізіп жатыр.
1 қыркүйекте ШҚО-да 99 107 оқушы мектепке барады, оның ішінде 9 729-ы – бірінші сынып оқушылары. «Келешек мектептері» ұлттық жобасы аясында өңірде 3 мың орындық алты жаңа мектеп салынды, Өскемен қаласындағы тағы бір мектептің құрылысы аяқталуға жақын.
92 білім беру ұйымын жөндеуге 2 684,2 млн теңге бөлінді. Бұдан бөлек, мектептер химия, физика, биология, STEM және робототехника бағытындағы 40 заманауи кабинетпен жабдықталады.
ТжКБ жүйесінде 19 966 студент білім алуда, олардың 83,8%-ы – мемлекеттік тапсырыс бойынша. «Жұмысшы мамандықтар жылы» аясында жаңа бағыттар ашылуда: ұшқышсыз әуе жүйелері, әуе тасымалдарын ұйымдастыру, логистика, су көлігін пайдалану және т.б. Осы мамандықтарға 290 грант бөлінген.
2025 жылы 48 982 оқушы ыстық тамақпен қамтылады, ал 20 518 әлеуметтік осал отбасыдан шыққан балаға мектеп формасы мен аяқ киім беріледі. Қазіргі таңда оқушыларды 127 мектеп автобусы тасымалдайды, алайда парк жаңартуды қажет етеді – жаңа көлік сатып алу мүмкіндігі қарастырылуда.
Шілде айында өңір өзінің инвестициялық әлеуетін ұсынып, шетелдік инвесторларға ашық жобаларын таныстырды. Ал қыркүйекте Өскеменде «Altai Invest-2025» халықаралық форумы өтеді. Онда шетелдік серіктестермен жаңа келісімдерге қол қою жоспарлануда.
Шығыс Қазақстан облысында «Заң және тәртіп» идеологиялық тұжырымдамасы аясында жастар арасында профилактикалық жұмыстар күшейтілді. 2025 жылдың басынан бері өткізілген іс-шаралар 70 мыңнан астам адамды қамтыды. Бұл туралы Өскемен қалалық мәслихатының депутаты Бақытжан Ербол ШҚО Өңірлік коммуникациялар қызметінде өткен брифингте мәлімдеді.
ШҚО Жастар ресурстық орталығының директоры Айдос Әділбековтің айтуынша, өңірде нашақорлық пен лудоманияға (ойынқұмарлыққа) қарсы бағытталған кешенді шаралар жүргізілуде. Президент Қасым-Жомарт Тоқаев атап өткен ең қауіпті бес қатердің қатарында дәл осы екі проблема бар.
Жыл басынан бері өңірде 70 іс-шара ұйымдастырылды, соның ішінде:
• Студенттік жатақханаларда есірткі тарату фактілерін анықтауға бағытталған 3 рейд;
• Наркологтар, психологтар және заңгерлердің қатысуымен 52 кездесу;
• 5 спорттық жарыс, ондаған флешмобтар мен челлендждер;
• 3 400-ден астам қатысушыны қамтыған ойындар мен сурет байқаулары.
Бұл жұмысқа үкіметтік емес ұйымдар да белсенді атсалысуда — «Феникс», «ОРТУС CLUB», «Uly Jospar» және тағы басқалар 1 740 адам қатысқан 14 акция өткізді.
Мультимедиялық профилактикаға ерекше көңіл бөлінді:
• Есірткі бизнесінің құрбаны болған жастардың шынайы оқиғаларына негізделген «Закладка» және «Бостандық елесі» қысқаметражды фильмдері түсірілді;
• Тәуелділіктің зияны туралы подкасттар мен анимациялар әзірленді;
• БАҚ пен әлеуметтік желілерде 1 600-ден астам ақпараттық материал жарияланды;
• Өскемен қаласындағы LED экрандарда бейнероликтер көрсетілуде.
Өңірде есірткі қылмысына қарсы заңнамалық шаралар да қабылданды:
• Есірткі өндіруге қатысты қылмыстар үшін 15 жылдан бастап өмір бойына дейін бас бостандығынан айыру көзделген;
• «Закладшы» атанғандар алғашқы құқық бұзушылықтың өзінде 5 жылдан 8 жылға дейін жаза алуы мүмкін;
• «Есірткіге жол жоқ!» акциясы аясында 100-ден астам есірткі жарнамасы бар граффити жойылды;
• Прокуратурамен бірлесіп 22 профилактикалық кездесу өткізіліп, жастарға қылмыстық жауапкершілік түсіндірілді.
Ойынқұмарлықпен күрес те назардан тыс қалған жоқ. Өңірдегі колледждер мен жоғары оқу орындарында қаржылық сауаттылық пен лудоманияның қаупі туралы дәрістер өткізілді. Оларға экономистер, заңгерлер мен «Қарызсыз қоғам» жобасының менторлары қатысты. Сонымен қатар, букмекерлік кеңселердің жарнамасына шектеу қойылып, бақылау шаралары күшейтілді.
ШҚО – жастар, медицина мамандары мен қоғам белсенділері қатысқан нашақорлықтың алдын алу жөніндегі кеңес құрылған алғашқы өңірлердің бірі. Кеңестің жұмысы мыналарды қамтиды:
• Тәуекел тобындағы жасөспірімдерді ерте анықтау;
• Мамандардың жеке консультациялары;
• Тәулік бойы жұмыс істейтін сенім телефоны;
• 10 000-нан астам оқушы тамашалаған «Құтқар мені!», «Таңдау» сияқты театр қойылымдары.
Самар ауданы әкімдігі аппаратының мемлекеттік қызметшілерімен кездесу өтті. Кездесу барысында мемлекеттік қызметшілердің кәсіби қызметіндегі маңызды мәселелер мен этикалық нормаларды сақтау тақырыптары қаралды.
Кездесуде келесі мәселелер талқыланды: әкімшілік құқықбұзушылық жасаған мемлекеттік қызметшілердің жауапкершілігі; қызметтік әдеп пен еңбек тәртібін сақтау; мемлекеттік қызметшілердің іскерлік киім үлгісіне қойылатын талаптар; жұмыс уақытын тиімді пайдалану және артық жұмыс істеуге жол бермеу; Қазақстан Республикасының Әкімшілік рәсімдік-процестік кодексінің нормаларын түсіндіру.
Семинар жұмысына облыс әкімі аппаратының әдеп жөніндегі уәкілі М.Беккужина және мемлекеттік-құқықтық бөлімінің бас инспекторы Б.Төлегенұлы қатысты.
Іс-шара мемлекеттік қызметшілердің құқықтық мәдениетін арттыруға, жауапкершілігін күшейтуге және мемлекеттік басқару органдары қызметіндегі кәсіби әдеп деңгейін көтеруге бағытталды.