Мемлекет Басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың Қазақстан халқына Жолдауы - 2025. Толық мәтін

Бүгін, 2025 жылғы 8 қыркүйекте, Астана уақыты бойынша сағат 11:00-де Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың жыл сайынғы халыққа Жолдауының тікелей көрсетілімі басталды. Біз сөйлеудің толық мәтінін жинадық.

Мемлекет Басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың "жасанды интеллект дәуіріндегі Қазақстан: цифрлық трансформация арқылы өзекті міндеттер және оларды шешу"атты Қазақстан халқына Жолдауы

Өткен аптада Парламенттің жаңа сессиясы ашылды. Сіздің қызметіңізге сәттілік тілеймін!

Өткен сессия жемісті өтті деп сеніммен айтуға болады. Елге қажетті көптеген заңдар қабылданды, азаматтарды толғандыратын мәселелер жан-жақты талқыланды.

Жазғы демалыс кезінде депутаттар аймақтарға барып, жергілікті тұрғындармен кездесті. Енді азаматтар көтерген проблемаларды талдап, оларды Үкіметпен пысықтап, ағымдағы сессия шеңберінде ескеру қажет.

Жалпы, Парламент депутаттары біздің елімізде түбегейлі реформаларды жүзеге асыруда маңызды рөл атқарады. Мен сізге үлкен ризашылығымды білдіремін.

Әлем бүкіл адамзат үшін оңай болмайтын жаңа тарихи дәуірге қадам басты. 

Жаһандық державалар мен мемлекетаралық бірлестіктер арасындағы өзара қайшылықтар артып келеді. Халықаралық қатынастардағы шиеленіс пен агрессивтіліктің күшеюіне байланысты соғыстар мен қақтығыстар саны артып келеді.
Кейбір елдердің ішкі және сыртқы саясатында экстремалды ұлтшылдық тенденциялары нығайып келеді. 

Әлемдік экономикалық дамудағы диспропорциялар мен теңсіздіктер өсуде: кейбір мемлекеттер артта қалуда, ал басқалары жасанды интеллект саласында керемет прогреске қол жеткізуде.

Халықаралық құқықтың эрозиясы барған сайын байқалады, Біріккен Ұлттар Ұйымының қазіргі заманның түйінді мәселелерін шешудегі рөлі мен мәртебесінің бұзылуы байқалады.

Ұлттық экономикалар үшін орасан зор шығындармен экологиялық және техногендік апаттар жиілеп кетті.

Дағдарыс көпмәдениеттіліктің, этносаралық және дінаралық үйлесімділіктің батыстық тұжырымдамасын бастан кешуде. Ұлттық мәдениеттер мен дәстүрлердің негіздері глобалистік деструктивті күштердің әсерінен босатылады.

Көші-қон дағдарысы күшейіп, босқындар ағыны, адамдар мен қару-жарақ саудасы, есірткі трафигі өсуде.

Адамзат қауіпсіздігіне қауіп-қатердің мүлдем жаңа түрлері пайда болды, соның ішінде жасанды интеллект негізінде әрекет ететін өте қауіпті қару-жарақтарды қолдануға байланысты. Геосаяси парадигманың түбегейлі өзгеруін көрсететін басқа факторлар бар. Басқаша айтқанда, жаңа әлемдік тәртіп пайда болады.

Қазақстан-әлемдік қоғамдастықтың ажырамас бөлігі, Еуразия құрлығының қақ ортасында орналасқан ел. Жаһандық тұрақсыздыққа қарамастан, біз толық цифрландыру және жасанды интеллект дәуірінде шешуші қадам жасадық.

Менің негізгі миссиям-осы турбулентті, қауіп-қатерге толы уақытта Қазақстанның тұрақты әлеуметтік-экономикалық дамуы мен қауіпсіздігін қамтамасыз ету. 

Біздің өскелең ұрпақ бақыт пен әл-ауқатта өмір сүруі керек. Ол үшін біз біртұтас ұлт ретінде көп жұмыс істеуге міндеттіміз. Бұл біздің ортақ ісіміз, азаматтық және патриоттық борышымыз.

Бірақ қаншалықты қиын болса да, біз табысқа жетуіміз керек. Басқа таңдау жоқ, өйткені елдің болашағы мен халқымыздың тағдыры осыған байланысты. Сондықтан біз барлық реформаларға мұқият және мұқият қарауымыз керек, оларды сапалы жүзеге асыруға ерекше назар аударуымыз керек.

