Сабақтас құқықтардың субъектілері. Орындаушының құқықтары және сабақтас құқықтарды өндірушінің құқықтары.

ҚР "Авторлық құқық және сабақтас құқықтар туралы" Заңының 35-бабына сәйкес орындаушылар, фонограмма жасаушылар және эфирлік және кабельдік хабар тарату ұйымдары сабақтас құқықтардың субъектілері болып табылады.

Фонограмма жасаушы, эфирлік және кабельдік хабар тарату ұйымдары осы тарауда көзделген құқықтарды орындаушымен, сондай-ақ фонограммаға жазылған не эфирге немесе кабель арқылы берілетін туындының авторымен жасалған шарт бойынша алынған құқықтар шегінде жүзеге асырады.

Орындаушы осы тарауда көзделген құқықтарды орындалатын туынды авторларының құқықтары сақталған жағдайда жүзеге асырады.

Сабақтас құқықтардың пайда болуы мен жүзеге асырылуы үшін қандай да бір формальдылықтарды сақтау талап етілмейді. Фонограмма жасаушы және (немесе) Орындаушы өз құқықтары туралы хабарлау үшін фонограмманың әрбір данасына және (немесе) оның әрбір қорабына орналастырылатын және үш элементтен тұратын сабақтас құқықтарды қорғау белгісін пайдалануға құқылы:

1) айналдыра латын әрпі "Р": Р;

2) айрықша сабақтас құқықтар иесінің есімі (атауы);

3) фонограмма алғаш жарияланған жылы.

Егер өзгеше дәлелденбесе, фонограммада және (немесе) оның қорабында есімі немесе атауы белгіленген жеке немесе заңды тұлға фонограмма шығарушы болып танылады.

Сабақтас құқықтар-орындаушыларға, фонограмма шығарушыларға және эфирлік немесе кәбілдік хабар тарату ұйымдарына берілетін айрықша құқықтар. Сабақтас құқықтардың негізгі мазмұны үшінші тұлғалардың фонограммаларды,радио мен телебағдарламаларды, сондай-ақ орындаушылардың шығармашылық нәтижелерін пайдалануы орындаушылықты жүзеге асыратын әртістің не дыбыс жазбасын жасаған ұйымдардың не радио мен теле ұйымдардың келісімін талап ететіндігіне келіп саяды. Сабақтас құқықтардың мақсаты қалың жұртшылық үшін қолжетімді туындыларды жасауға ықпал ететін нақты жеке және заңды тұлғалардың заңды мүдделерін қорғау болып табылады. Бір жарқын мысал-композитордың туындысын көпшілік үшін орындайтын әнші немесе музыкант. Бұл сабақтас құқықтардың жалпы мақсаты-шығарманы көпшілікке жеткізу процесінде маңызды шығармашылық, техникалық немесе ұйымдастырушылық шеберлікті жүзеге асыратын адамдардың немесе ұйымдардың заңды мүдделерін қорғау.

"Авторлық құқық және сабақтас құқықтар туралы" ҚР Заңының 35-бабына сәйкес Орындаушыға мынадай жеке мүліктік емес және мүліктік құқықтар тиесілі: аталу құқығы, орындаушылықты немесе қойылымды кез келген бұрмалаудан немесе Орындаушының ар-намысы мен абыройына нұқсан келтіруге қабілетті өзге де қол сұғушылықтан қорғау құқығы (беделін қорғау құқығы), орындаушылықты немесе қойылымды пайдаланудың әрбір түрі үшін сыйақы алу құқығын қоса алғанда, орындаушылықты немесе қойылымды кез келген нысанда пайдалану құқығы

Мүліктік емес жеке құқықтар Орындаушыға оның мүліктік құқықтарына қарамастан тиесілі болады және орындауды пайдалануға айрықша мүліктік құқықтарды басқаға берген жағдайда оның құқықтары сақталады.

Орындаушының орындауды немесе қоюды пайдалануға айрықша құқықтары мынадай әрекеттерді жүзеге асыруға рұқсат ету немесе тыйым салу құқығын білдіреді: бұрын жазылмаған орындауды немесе қоюды жазу, орындауды немесе қоюды кез келген нысанда тікелей немесе жанама түрде жазып алу, эфирге беру, жалпы жұрттың назарына кабель арқылы хабарлау немесе орындауды немесе қоюды орындау немесе қою жазбасын пайдаланбай жалпы жұрттың назарына жеткізу, орындаушылықты немесе қойылымды эфирге беру, "авторлық құқық және сабақтас құқықтар туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 39-бабының 1-тармағында көзделген жағдайларды қоспағанда, орындаушылықтың немесе қойылымның жазбасын жалпы жұрттың назарына кабель арқылы хабарлау немесе жалпы жұрттың назарына жеткізу, орындаушылығы немесе орындаушының қатысуымен қойылым жазылған коммерциялық мақсаттарда жарияланған фонограмманы прокатқа (жалға) беру. Орындаушылықты фонограммаға жазуға шарт жасасу кезінде бұл құқық фонограмма жасаушыға ауысады. Бұл ретте Орындаушы осындай фонограмманың даналарын прокатқа (жалға) бергені үшін сыйақы алу құқығын сақтайды.

Фонограмма жасаушының құқықтары

Фонограмманы жасаушыға оның фонограммасына қатысты, осы Заңда көзделгендерден басқа, фонограмманы пайдаланудың әрбір түрі үшін сыйақы алу құқығын қоса алғанда, фонограмманы кез келген нысанда пайдалануға айрықша құқықтар беріледі. Фонограмманы пайдалануға айрықша құқықтар мынадай әрекеттерді жүзеге асыру, рұқсат ету немесе жүзеге асыруға тыйым салу құқығын білдіреді:

1) фонограмманы тікелей және жанама тәртіппен және кез келген нысанда жаңғыртуға;

2) меншік құқығын сату немесе өзге де беру арқылы фонограмманың түпнұсқасы мен даналарын таратуға, оның ішінде импорттауға да құқылы;

3) фонограмманы шығарушы немесе оның рұқсаты бойынша жүзеге асыратын оны таратқаннан кейін де фонограмманы прокатқа (жалға) беруге;

4) фонограмманы қайта жасауға немесе кез келген тәсілмен өңдеуге құқығы бар;

5) фонограмманы жалпы жұрттың назарына жеткізуге міндетті.

Егер заңды түрде жарияланған фонограмманың даналары оларды сату арқылы азаматтық айналымға енгізілсе, онда оларды фонограмма жасаушының келісімінсіз және сыйақы төлемей одан әрі таратуға жол беріледі. Фонограмма даналарын прокатқа (жалға) беру арқылы тарату құқығы осы даналарға меншік құқығына қарамастан, фонограмма шығарушыға тиесілі болады. Фонограмма жасаушының айрықша құқықтары шарт бойынша басқа адамдарға берілуі мүмкін.