Әйелдер құқығын қорғау саласындағы озық халықаралық тәжірибені талқылау
Астана, 2024 жылғы 4 сәуір – Қазақстанның Сыртқы істер министрлігінде Еуропа Кеңесі (ЕК) мен Еуропалық Одақтың (ЕО) қолдауымен қазақстандық мемлекеттік органдар мен үкіметтік емес ұйымдардың өкілдері үшін «Әйелдер құқығын қорғау: халықаралық және еуропалық тәсілдер» атты екі күндік семинар ұйымдастырылды.
Бас прокуратураның, ішкі істер, әділет, мәдениет және ақпарат және оқу-ағарту министрліктерінің, адам құқықтарын қорғау саласындағы ҮЕҰ, сондай-ақ бірқатар жоғары оқу орындарының өкілдерінің алдында ҚР Сыртқы істер министрінің орынбасары Роман Василенко, ҚР Адам құқықтары жөніндегі уәкіл Артур Ластаев, Еуропалық Одақтың Қазақстандағы өкілдігінің басшысы Елші Кестутис Янкаускас және Еуропа Кеңесінің Ынтымақтастық бағдарламалары басқармасының жобалар үйлестірушісі Кристина Хохлова сөз сөйледі.
Р.Василенко Қазақстанның ЕК-мен қарым-қатынасының үдемелі сипатын айтып берді. Атап айтқанда, бүгінгі таңда «ЕК-ның ҚР-мен тату көршілік ынтымақтастығының 2019-2023 жылдарға арналған басымдықтары» табысты іске асырылды. Олар іске қосылған сәттен бастап Қазақстан қылмыстық қызметтен түскен кірістерді жылыстату және салық саласындағы өзара әкімшілік көмек мәселелеріне қатысты қылмыстық сот төрелігі саласындағы ЕК үш құқықтық құжатына қосылды.
Қазақстандық дипломат ағымдағы жылдың маусым айында Еуропа Кеңесінің Бас хатшысы Мария Пейчинович-Буричтің Астанаға сапары, оның барысында ел басшылығымен кездесуі және Астана халықаралық форумының жұмысына қатысуы жоспарланып отырғанын хабарлады. Форум аясында жаңа «ЕК-ның ҚР-мен тату көршілік ынтымақтастығының 2024-2027 жылдарға арналған басымдықтары» ресми түрде іске қосылады. «Біз үш жыл өткен соң барлық мүдделі тараптардың ортақ мақсаты – адам құқықтары, демократия және заң үстемдігін нығайту жолындағы табысты өзара іс-қимылының жемісін көре алатынымызға сенімдіміз», – деп мәлімдеді Р.Василенко.
ҚР-дың адам құқықтарын қорғау саласындағы саясатына қатысты министр орынбасары Қазақстан басшылығы гендерлік теңдікті жаппай сақтауды және әйелдер құқығын қорғауды қамтамасыз етуге басты мән беретінін атап өтті. Осы тұрғыда 2023 жылғы желтоқсанда Президент Қасым-Жомарт Тоқаев бекіткен Адам құқықтары мен заң үстемдігі саласындағы жаңа іс-қимыл жоспары, сондай-ақ Парламентте қаралып жатқан әйелдер құқығы мен балалар қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселелері бойынша заңнамалық түзетулер жобасы ерекше аталып өтті.
Әйелдер құқығы мен тұрмыстық зорлық-зомбылықты қорғау проблемасы бүкіл әлемде өзекті екенін назарға ала отырып, әйелдер құқығын қорғау саласындағы негізгі халықаралық құқықтық құралдардың бірі болғандықтан, Әйелдерге қатысты зорлық-зомбылықты және үйдегі зорлық-зомбылықты болдырмау және оларға қарсы күрес туралы ЕК конвенциясының (Ыстанбұл конвенциясы) маңызды мәні бар.
ҚР Адам құқықтары жөніндегі уәкілі А.Ластаев елімізде гендерлік теңдікке қол жеткізу және тұрмыстық зорлық-зомбылыққа қарсы іс-қимыл саласында жүргізіліп жатқан реформалар туралы және осы тақырып бойынша арнайы баяндама әзірленгені туралы ақпарат беріп, орын алып отырған проблемаларды атап өтті. «Өкінішке қарай, әйелдерге қатысты зорлық-зомбылық деңгейі әлі де жоғары, бұл гендерлік теңдік үшін елеулі кедергі болып табылады», – деп айтты Омбудсмен.
Өз кезегінде, ЕО және Еуропа Кеңесінің өкілдері семинар тақырыбының өзектілігін айтып берді.
«Гендерлік теңдік – әрбір ер адам мен әйелдің қоғамның экономикалық және әлеуметтік өміріне әділ үлес қосуына мүмкіндік. Отбасылық зорлық-зомбылыққа және әйелдер мен қыздарға қатысты күш қолдануға әділ қоғамда орын жоқ», – деді К. Янкаускас.
Тұрақты тәжірибе алмасудың және адам құқығы мен басқа да салалардағы заңнаманы жетілдірудің маңыздылығына назар аударып, Қ.Хохлова «Еуропа Кеңесі әзірлеген Конвенциялар адам құқығын, демократияны және құқық үстемдігін қамтамасыз етудің халықаралық деңгейде мойындалған негізгі стандарттары болып табылады», – деп атап өтті.
Семинар қорытындысы бойынша қатысушылар іс-шара әйелдер құқығын қорғауды қамтамасыз ету және тұрмыстық зорлық-зомбылықпен күрес мәселелерінің негізгі аспектілері туралы пікір алмасу және ақпараттандыруды арттыру үшін тиімді алаң ұсынғаны туралы ортақ пікір білдірді.
Анықтама: 2020 жылғы сәуірде Еуропа Кеңесі бес жыл бойы жарамды осы конвенцияға қосылуға тиісті шақыру бере отырып, Қазақстанның бұл құжатқа қосылу ниеті туралы өтінімін қанағаттандырды. Қазіргі уақытта осы саладағы мемлекетшілік рәсімдер мен заңнаманы реформалау жүргізілуде. Бүгінгі таңда конвенцияны 39 мемлекет, сондай-ақ ЕО ратификациялады.