Авторлардың құқықтарын қорғалуын цифрландыру
Бүгінгі таңда цифрландыру жай сөз емес, бұл авторлар, орындаушылар, баспагерлер және миллиондаған контент тұтынушылары өмір сүретін шындық. Сондықтан авторлық құқықты қорғау мәселелері ерекше өзектілікке ие болады: құру ғана емес, сонымен қатар жаңа цифрлық ортада өз шығармашылығыңызды қорғай білу маңызды.
Бұл бағыттағы кезекті қадам 2025 жылғы 16-17 қазанда Алматыда Дүниежүзілік зияткерлік меншік ұйымының (ДЗМҰ) және Еуразиялық экономикалық комиссияның (ЕЭК) қолдауымен «Авторлық және сабақтас құқықтарды ұжымдық басқару» тақырыбында өткен халықаралық семинар болды.
Семинарға ДЗМҰ, ЕЭК, Армения, Беларусь, Грузия, Қазақстан, Ресей, Түркия құқықтарын ұжымдық басқару ұйымының және шығармашылық одақтардың өкілдері, аумақтық әділет органдары, сондай-ақ Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдары қатысты.
Бүгінгі таңда ұжымдық басқару саласы өзінің дамуының жаңа кезеңінен өтуде, сонымен бірге ол құқықтарды ұжымдық басқару жөніндегі ұйымдар қызметінің ашықтығын қамтамасыз етуге және автор мен құқық иелеріне сыйақыларды уақтылы төлеуге байланысты бірқатар өзекті мәселелер мен проблемаларды сақтайды.
Семинар аясында ұжымдық басқару саласындағы жаһандық үрдістерден бастап ағындық сервистермен, трансшекаралық лицензиялаумен және жаңа бизнес-модельдермен байланысты заманауи цифрлық сын-тегеуріндерге дейінгі тақырыптардың кең ауқымы талқыланды.
Осы саладағы халықаралық тәжірибені шолуға кеңесші М. Монроингтің сөздері арналды. Оған ДЗМҰ Авторлық құқықты басқару бөлімі және ЕЭК Кәсіпкерлік қызметті дамыту департаменті бөлім бастығының орынбасары Е.А. Мясникова қатысты.
Қазақстандағы құқықтарды ұжымдық басқару жөніндегі ұйымдардың тәжірибесі мен жұмыс перспективаларына, авторлар мен құқық иелері тарапынан сенімнің негізі болып табылатын ашықтық пен есептілік мәселелеріне ерекше назар аударылды.
Семинар ашық және мазмұнды диалог атмосферасында өтті. Қазақстан Республикасы Парламентінің депутаттары Ж.Б. Асанова, Е.Д. Стамбеков авторлардың мүліктік құқықтарын қамтамасыз ету құралы ретінде құқықтарды ұжымдық басқару жүйесінің маңыздылығын атап өтті.
Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің депутаты Б.Ж. Базарбек қазақстандық өтемақылардың көптігі және олардың қызметінің тиімділігін арттыру және жиналған сыйақыны төлеу мәселесін көтерді. Сонымен қатар ол жұмыс істеп тұрған өтемақыларды шоғырландыруды күшейту мақсатында басты тапсырма – авторлардың құқықтарын қамтамасыз ету екендігін айтты.
Ұжымдық басқаруды цифрландыру, сондай-ақ ұжымдық құқықтарды басқарудың бірыңғай цифрлық платформасын әзірлеу және енгізу мәселелері қызығушылық пен дау тудырды.
Грузияның ІРОА Зияткерлік меншік иелері қауымдастығының заң бөлімінің басшысы Лаша Мдвини Грузияда цифрлық құралдарды енгізуде көптеген даулар мен пікірталастарды тудырғанын атап өтті, алайда цифрлық құралдарды пайдалану жиналған сыйақы сомасының 20 есе өсуіне ықпал етті.
Беларусь Республикасының Ұлттық зияткерлік меншік орталығы басқармасының бастығы Константин Галимов өз сөзінде ұжымдық басқару (БЦП) саласында бірыңғай цифрлық платформаны енгізудің қазақстандық тәжірибесіне және одан әрі іске асыру барысына қызығушылық білдірді.
Сонымен қатар семинарға қатысушылар ұжымдық басқару жүйесін дамыту және цифрландыру тәжірибесін, сондай-ақ репрография сияқты ұжымдық басқарудың маңызды саласын қарастырды.
Семинарға қатысушылар бірауыздан – ұжымдық басқарма авторлары мен құқық иелерінің құқықтарын қамтамасыз етуі тиіс.
Қатысушылар тәжірибелерімен бөлісіп қана қоймай, өздерінің шынайы, өткір, сындарлы пікірлерін білдірді.
Семинар диалог үшін бірегей алаңға айналды, онда жаһандық стратегиялар мен нақты ұсыныстар айтылды. Дәл осындай кездесулер зияткерлік меншіктің күшті, әділ және заманауи жүйесіне апаратын жол тек барлық тараптардың: мемлекеттің, бизнестің, шығармашылық қоғамдастықтардың және халықаралық серіктестердің ынтымақтастығы арқылы мүмкін екендігі жалпы түсінікті қалыптастырады.
Қазақстан сенімді түрде алға жылжуда және тәжірибе қабылдауға ғана емес, өз шешімдерімен бөлісуге де дайын. Цифрлық әлемде шығармашылықтың артында әділеттілік, автордың еңбегін қорғау және құрметтеу ерекше маңызды болуы керек.