«Жемқорлыққа қарсы күрестің қазіргі заманғы әдістері»
Қазіргі уақытта сыбайлас жемқорлық азаматтардың өмір сүру деңгейі мен әл-ауқатына тікелей әсер ететін қазіргі қоғамның негізгі проблемаларының бірі болып табылады. Әлемдегі бірде-бір мемлекет сыбайлас жемқорлықты толығымен жойған жоқ, тек оның деңгейін төмендетуге болады. Біздің мемлекетіміздің осы әлеуметтік зұлымдықпен белсенді күресіп жатқаны қуантады, оны төмендету үшін қабылданып жатқан шаралар осының жарқын дәлелі болып табылады.
Айта кету керек, 2022 жылы Қазақстан Республикасының 2022 - 2026 жылдарға арналған сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясатының Тұжырымдамасы бекітілді. Қазақстан Республикасының 2015-2025 жылдарға арналған сыбайлас жемқорлыққа қарсы стратегиясы қабылданған сәттен бастап біздің мемлекетімізде сыбайлас жемқорлықты барынша азайту бойынша орасан зор жұмыс жүргізілді.
Мәселен, "Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызметі туралы" ҚР Заңымен мемлекеттік қызметтің "мансаптық" моделіне көшу қамтамасыз етілді, ашық конкурстық іріктеу, құзыреттілік негізінде ілгерілету тетіктері арқылы меритократия қағидаттары енгізілді. Командалық орын ауыстыру үшін жағдайлар қысқартылды, мемлекеттік қызметшілердің тиімділігін бағалау жүйесі түбегейлі қайта қаралды, жұмыс нәтижелеріне байланысты еңбекақы төлеудің жаңа жүйесі сынақтан өткізілді.
Осы жаңалықтардың арқасында барлық азаматтардың материалдық, әлеуметтік жағдайы мен мәртебесіне қарамастан қалаған лауазымға орналасу мүмкіндігі бар; биліктің жоғарғы эшелондарында туыстық байланыстар мен таныстардың болуы оның жұмысқа орналасуына да әсер етпейді. Бұл қазіргі мемлекеттік қызметшілерге оларды жоғарылату кезінде де қатысты.
Мемлекеттік қызметшілерге еңбекақы төлеудің жаңа жүйесін енгізу сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтарға нөлдік төзімділікті қалыптастыруға өте оң әсер етеді.
Айта кету керек, Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл үшін жұртшылықтың әлеуеті белсенді пайдаланылуда, бірқатар үкіметтік емес ұйымдар ұсынған қоғамдық бақылау күшейтілді. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс - қимыл агенттігінің жанынан жұртшылық өкілдерінен тұратын арнайы мониторингтік топтар құрылды, олардың басты мақсаты-сыбайлас жемқорлыққа қарсы стратегияның іске асырылуын бағалау.
2020 жылдың қорытындысы бойынша Қазақстан БҰҰ-ға мүше 193 ел арасында "электрондық үкіметтің" даму деңгейі бойынша рейтингте 29-шы орынды (2018 жылы - 39), ТМД елдері арасында - 1-ші орынды, Азия елдері арасында - 6-шы орынды иеленді.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдың маңызды факторларының бірі бизнес-процестерді автоматтандыру болып табылады. "Цифрлық Қазақстан" мемлекеттік бағдарламасы қазақстандықтардың мемлекеттік қызметтерін алу үшін қолайлы жағдай жасауға, сондай-ақ мемлекеттік органдарға жүгінген кезде тікелей байланысты болдырмауға арналған.
Бүгінгі таңда мемлекеттік қызметті "бір терезе" қағидаты бойынша алуға болады, халыққа қызмет көрсету орталықтарына немесе электрондық үкімет порталы (www.egov.kz) арқылы жүгіну жеткілікті.
Алдын алу шараларынан басқа, сыбайлас жемқорлық үшін жауапкершілік және жазаның бұлтартпастығын қамтамасыз ету күшейтілді. Сыбайлас жемқорлық қылмыс жасаған адамдар үшін мемлекеттік қызметке және квазимемлекеттік сектор субъектілеріне жұмысқа орналасуға өмір бойы тыйым салынды.
Мысалы, бұрын сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық үшін қылмыстық жауапкершілікке тартылған адам болашақта мемлекеттік мекемелерге тек басшы лауазымға ғана емес, сонымен қатар әкімшілік персонал лауазымына да жұмысқа орналаса алмайды.
Сонымен қатар, ауыр және аса ауыр сыбайлас жемқорлық қылмыстары үшін сотталғандар үшін шартты түрде мерзімінен бұрын босату мүмкіндігі алынып тасталды. Парақорлық үшін жазаны ең төменгі қауіпсіздік мекемесінде бірден өтеуге тыйым салынды.
Мемлекеттік органдар, ұйымдар, квазимемлекеттік сектор субъектілері басшыларының қарамағындағылардың сыбайлас жемқорлығы үшін дербес жауапкершілік институты енгізілді. Басшы өз қарамағындағылардың іс-әрекеттері үшін жауапты болады; олардың сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар жасауының тіркелген фактілері профилактикалық жұмыстың әлсіздігін және басшылық тарапынан бақылаудың жоқтығын куәландырады.
Сыбайлас жемқорлық-терроризммен және елдің қорғаныс қабілетінің төмендеуімен қатар, мемлекеттің ұлттық қауіпсіздігіне аса маңызды қатерлердің бірі. Бұл мәселеге Қазақстан Республикасының Президенті мен Үкімет тарапынан ерекше көңіл бөлінуі бекер емес. Мемлекеттегі сыбайлас жемқорлықты жою өмірдің барлық салаларына оң әсер етеді: Денсаулық сақтау, білім беру, әлеуметтік қамсыздандыру және т. б.
Бұл кеселге қарсы тұру-елдің әрбір азаматының міндеті!
Тіркеу қызметі саласындағы Әдістемелік қамтамасыз
ету және бақылау бөлімінің басшысы Т.Әубакір