Өздеріңіз білетіндей, соңғы жылдары жүзеге асырылып жатқан ауқымды өзгерістердің арқасында біздің саяси жүйеміз прогрессивті және ашық бола бастады. 

Азаматтардың менталитеті мен санасы мемлекеттік институттарға деген үлкен сенімге қарай өзгеруде. Қоғамда заңдылық, әділдік және тәртіп қағидаттары бекітіледі. 
Алайда, қоғамды жаңғырту бойынша әлі де үлкен жұмыс күтіп тұр. 

Елімізде кешенді экономикалық реформалар іске қосылды. Инфрақұрылым құрылысына, жаңа өндірістер ашуға қомақты инвестициялар салынуда. Бұл қадамдардың барлығы халықтың әл-ауқатын арттыруға және елдің әлеуетін арттыруға бағытталғаны анық.

Жасанды интеллекттің қарқынды дамуы адамдардың, әсіресе жастардың дүниетанымы мен мінез-құлқына әсер етеді. 

Басқа балама жоқ, өйткені бұл процесс бүкіл адамзаттың әлемдік тәртібі мен өмір салтын түбегейлі өзгертеді. Біз бұған дайын болуымыз керек. Сіз батыл әрекет етуіңіз керек, кешіктіру ең ауыр зардаптарға әкелуі мүмкін. 

Сондықтан мен үш жыл ішінде Қазақстанды толыққанды цифрлық елге айналдырудың маңыздылығы бойынша стратегиялық міндет қойдым.

Ауқымды цифрландыру және жасанды интеллект технологиясын белсенді енгізу негізінде біз экономиканы жаңғыртуды жүзеге асыруға тиіспіз. Бірінші қадам ретінде цифрлық кодексті қабылдауды жеделдету керек. 

Бұл құжат цифрландырудың негізгі бағыттарын, соның ішінде жасанды интеллект, платформалық Экономика, үлкен деректерді пайдалану және басқа аспектілерді анықтауы керек. 

Жаңа технологиялық құрылымның бір бөлігі болу үшін оның ашықтығын, тиімділігін, адам орталықтылығын бірнеше рет арттыра отырып, бүкіл мемлекеттік басқару жүйесін қайта құру қажет болады.

Сондықтан, қолданыстағы бейінді министрліктің базасында жасанды интеллект және цифрлық даму министрлігін құру қажет деп санаймын, оны премьер-министрдің орынбасары дәрежесіндегі маман басқаруы тиіс. 

Үкіметтің алдына экономиканың барлық салаларын жаңғырту үшін жасанды интеллектті толық енгізуді қамтамасыз ету міндеті қойылып отыр.

Қазақстанның бәсекеге қабілеттілігін арттыру мақсатында біз өз жұмысымызға деген көзқарастарды қайта қарауымыз керек. 

Осыны ескере отырып, мен келесі негізгі міндеттерге тоқталғым келеді.

Капитал үшін жаһандық бәсекелестіктің күшеюіне қарамастан, біздің еліміз ірі инвестицияларды тартуы керек. Жаңа инвестициялық циклды бастау керек. Осы саладағы қазіргі саясатты нәтижелі деп атауға болмайды. Қаражаттың едәуір бөлігі шикізат салаларына түседі. 

Жалпы, бұл жаман емес, бізге мұндай инвестиция қажет. Бірақ қазір біздің алдымызда тағы бір міндет тұр – инвестицияларды өңдеу өнеркәсібіне бағыттау. 

Сондықтан Үкімет инвестициялық саясатты қайта қарауы керек. Қажет болған жағдайда жоғары технологиялар саласында жұмыс істейтін инвесторлар үшін преференциялар қарастырылуы мүмкін. 

Сонымен қатар, мемлекеттік инвестицияларды да, ауқымды жеке бастамаларды да тең дәрежеде қолдау қажет. Сізге ірі, сондай-ақ орта және шағын инвесторлармен кең майданда жұмыс істеуге тура келеді. 

Біз қаражаттың қайда, не үшін және қандай көлемде қажет екенін нақты анықтауымыз керек. "Инвестицияларға Тапсырыс" өндірістік сектордың қажеттіліктеріне сәйкес қалыптастырылуы тиіс.

Елде инвесторлармен өзара іс-қимылдың көлемді және бытыраңқы жүйесі қалыптасты. Бұл сөзсіз бюрократияға және функциялардың қайталануына әкеледі. Қазіргі қиын жағдайда инвестиция тарту-бұл бізден жаңа тәсілдерді талап ететін бірінші кезектегі міндет. 

Кез келген жағдайда инвестицияларды тарту жөніндегі барлық ұйымдастыру жұмысы толығымен Премьер-министрге жүктелетінін ерекше атап өткім келеді. Жаңа министрлік құрудың қажеті жоқ. Алайда, мемлекеттік құрылымдардың бірде-бірінің атауында "инвестициялар"деген сөз жоқ. Бұл мәселені үш-төрт мекеме басқарады және оның шешімін таппайды. Сондықтан Премьер-министрге нақты ұсыныстар әзірлеуге он күн уақыт беремін. 

Бұдан басқа, Үкіметке қысқа мерзімде инвестициялар тарту жүйесін түбегейлі жаңарту жөніндегі іс-қимыл жоспарын әзірлеуді тапсырамын.

Менің ойымша, Бас прокуратураның заңсыз активтерді қайтару комитетін инвесторлардың құқықтарын қорғау Комитеті деп өзгерту уақыты келді. 

Айта кету керек, Бас прокуратура заңсыз активтердің иелерімен жақсы жұмыс істеді, қазынаға 850 миллиард теңге қайтарылды. Бұл қаражат он мектеп пен төрт спорт ғимаратын салуға, 235 Денсаулық сақтау нысаны мен 177 су инфрақұрылымы нысандарын салуға және жаңғыртуға бағытталған. Республикалық бюджетке қосымша сомалар түседі деп күтілуде. 

Инвесторларға салықтық преференциялар беру қағидаттарын мұқият қарастырған жөн, оларды ел экономикасы үшін маңызды, рентабельді жобаларға артықшылық бере отырып қолданған жөн. Жалпы, инвестициялық келісімдер механизмі өзін жақсы дәлелдеді. 

Инвестициялардың қосымша көздерін құру үшін Ұлттық қордың орнықты даму құралы ретіндегі рөлін қайта қарастыру қажет. Қордың қаражаты біздің еліміздегі нарықтық перспективасы жоғары перспективалы шағын жобаларды қаржыландыру үшін ойластырылған түрде пайдаланылуы тиіс.

Ең бастысы, қаражатты бөлуге жауапкершілікпен қарау керек. Бұл жұмысқа, қажет болған жағдайда, сапалы сараптамасы бар халықаралық басқарушылар мен инвесторларды тартуға болады.

Үкімет Ұлттық банкпен бірлесіп көлемі бір миллиард долларға дейінгі экономиканың жоғары технологиялық салаларына инвестициялау бағдарламасын әзірлеуі қажет.

Жаңа инвестициялық циклды сәтті іске қосу үшін нақты секторды қаржыландыруға Екінші деңгейдегі банктерді белсенді тарту қажет. Бұл мәселе ұзақ уақыт бойы белсенді талқыланып келеді. Нақты шешімдер қабылдау уақыты келді. 

Бүгінде Қазақстанда банк активтері мен капиталы дамыған елдерге қарағанда орта есеппен бірнеше есе тиімді. Бұл отандық банктерге экономиканы несиелендіруге қарағанда төмен тәуекелді құралдарға инвестициялау тиімдірек екендігіне байланысты. Бұл мәселені депутаттар мен сарапшылар бірнеше рет көтерді. 

Ұлттық банк пен Үкімет банктердің еркін өтімділігін экономикалық айналымға тартудың пәрменді құралдарын кідіріссіз табуды талап етеді.

Бұл бағыттағы маңызды қадам экономиканың технологиялық өзгерістері мен қажеттіліктерін ескеретін Банктер туралы Заңның қабылдануы болмақ. Заңда бәсекелестікті күшейту және нарыққа жаңа қатысушыларды тарту жолдарын, сондай-ақ финтехті ілгерілету және цифрлық активтер айналымынераықтандыру мәселелерін көздеу қажет.

Үкімет Қаржы нарығын реттеу агенттігімен бірлесіп, осы заң жобасын жан-жақты пысықтауы керек. Депутаттардан оны жыл соңына дейін қабылдауын сұраймын.